Borsanın yönü hakkında herkese bilgi veren BIST 100 endeksi, belli kriterler göz önünde bulundurularak belirlenmekte ve hesaplanmaktadır. Bu kriterler ise yatırımcılar için önemli bilgiler vereceği için bilinmelidir. Bazı deneyimli ve büyük yatırımcılar, yalnızca BIST 100 ve hatta 30 endeksini takip ederek yatırımlarını yapmakta, bu şekilde kısa vadede yüksek kazanç elde etmektedir.
BIST 100 endeksi nasıl hesaplanır biliyor olmanız, sizlere çeşitli fırsatlar sunabilir. Çünkü borsanın genel seyri hakkında bilgi veren bir endekse dair tüm detayları bilmek, elbette faydalı olacaktır. Bu nedenle sizlere yazımda hesaplama işleminin nasıl yapıldığını, BIST 50 ve 30 endekslerinin değerinin neye göre belirlendiğini anlatmak istiyorum. Daha önce endeks nedir konusunda detaylı bilgiler vermiş ve kısaca bu konuyu ele almıştım. Aynı zamanda BIST 100, 50 ve 30 endeksleri nedir konusuna da yer vermiştim. Bu yazılara da göz atmanızı öneririm.
Şimdi BIST 100 endeksi nasıl hesaplanır, BIST 50 ve 30 değeri neye göre belirlenir konularına göz atalım:
BIST 100 Endeksi Nasıl Hesaplanır?
BIST 100 endeksi, hemen her yatırımcının bildiği gibi Türk borsasının gösterge endeksidir. Yani bu endeks, borsanın genel seyrinden ülke ekonomisine kadar birçok konuda yatırımcılara fikir vermektedir. Peki, bu endeks nasıl oluyor da bu kadar bilgiyi taşıyabiliyor?
Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetleri, pay piyasasını oluşturur ve BIST 100 bu piyasayı temsil eder. Bu nedenle temel endeks olarak da tanımlanıyor. 100 şirketin hisse senedini temsil eden endeks, borsanın genel performansına işaret eder. Çünkü hesaplanması, bu 100 şirketin hisse senedi performansı, piyasa değeri ve işlem hacimleri gibi kriterleri dikkate alınarak yapılır.
Endekste yer alan hisse senetleri, Türk borsasında işlem gören şirketler arasından seçilir. En önemli kriter ise en büyük işlem hacmi ve yüksek piyasa değeridir.
Hisse senetleri, nasıl bir şirket hakkında detaylı bilgiler veriyorsa; endeksler de kendini oluşturan birimlerin geneli hakkında bilgi verir. BIST 100 endeksi, en büyük işlem hacmine ve yüksek piyasa değerine sahip şirket hisselerinden oluştuğu için borsanın geneli hakkında bilgiler taşır. Sektörler, Türkiye’nin önde gelen şirketleri ve ekonominin genel seyrini bu nedenle bizlere verir.
Peki, BIST 100 endeksi veya borsa nasıl hesaplanır?
BIST 100 endeksinin hesaplanmasında piyasa değerlerinin ön planda olduğunu bilmelisiniz. Buna göre belirlenmiş formül sayesinde de hesaplanması yapılmaktadır. BIST 100 endeks hesaplama formülü şekildedir;
Hisse senedi endeksleri, fiyat ve getiri endeksi olarak iki farklı şekilde hesaplanmaktadır. Fiyat ve getiri endeksleri arasındaki fark ise temettü ödemeleri ile ortaya çıkmaktadır. Fiyat endekslerinde ödenen temettüler dikkate alınmamaktadır. Getiri endekslerinde ise ödenen temettülerin tekrar borsaya yatırıldığı varsayımı ile hareket edilmektedir. BIST 100 endeksi ise aksi belirtilmediği sürece fiyat endeksi olarak hesaplanmaktadır.
BIST 50 ve 30 Değeri Neye Göre Belirlenir?
BIST 100 endeksinde yer alacak hisse senetlerinin seçiminde uygulanan kriterlerin aynısı uygulanarak belirlenen BIST 50 ve 30 endekslerinin belirlenme şekli de merak edilmektedir. Ama burada ekstra bir formül bulunmamaktadır. Bildiğiniz gibi BIST 30 ve 50 endekslerini oluşturan hisse senetleri, BIST 100 endeksinde de bulunmaktadır. BIST 100 endeksinde 100 şirketin hisse senedi söz konusu iken, BIST 50’de 50 şirketin ve BIST 30’da 30 şirketin hissesi yer almaktadır.
BIST 50 ve 30 endekslerinin hesaplanmasında uygulanan formül, BIST 100 ile aynıdır. Farklı olan kısım, toplamın değişimidir. Yani 100 hisse üzerinden değil, 50 ve 30 hisse üzerinden hesap yapılmasıdır. Bildiğiniz gibi endeksler, en yüksek işlem hacimleri ve en büyük piyasa değerleri sıralamasına göre belirlenmektedir. BIST 30 endeksinde yer alan şirket hisselerinin borsada işlem gören en büyük piyasa değerli ve işlem hacimli hisseler oldukları anlaşılmaktadır.
Hesaplanmış Endekslerde Düzeltme İşlemi Nasıl Yapılır?
Borsa İstanbul endeksleri belli aralıklarla yeniden hesaplanmaktadır. Yılda 4 kez yeniden hesaplanan endeksler yeniden hesaplanırken, bazı durumlarda düzeltme işlemine de gidilmektedir. Endekslerde düzeltme şu nedenlerle yapılmaktadır:
- Nakit temettü ödemesi durumunda.(Sadece getiri endeksleri için yapılır)
- Rüçhan hakkı kullanılarak nakit karşılığı sermaye artırımı yapılması durumunda.
- Rüçhan hakkı kullanılmayarak nakit karşılığı sermaye artırımı yapılması durumunda.
- Endekslere yeni pay eklenmesi ve çıkarılması durumunda.
- Fiili dolaşımdaki pay oranının değişmesi durumunda.
- Şirketlerin birleşmesi veya bölünmesi durumunda.
- Halka arzlarda satışa hazır bekletilen payların satışı durumunda.
- Birden fazla payı ayrı sıralarda işlem gören şirketlerde, işlem gören payların sayısını değiştiren pay dönüşümü durumunda.
Endekslerde düzeltme yapılması gereken durumlar, yukarıdaki gibi belirlenmiştir. Şirketlerin bildirimlerine göre de endekslerde düzeltme yapılmaktadır. Şirketlerin bildirimleri, söz konusu faaliyetin gerçekleşme tarihinden bir önceki iş günü en geç saat 16:30’a kadar Kamuyu Aydınlatma Platformu‘nda yayımlaması gerekmektedir. Borsa İstanbul bu konu ile ilgili tüm detayları şurada açıkça belirtmiştir.
Endekslerde düzeltme yapılması durumunda yeniden hesaplama yapmak için de bir formül kullanılmaktadır. Değişiklikler nedeniyle endekslerin bölen değerinde düzeltmek yapılarak devamlılığı sağlanmaktadır.
Endekslerin düzeltilmiş bölen değerini hesaplamak için şu formül kullanılır:
Nakit temettü ödemesi dışındaki diğer faaliyetlerin hepsi hem fiyat hem de getiri endekslerinde yapılmaktadır. Nakit temettü ödemesi durumunda düzeltme yalnızca getiri endekslerinde yapılmaktadır. Çünkü fiyat endekslerinde, temettü ödemesi dikkate alınmamaktadır.
