Kripto para piyasasında yaşanan hızlı yükselişler alakalı ve alakasız herkesin dikkatini çekti. Hatta bir kahvehanede yarım saat vakit geçirseniz amcaların ağzından bitcoin ile ilgili bir şeyler duyabilirsiniz. Eminim hepiniz bitcoinin 2017 yılında gösterdiği akıl almaz yükselişten haberdardır. Bitcoin fiyatları, 2017 yılının başından sonuna % 1600 oranında değer kazandı. Piyasanın en büyüğü olduğu için hep bitcoin haberleri duyduk; ama benzer şekilde diğer kripto paralar da fazlasıyla yükseldi.
Bitcoin başta olmak üzere kripto paralarda görülen yükseliş, önce dünyanın bütün finans uzmanlarının dile düştü. Bir taraf, fiyatlarda balon olduğunu ve kötü bir şekilde patlayacağını söyledi. Diğer taraf ise geleceğin para birimi olduğunu ve her şeyin daha yeni başladığını ifade etti. Anlayacağınız finans uzmanları ikiye bölündü. Hatta dünyanın en ünlü uzmanlarının toplandığı Wall Street bile bu konuda görüş ayrılığına düştü.
Bitcoin ile ilgili görüş ayrılıklarında en son yaşanan durum ise bir para birimi mi, yoksa emtia mı olduğu yönünde. Ben de bu yazımda sizlerle bazı bilgiler ve araştırmalar paylaşmak istedim:
Bitcoin Bir Para Birimi mi?
Bitcoin, para birimlerine alternatif olması amacıyla ortaya çıkmıştır. Elbette bu oldukça basit bir yaklaşımdır. Ortaya çıkışı için kabul edilen hikaye, 2008 ABD Mortgage Krizi‘ne dayandırılıyor. Bu dönem sonrasında para birimlerine olan güven azalmış ve tüm dünyaya yayılan bir kriz başlamıştır. Para birimlerinin güvensiz olduğu düşüncesi ise zamanla bunların yerine kullanılabilecek ve merkez bankası gibi kuruluşlara bağlı olmayan bir araca ihtiyaç olduğu düşünülmeye başlamıştır. İşte tam da bu sırada zaten dijital paralar üzerinde çalışan girişimciler, ilk defa gün yüzüne çıkmıştır. Bitcoin ise tanıdığımız ilk kripto para olmuştur.
Çıkış hikayesi, aslında bizlere birçok bilgi veriyor. Elbette kesin olarak bu mantıkla çıkmıştır desek, yanlış olacaktır. Çünkü bitcoinin yaratıcısı ile ilgili bir sürü söylenti varken, kesin ibarelerle konuşmak doğru olmayacaktır. Yine de hemen herkes tarafından kabul edilen bu hikaye, para birimi yerine kullanılabilecek bir araç olduğunu bizlere söylüyor. Bu durumda bitcoine bir para birimi demek de yanlış olacaktır.
Ülkemizde de başlayan tartışmalarda, bitcoinin bir para birimi olup olmadığı konusunda görüş ayrılıkları vardır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na göre; bitcoine bir para birimi denebilmesi için bir devlet bankası tarafından basılması gerekiyor. Dolayısıyla para birimi olarak görülmüyor.
Bitcoin Bir Emtia mı?
Tam olarak bir emtiadır denmese bile özelliklerini gösterdiği ve en yakın grup olduğu söyleniyor. Örneğin; ülkemizde Sermaye Piyasası Kurulu, bitcoinin bir menkul kıymet olarak görülemeyeceğini söylemiş ve nedenini gerçek bir ürün olmadığına bağlıyor. Merkez Bankası ise para olmadığını dile getiriyor. Dolayısıyla bir emtia olma görüşü diğerlerinin yanında en çok benimsenmiş olanı. Yine de tam olarak bir emtia denemeyeceği de söyleniyor.
Emtia nedir konusunu sizlerle detaylarıyla paylaşmıştık. Burada tanımlama yaparken; “ticarete konu olan mallar” şeklinde bir ibare kullanıyoruz. Bitcoin için bir mal denemeyeceği için emtia denmesi de pek mümkün görünmüyor. Emtianın alt gruplarına baktığımızda; değerli madenler, sanayi metalleri, tarım ürünleri ve gıda maddeleri gibi birçok farklı ürün görüyoruz. Bitcoin bir emtia olarak sayılırsa yeni bir alt grup oluşması da muhtemel gözüküyor.
Tüm bunlara karşın bitcoinde meydana gelen yükselişler, bir ara güvenilir liman olarak görülen altın ve emtialara benzetilmişti. Dünya genelinde artış gösteren risklerle birlikte yatırımcıların daha güvenli gördükleri bitcoine yönelmesi, ilk olarak “emtia mı” sorusunu akıllara getirmişti. Buna karşın emtiaların diğer özelliklerini göstermediği de açıkça belirtiliyordu.
Bitcoin Bir Yatırım Aracı mı?
Bitcoin ile ilgili en şiddetli tartışmalardan birisi de yatırım aracı olup olmadığı yönündeki tartışmalardı. Birçok uzman, bitcoinin bir yatırım aracı olmadığını dile getirdi. Bazıları ise geçmiş yıllarda hatta 2017 yılı öncesinde bitcoin alanların, son derece karlı bir yatırım yaptıklarını dile getirdi. Çünkü 2017’nin başında 1000 dolar bile değilken, yıl sonuna gelindiğinde 13 bin dolardan işlem görüyor. Hatta Aralık ayının başında 20 bin dolara kadar ulaşmıştı.
Bitcoin bir yatırım aracı olsa bile spekülasyonlar nedeniyle riskli olduğu düşünülüyor. Dünyaca ünlü birçok uzman ise bir balon olduğunu dile getiriyor. Hatta dünyanın ilk ekonomik balonu olan Lale Çılgınlığı ile benzerlik gösterdiği söyleniyor. Böyle bir durumda ise yatırım aracı olarak görenlerin kötü bir sonuçla karşılaşacağına dikkat çekiliyor. Özellikle fiyatlardaki ani yükselişler sonrasında kredi çekip bitcoin alanların, büyük bir batış görecekleri belirtiliyor.
Kısa bir hatırlatma yapmak gerekirse; bitcoinin forexte işlem gördüğünü biliyorsunuz. Bilmeyenlerin “Bitcoin ile Artık Forexte İşlem Yapabilirsiniz!” başlıklı yazımıza göz atmasını öneririz. Hatta ülkemizde de 2014 yılının başlarında forexte bitcoin işlemi yapılabiliyordu. O sıralar, Apple gibi dünyanın dev isimleri bitcoin ile ödeme kabul etmeye de başlamıştı. Daha sonra yaşanan sorunlar nedeniyle bitcoin yasaklanmaya başlamıştı.
Yani o yıllardan 2017 yılına kadar sessiz sedasız bir ilerleme kaydetmişti. 2017’nin başında gösterdiği yükselişle birlikte yeniden göz önüne çıktı ve şu an dünyanın en önemli gündem maddelerinden birisini oluşturuyor.
Bitcoini Ne Olarak Görmek Daha Mantıklıdır?
Bu kadar sansasyonu bir arada barındıran bitcoin, bir kalıba sokulmaya çalışılıyor. Buna karşın ortaya çıkış hikayesine geri dönecek olursak; sözde yaratıcısı Satoshi Nakamoto’nun bitcoini tanıttığı 9 sayfalık PDF‘inde “kişiden kişiye elektronik ödeme sistemi” ibaresi üzerine odaklanmak gerektiğini söyleyebilirim. Aslında yaratıcısı tarafından bitcoinin tanımı net bir şekilde yapılmışa benziyor değil mi?
ABD’den dünyaya yayılan kriz esnasında yaşanan sorunlar nedeniyle bitcoin ve teknolojisi blockchain sayesinde kişiden kişiye ödeme yapılmasını sağlayan bir araç oluşturulmuştur. Bu araç, merkez bankalarından etkilenmiyor ve herhangi bir finans kuruluşuna bağlı çalışmıyor. Aynı zamanda bir aracıya gerek duyulmaksızın transferi yapılabiliyor. Bu durumda, bitcoinin bir yatırım aracı olarak görülmesi, araya aracı kurumların ve piyasa düzenleyicilerin girmesi anlamına geliyor. Yani kişisel düşünceme göre; bitcoini ne para birimi ne emtia ne de yatırım aracı olarak görmemek gerekiyor!
Litecoin kurucusu Charlie Lee tarafından yapılan bir yorum aslında tüm tartışmalara nokta koyacak cinstendi. Lee, litecoin fiyatlarındaki ani yükseliş sonrasında katıldığı bir etkinlikte, kripto paraların “kullanım amaçlarının” değiştiğini söyledi. Dünyanın yarısının kripto paraları “spekülatif varlıklar” olarak benimsediklerine dikkat çeken Lee, bu durumun coinlerin kabulünü zorlaştırdığını da ifade etti.
Charlie Lee’nin yorumları, benim düşünceme göre kripto paralarla ilgili yapılmış en iyi yorumdu. Çünkü insanoğlu olarak yatırımlara, ciddi para kaynağı gözüyle bakıyoruz ve herhangi bir yükseliş gördüğümüzde saldırırcasına ilgi gösteriyoruz. Fiyatların ise ilgiye bağlı olarak artış gösterdiği düşünülürse bitcoindeki yükselişin, bir gün tam tersine döneceğini kabul etmek daha olası görülüyor. Ama onları geleceğin ödeme yöntemleri olarak benimseyerek, birçok açıdan karlı çıkabiliriz.
Kripto paraların işletmeler, hükümetler ve bizler için daha kolay para transferleri, online ödemeler anlamına geldiklerini unutmamak gerekiyor. Sonuçta teknoloji ve internetin gelişimi göz önüne alındığı zaman, bitcoin gibi ödeme yöntemlerinin işimizi fazlasıyla kolaylaştıracağı bir gerçektir. Üstelik güvenlik önlemlerinin mevcut yöntemlere göre daha fazla olduğu da unutulmamalıdır.
