Günümüzde yatırım araçları seçeneklerinin çeşitlenmesiyle birlikte, borçlanma araçları olarak adlandırılan yatırım araçları ortaya çıkmıştır. Öncelikle piyasanın ne olduğunu anlamak için borçlanma araçlarının ne olduğunu bilmemiz gerekir. Borçlanma araçları, devletin veya anonim şirketlerin aracı kurumlar aracılığı ile ihraç ettiği ve yatırımcılara belirli bir süre için bir miktar faiz vadeden yatırım araçlarıdır.
Borçlanma araçları sayesinde ihraç eden kurum veya devlet kendilerine ek kaynak sağlamayı amaçlamaktadırlar. Yatırımcılar ise satın aldıkları borçlanma araçlarının belirlenen vadesi dolduğu takdirde, anaparalarını ve geçen süre içerisinde işleyen faizlerini geri alırlar. Dolayısıyla borçlanma araçları, hem ihraç edenlere hem de yatırımcılara karşılıklı avantajlar sağlar. Devlet veya anonim şirketler kendilerine yeni bir finans kaynağı sağlarken, yatırımcılar risk almaksızın belirlenen vade sonunda paralarını faiziyle geri alırlar.
Bir anonim şirket veya devlet, borçlanma araçları piyasası aracılığı ile ihraç ettikleri borçlanma senetleri sayesinde yeni bir piyasa oluşmasını sağlamışlardır. Bu piyasa içerisinde birçok pazar yer alır ve bu pazarlarda işlem gören borçlanma araçları çeşitli kurallar içerisinde alınıp satılır. Borçlanma araçlarını bilmiyorsanız buraya tıklayın. Bu yazımızda ise borçlanma araçları piyasasının hangi pazarları içerdiğini ve bu pazarlarda yatırım işlemlerinin nasıl yapıldığını anlatarak, okuyucularımızın bu piyasa hakkında daha net görüşlere sahip olmasına yardımcı olacağız.
Borçlanma Araçları Piyasası (BAP) Nedir?
Borsa İstanbul bünyesinde işlem yapılmakta olan dört adet piyasa çeşidi vardır. Hisse senetlerinin alıp satıldığı piyasa olan pay piyasası, vadeli işlem ve opsiyon piyasası, kıymetli madenler ve kıymetli taşlar piyasası ve yazımızın konusu olan borçlanma araçları piyasası, Borsa İstanbul’un dört ana piyasasını oluşturur. Borçlanma Araçları Piyasası içerisinde farklı işlemler yapılan birçok pazar mevcuttur. Genel olarak ise bu piyasada, sabit getirili menkul kıymetler ve sermaye piyasası araçlarının ihraç işlemleri, BIST 30 endeksi altında işlem gören hisse senetlerinin işlem görmesi ve dış borçlanma araçlarının işlem görmesi sağlanır. Dolayısıyla BAP’ta işlem gören yatırım araçları, yatırımcılar açısından çeşitlilik oluşturur. Ayrıca bu piyasa içerisinde yer alan bazı pazarlarda sabit getirili seçenekler olması yatırımcıları Borçlanma Araçları Piyasası’na yakınlaştırmıştır.
Borçlanma Araçları Piyasası’nda işlem görmekte olan yatırım araçlarında işlemler sadece Türk Lirası üzerinden gerçekleşmez. Dolar üzerinden işlem yapılan borçlanma araçlarının olması da yatırımcılar için ayrı ve önemli bir seçenektir. Çünkü Türk Lirası’nın uzun vadede değer kaybı göz önüne alındığında, Dolar ile yatırım yapmak yatırımcılara daha avantajlı gelebilecektir. Bu durumun bir diğer anlamı ise yatırımcıların Türk Lirası’nın değer kaybından etkilenmemesidir.
Örneğin bir yatırımcı Türk Lirası ile işlem yaparsa genellikle %8-%10 aralığında getiri sağlar. Ancak sağladığı bu getiri Türk Lirası’nın Dolar karşısında yaşadığı değer kaybıyla birlikte değerlendirildiğinde, net karın çok daha az bir miktar olduğu görülebilir. Dolayısıyla aynı yatırımcı Amerikan Doları ile yatırım yaptığı takdirde hem yıllık faiz getirisini kazanabilir hem de Dolar’ın Türk Lirası karşısında sağladığı değer kazancından faydalanabilir. Borçlanma Araçları Piyasası’nın bu özelliği, yatırımcılar için oldukça önemli bir seçenektir.
Alım ve satım işlemleri ise hisse senetleri piyasasında olduğu gibi sürekli müzayede sistemiyle yapılmaktadır. Ancak işlem saatleri pay piyasalarıyla farklılık göstermektedir. Ayrıca piyasa içerisinde yer alan pazarlarında işlem saatleri birbirinden farklıdır. Genel olarak ise işlem saatleri 09.00 ile 17.00 arasındadır. İşlem saatleri hakkında dikkat edilmesi gereken önemli konu ise yapılan işlemin aynı gün valörlü olması veya ileri valörlü olmasıdır. Valör kelimesinin anlamı ise yapılacak işlemin hesaplarda alacak ve borç olarak kaydedileceği gündür. Dolayısıyla valör tarihine göre yatırımcıların işlem saatlerine dikkat etmeleri gereklidir.
Borçlanma Araçları Piyasası’nı Oluşturan Pazarlar
Borçlanma Araçları Piyasası’nı oluşturan ve işlemlerin gerçekleştiği 7 pazar bulunmaktadır. Bu pazarların tanımını yapmak gerekirse;
Kesin Alım – Satım Pazarı
Borçlanma Araçları Piyasası’nın ilk açılan pazarı olan Kesin Alım – Satım Pazarı, 1991 yılından itibaren faaliyetlerine devam etmektedir. Bu pazarda, devletin veya özel sektörün ihraç ettiği borçlanma araçlarının doğrudan alım ve satımı yapılır. Bilinmesi gereken en önemli nokta ise bu pazarda işlem gören fiyat tipleridir. Kullanılan üç adet fiyat çeşidi vardır. Temiz fiyat, kirli fiyat ve takas fiyatı bu üç fiyat çeşidini oluşturur. Temiz fiyat olarak adlandırılan fiyat borçlanma aracının işlenmiş faizini veya birikmiş kirasını içermez. Tam tersi bir durumda görülen fiyat ise kirli fiyat olarak adlandırılır. Takas fiyatı ise devletin ihraç ettiği borçlanma araçlarında enflasyon oranı ile belirlenir. Ancak özel sektörün yani anonim şirketlerin ihraç ettiği borçlanma araçlarında takas fiyatı ile kirli fiyat birbirine eşittir.
Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı
Bu pazarda menkul kıymetler üzerinde işlem yapılır. Önemli olan nokta ise menkul kıymetlerin daha sonra alınması veya satılması üzerinde anlaşma yapılmasıdır. Menkul kıymetlerin o anki fiyatı ve repo oranları, borçlanma aracının fiyatı üzerinde etkili olan unsurlardır. Dolayısıyla bu pazarın asıl amacı, menkul kıymetler üzerinden repo yapılmasına olanak sağlamak ve daha sonrasında ise bu menkul kıymetin alıcıya Takasbank üzerinden teslimidir.
Pay Senedi Repo Pazarı
2012 yılından itibaren işlem yapılmaya başlanan bu pazarda, yatırımcılara ve aracı kuruluşlara çeşitli imkânlar sağlanmıştır. Bu piyasanın işlemesinde ise repo ve ters repo olarak adlandırılan iki önemli nokta bulunmaktadır. Repo sayesinde yatırımcılar ve aracı kuruluşlar, hesaplarında bulundurdukları payları ödünç vererek kendilerine nakit para kaynağı sağlayabilirler. Ters repo sayesinde ise, nakit para ile pay senedi temin etme imkânı bulunmaktadır.
Bankalararası Repo – Ters Repo Pazarı
2011 yılından itibaren işlem yapılmaya başlanan Bankalararası repo – ters repo pazarı, bankalara çeşitli avantajlar sağlamaktadır. Bankalar geri alım ve geri satım işlemleri ile bu pazarda işlem yapmaktadırlar. Etkin piyasa koşulları içerisinde yapılan işlemler, fiyat rekabetinin tam anlamıyla oluşmasını sağlar. Ayrıca, bankaların yaptıkları bu işlemlerde karşılık ayırmaları zorunlu değildir. Dolayısıyla bu pazar sayesinde bankalar nakit ihtiyaçlarını giderebilirler.
Repo – Ters Repo Pazarı
Sabit getirili menkul kıymetlerin geri alım vaadi ile satışı ve geri satış vaadi ile alımının yapıldığı organize piyasaya, Repo – Ters Repo Pazarı denmektedir. Dünyadaki sayılı organize repo pazarlarından birini temsil etmektedir. Güvenli bir şekilde Borsa İstanbul üzerinden bu pazarda işlemlerinizi güvenli bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz. Repo nedir, çeşitleri nelerdir, yatırımı nasıl yapılır öğrenmek için buraya tıklayın.
Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı
Sermaye Piyasası Kurulu’nun ilgili tebliğinde tanımlandığı üzere; ihraççıların belirtilen esaslara göre ihraç edebilecekleri ve sadece sermaye piyasası mevzuatında tanımlanan, nitelikli yatırımcılar tarafından alınabilecek sermaye piyasası araçlarının ihraç işlemlerinin gerçekleştirildiği pazardır. Bu pazarda ihracı tamamlanan borçlanma araçları, kesin alım – satım pazarında işlem görmeye başlamaktadır.
Uluslararası Tahvil Pazarı
Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından ihraç edilen ve Borsa İstanbul kotunda bulunan dış borçlanma araçları yani Eurotahvillerin işlem gördüğü pazardır.
Borçlanma Araçları Piyasası’nda Nasıl İşlem Yapılır?
Borçlanma Araçları Piyasası’nda işlem yapmak isteyen yatırımcıların öncelikle aracı kurumlarda hesapları olması gerekir. Çünkü bu piyasada bireysel olarak işlem yapmak mümkün değildir. Dolayısıyla aracı kuruluşlarda açılan hesaplar vasıtasıyla, bu piyasada işlem yapılabilir. Bu piyasada işlem yapmak isteyen yatırımcıların dikkat etmesi gereken noktalardan birisi satın alınan borçlanma aracının getirisidir. Devlet veya özel sektör tarafından ihraç edilen birçok borçlanma aracı vardır.
Pay senedi pazarında olduğu gibi borçlanma aracının fiyatı, faiz oranları, enflasyon oranları gibi birçok etken satın alınan borçlanma aracının gerçek getiriş üzerinde etkilidir. Yatırımcıların bu piyasada işlem yaparken bu gibi etkenlere dikkat etmesi gerekir. Çünkü bir yatırım aracının net getirisi ile başlangıçta anlaşılan getirisi arasında farklar olabilir.
Aracı kuruluşlarda açılan hesaplardan sonra ise Borçlanma Araçları Piyasası’nda sürekli müzayede sistemi ile işlem yapılır. Hisse senedi ile yatırım yapmakta olan yatırımcıların bileceği üzere sürekli müzayede sistemi, gün boyunca işlem saatleri içerisinde işlem yapılabileceğini ifade eder. Dolayısıyla hisse senetlerinde görülen rekabet üzerine fiyat oluşumu bu piyasada da geçerlidir. Bu piyasada işlem yapmak isteyen yatırımcılar, emirlerini sürekli müzayede işlem süreleri içerisinde aracı kuruluşlar aracılığı ile iletirler. İşlemin aynı gün valörlü veya ileri valörlü olması, emir kuralları, emir ve fiyat tipleri, emir büyüklükleri ve işlem saatleri yatırımcıların Borçlanma Araçları Piyasası’nda işlem yaparken dikkate almaları gereken önemli noktalardır.
