Borsa Nasıl Oynanır, Nasıl Para Kazanılır?
  1. AnaSayfa
  2. Borsa Piyasası

Borçlanma Araçları Nelerdir? Alım Satımı Nasıl Yapılır?

Devlet tahvilleri, finansman bonoları gibi birçok çeşide sahip olan borçlanma araçları hakkında detayları bu yazıda bulabileceksiniz.

Borçlanma Araçları Nelerdir? Alım Satımı Nasıl Yapılır?Borçlanma araçları piyasası, yatırımcıların sabit getirili menkul kıymetler ile yatırım yapacakları fiyatların piyasada rekabet ortamında belirlenmesi ve istenilen zaman nakit paraya dönüştürülebilmesi amacına sahiptir. Ülkemizde borçlanma araçları piyasası, 17 Haziran 1991 yılında kurulmuştur. Bireysel yatırımcılar, bu piyasada işlem yapmak istediklerinde emirlerini yetkili bir banka aracılığıyla gerçekleştirmektedir.

Minimum riskle ve genellikle devlet güvencesi altına, nitelikli yatırımcı olarak tanımlanan kişiler tarafından alınıp satılan menkul kıymetlere, borçlanma araçları denmektedir. Aslında oldukça geniş kapsamlı bir tanımı vardır. Devlet ve şirketler, finansman ve fon ihtiyaçlarını karşılamak için bazı zamanlarda bu borçlanma araçlarına başvururlar. Yatırımcılar bu borçlanma araçlarını alarak, devlet veya şirketlere borç vermiş olur ve vadesi geldiğinde de parasını faiziyle geri alır.

Borçlanma araçlarıyla yapılan işlemlerde, yatırımcı parasını güvenli bir şekilde değerlendirmiş olurken, işletme veya devlette kaynak ihtiyacını gidermiş olur. Özellikle devlet iç borçlanma senedi olarak da bilinen devlet tahvilleriyle yapılan yatırım işlemleri, yatırımcılara güvenli ve sabit bir getiri sağlamaktadır. Birikimini uzun veya kısa vadede güvenli bir şekilde değerlendirmek isteyen yatırımcılar tarafından tercih edilirler.

Borçlanma araçları piyasasında işlem görebilecek sermaye piyasası araçları; Türk lirası ve döviz ödemeli borçlanma araçları, menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelire dayalı borçlanma araçları, kira sertifikaları, TCMB tarafından ihraç edilen likidite senetleridir.

Şimdi bu yatırım araçlarını biraz inceleyelim:

Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS)

Hazine Müsteşarlığı tarafından yurt içi piyasada ihraç edilen borçlanma senetleridir. Borçlu olan devlettir ve bu borçlanma senetlerine sahip kişiler, kupon ödeme tarihi ile vade sonunda parasını alır. Devlet iç borçlanma senetleri, vadeleri boyunca ikincil piyasada kişi ve kurumlar tarafından alınıp satılabilirler. Vadelerine, ihraç şekillerine, ihraç edildikleri para birimine, faiz ödeme türüne, üzerinde kupon taşıyıp taşımamasına göre farklı şekillerde sıralandırılabilirler. En çok kullanılan sınıflandırma ise vadeye göre yapılandır.

DİBS’ler vadeye göre sıralandırıldığında; 1 yıl ve daha uzun vadeli olanlara devlet tahvili, 1 yıldan kısa vadeli olanlara hazine bonosu denmektedir. Devlet tahvili ve hazine bonosu, sabit getirili menkul kıymetler arasında yer almaktadır ve yatırımcısına minimum riskle belli bir kazanç getirmektedir.

Devlet İç Borçlanma Senetleri ile ilgili burada bahsedeceklerimiz bu kadar. Daha fazla bilgi için göz atın: http://borsanasiloynanir.co/dibs-nedir-nasil-alinir/

Özel Sektör Tahvilleri

Anonim şirketler tarafından vadesi 1 yıl veya daha uzun olarak ihraç edilen borçlanma senetlerine, özel sektör tahvili denmektedir. Vadeleri en az 1 yıl olmak şartıyla serbest bir şekilde belirlenebilir. Sabit veya değişken faizli olarak ihraç edilirler. Genel olarak bir veya birkaç aracı kurumdan oluşan konsorsiyum aracılığıyla satışa sunulmaktadırlar. Tahvili alan yatırımcı, şirkete sermaye vermiş olur ve buna yabancı sermaye denir. Bu şekilde şirket, tahvil sahibine borçlanır ve vadesi geldiğinde bu borcu ödemekle yükümlüdür. Yatırımcı ise şirketten alacağı para dışında herhangi bir hak talep edemez.

Finansman Bonoları

İhraççıların, Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri çerçevesinde borçlu sıfatıyla düzenleyip, kısa vadeli borç almak amacıyla iskontolu ihraç ettikleri borçlanma senetlerine, finansman bonosu denmektedir. Vadeleri 1 yıldan fazla olamaz ve ihraççı tarafından belirlenen vadeye uygun iskonto oranlarıyla bulunan fiyat üzerinden satılır. Halka arz edilmek için satışa sunulan finansman bonolarının satışında ise uygulanacak vadeye uygun iskonto oranları yıllık olarak hesaplanır. Satışın yapılacağı yerlerde de satış süreci içinde duyurusu ihraççı tarafından yapılır.

Banka Bonoları

Bankaların, Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri çerçevesinde borçlu sıfatıyla düzenleyip, kaynak temin etmek için ihraç ettiği menkul kıymetlerdir. İskonto esasına göre satılırlar ve oranları, ihraççı banka tarafından belirlenir. Halka arz edilecek olan banka bonoları, 60 günden az – 1 yıldan uzun vadeli olamaz. Halka arz edilme şartıyla satışa sunulan banka bonoları satışında uygulanacak vadeye uygun iskonto oranları, yıllık bazda hesaplanır ve satışın yapılacağı yerlerde satış süresi içinde banka tarafından duyurulmaktadır.

TCMB Likidite Senetleri

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından piyasadaki likidite düzeninin sağlanması, açık piyasa işlemlerinin etkinliğinin arttırılması için çıkarılan para politikası aracı olan menkul kıymet niteliğini içeren senetlerdir. TCMB tarafından kendi nam ve hesabına 91 günü aşmayan vadelerde, iskontolu olarak ihraç edilirler.

Gelir Ortaklığı Senetleri

Hazine tarafından geliri, Kamu Ortaklık Fonu’na aktarılmak üzere satılan köprü, elektrik santrali, baraj, telekomünikasyon sistemleri ile benzerlerin, kamu kurum ve kuruluşlarına ait olanların gelirlerine gerçek ve tüzel kişilerin ortak olmasını sağlayan senetlerdir. Ulaşım, haberleşme, enerji kesiminde kamuya ait olan alt yapı tesislerinin gelirlerini ilgilendirmektedir. Gelir ortaklığı senedini elinde bulunduran yatırımcı, bu tesislerin mülkiyeti ve iletişmesi üzerinde hak talep edemez.

Gelire Endeksli Senetler (GES)

Yurt içi tasarruflarının artırılması, DİBS’lerin çeşitlendirilmesi ve yatırımcı tabanının genişletilmesi amacıyla Haizne tarafından ihracı gerçekleştirilir. GES ihracında, getiriler, Kamu İktisadi Teşebbüsü statüsündeki Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), Devlet Malzeme Ofisi (DMO), Devlet Hava Meydanları İşletmeleri (DHMİ) ve Kıyı Emniyet Genel Müdürlüğü’nden (KIYEM) bütçeye aktarılan hasılat paylarına endekslenmiştir.

Varlık ve İpotek Teminatlı Menkul Kıymetler

Teminatlı menkul kıymet, ihraççının genel yükümlülüğü niteliğinde olan ve teminat varlıklar karşılık gösterilerek ihraç edilen borçlanma aracı niteliğindeki sermaye piyasası aracıdır. Varlık teminatlı menkul kıymet ve ipotek teminatlı menkul kıymet olarak ikiye ayrılmıştır.

Varlık teminatlı olanlar, bankalar, ipotek finansmanı kuruluşları, finansal kiralama şirketleri, finansman şirketleri, faktoring şirketleri, gayrimenkul yatırım ortaklıkları gibi kurumlarca teminat varlık karşılık gösterilerek ihraç edilirler. İpotek teminatlı olanlar ise yalnızca konut finansmanı kuruluşları ve ipotek finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilirler.

Varlığa ve İpoteğe Dayalı Menkul Kıymetler

Varlığa dayalı menkul kıymetler, varlık finansman fonunun veya ipotek finansman kuruluşunun devralacağı varlıklar karşılık gösterilerek ihraç edilen menkul kıymetlerdir. Varlık finansman fonu, varlığa dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan paralarla, borçlanma aracı sahipleri hesabına fon iç tüzüğü ile kurulan tüzel kişiliği olmayan mal varlığını ifade eder.

İpoteğe dayalı menkul kıymet ise konut finansmanı konunun veya ipotek finansmanı kuruluşunun devralacağı varlıklar karşılık gösterilerek ihraç edilen menkul kıymetlerdir.

Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%
Doviz Yatırımı
Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%
Doviz Yatırımı
AL SAT
Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%