Borsa, kimilerine göre para kaynağı kimilerine göre batmak isteyenlerin girdiği bir kumarhane. Elbette borsanın tam karşılığı bunlar değil. Borsa, bir ülke ekonomisinin en önemli yapılarından birisidir ve ekonominin canlılığını gösterir. Kıymetli evraklar için bir pazar, kayıtlı şirketler için önemli bir kaynak, yatırımcılar içinse birikimlerini güvenle değerlendirebilecekleri ve geleceğe yatırım yapabilecekleri bir piyasadır. Borsa ne tutkudur, ne de hırstır. İkisi de borsada yatırım yapan kişiler için hata doğurabilecek psikolojik etkenlerdir.
Herhangi bir muhabbet sırasında borsa hakkında konuşulanlara mutlaka kulak misafiri olmuşsunuzdur. Kimileri nefretle bahseder, kimileri voleyi nasıl vurduğunu ballandıra ballandıra anlatır. Burada bir dakika durmanızı istiyoruz; çünkü borsa böyle bir yer değildir. Gerçek borsacılar, elde ettikleri ne başarıyı ne de kaybı dile getirirler. Nasıl kendini bilen bir kişi, kendinden bahsederken mütevazi davranır, hatta pek konuşmazsa; borsada da aynı şekildedir.
Borsa ne hırstır ne de tutkudur; duygularınızdan arınmış bir şekilde, yapılacak analizlere, piyasa yorumlarına ve araştırmalara göre işlemlerini gerçekleştireceğiniz bir piyasadır. Borsada yapılacak işlemler, gerçekçi sonuçlara dayandırılarak yapılır ve yapılan araştırmalar sonucunda elde edilen bilgilerle öngörü sahibi olursunuz. Yani “A hissesi yükselecek hissediyorum” derken bunu gerçekçi nedenlere dayandırmanız gerekiyor. Duygusal kararlarla bir hisse senedinin size kazandırmasını bekleyemezsiniz. Peki, gerçekten borsa nedir, nasıl bir yerdir ve işlemleri nelerdir?
Borsa Nasıl Bir Şeydir?
Borsa, ticarete konu olan malların ve kıymetli evrakların alınıp satıldığı kurumsal piyasadır. Tutkunuzun ve hırsınızın baskılandığı zaman para kazanabileceğiniz bir yerdir. Duygularınıza göre işlemlerinize yön verdiğinizde elinizdekini avucunuzdakini satıp iyiden iyiye hırslanarak iflas bayrağını çekeceğiniz bir yerdir. Bunu bir güreşe benzetebiliriz; ağır siklet bir güreşçi ile daha önce hiç güreş deneyimi olmayan bir kişinin karşılaşması size ne ifade ediyorsa; borsada duygularınızla hareket etmeniz de aynısıdır. Hırsa mahal vermez ve bilginiz, belli bir deneyiminiz oldukça var olabilirsiniz.
Hisse senetleri, emtialar, dövizler, vadeli işlem sözleşmeleri gibi birçok yatırım aracı borsada alınıp satılan enstrümanlardır. Genellikle borsa dediğimiz zaman hemen hisse senetlerini düşünürüz ve bunu alıp satan insanların para kazandığını görürüz. Peki, borsa neden bu kazancı insanlara sunuyor. Aslında bu durduk yere insanlar borsadan para kazanmıyor. Bu konuda şöyle bir örnek verebiliriz; gelecek vadeden birini gördünüz ama parası olmadığı için bu işe giremiyor. Her noktayı biliyor, başarılı olacağından emin, tek eksiği para. Sizin ise paranız var ve bu kişiye güveniyorsunuz. Bu kişiye maddi anlamda destek çıkarak bu işi yapmasını sağladınız ve beklediğiniz gibi bu kişi başarılı oldu. Size olan minnet borcunu da maddi olarak geri ödemeyecek. İşte borsada bu şekildedir ve siz değerleneceğiniz düşündüğünüz şirketlerin hisse senetlerine yatırım yaparsınız ve beklentiniz gerçekleştiğinde bu işten kar edersiniz. Borsa ise bunun için size aracılık eden, birinizi bulmanıza yardımcı olan yerdir.
Borsa Nasıl Bir Yerdir?
Borsa paranızı güvenle değerlendireceğiniz kurumsal bir piyasadır. Kurumsal olmasının nedeni kendine özgü kurallara sahip olmasındandır. Piyasa olması ise alım – satım işlemlerinin yapıldığı bir pazar olmasından kaynaklanmaktadır. Borsa, alıcı ve satıcıların elektronik ortamda bir araya geldikleri yerdir. Hem satmak isteyenler hem de almak isteyenler vardır. Alıcı ve satıcının emirlerinin karşılaşmasıyla birlikte işlem gerçekleşmiş olur. Karşılaşmayan emirler ise türüne göre bekletilir veya seans sonunda iptal olur.
Borsanın mükemmel bir işleyişe sahip olduğunu söyleyebiliriz. İşlem gören yatırım araçlarının ekranlarda gösterildiği ve alım – satım fiyatları üzerinden emirlerin işlendiği bir mekanizmadır. Yatırımcılar beklentileri kapsamında emirlerini verirler ve işlemler sorunsuz bir şekilde gerçekleşir. Bu işlemlere, aracılar eşlik eder ve emirlerinizi piyasaya iletirler. Aracılara, broker, komisyoncu gibi isimler de verilmektedir. Aynı zamanda bir aracı kurum ile anlaşmadan borsada işlem yapmanız da mümkün değildir. Kendinize güvendiğiniz bir aracı kurum vasıtasıyla borsa hesabı oluşturursunuz ve işlemlerinizi bu şekilde gerçekleştirebilirsiniz. Emirlerinizi aracı kuruma iletirsiniz ve aracı kurum da sizin için borsaya iletir.
Borsa İşlemleri Nelerdir?
Borsa işlemlerinin basit bir mantığı vardır; düşük fiyattan alınan yatırım aracının yüksek fiyattan satılması ve bu şekilde kar edilmesi temeline dayanır. Bu konuda ise birçok örnek verilmiş, hikaye yazılmıştır. Maymun hikayesini duymuşsunuzdur belki de. Hani şu adamın birinin çok fazla maymun olan köyden maymunları satın aldığı ve tekrar daha yüksek bir fiyattan sattığı. Arz ve talep ilişkinin en bariz görüldüğü, işlediği yerdir borsa.
Borsa işlemleri üzerine anlatılan, yazılan, çizilen birçok hikaye vardır. Maymun hikayesine benzer şekilde ölü eşeğini satan Ahmet Ağa’dan, yaşlı borsa kurdunun genç borsacıya yedirdiği pislikten daha önce sizlere bahsetmiştik. Bu hikayelerden de anlayacağınız gibi ortaya atılan bir durumun nasıl fiyatlandığını, alım – satıma konu olarak para kazandırdığını görebilirsiniz.
Hikayeleri bir kenara bırakıp borsa işlemlerinin neler olduğuna bakacak olursak; arz ve talep ilişkisine dayalı bir şekilde fiyatların oluştuğunu, alıcı ve satıcı arasındaki emirlerin birbiri ile eşleşerek para kazanıldığını görürsünüz. Piyasayı izler, takip ettiğiniz yatırım aracının fiyat değişimlerini analiz eder ve portföyünüze eklemek için emir verirsiniz. Emriniz ilgili fiyat aralığından aracı kuruma ulaştığında, onlar da borsaya iletirler ve sizin alım emrinize karşılık bir satım emrinin gelmesini beklemeye başlarsınız. Emirler karşılaştığında ise işleminiz gerçekleşir ve yatırım aracı portföyünüze eklenirken satan kişinin hesabına parası geçer. Bu şekilde işlem gerçekleşmiş olur.
Borsa Tutku mu, Hırs mı?
Borsada tutkunuz ve hırsınız, kaybetmenize neden olabilecek psikolojik etmenlerdir. Duygularınızdan arınmış bir şekilde işlemlerinizi gerçekleştirmelisiniz ve yaptığınız işlemleri gerçekçi nedenlere bağlamalısınız. Sırf sevdiğiniz için bir şirketin hisse senedini satın alamazsınız. Bu durum genellikle spor hisselerinde görülmektedir ve fanatiği oldukları takımın hissesini tamamen duyguları ile satın almaktadırlar. Bu durumda kayıp yaşama ihtimaliniz oldukça yükselecektir. Çünkü gerçekten yükselecek mi, düşecek mi olduğunu bilmediğiniz bir hisse senedini portföyünüze ekleyerek para kazanmayı bekleyemezsiniz.
Tutkularınız nedeniyle borsada var olduğunuz zaman eğer iyi bir deneyim ve bilgi sahibi değilseniz, başarılı olamazsınız. Uykularınız kaçar, gözünüzü ekrandan alamaz ve hata yapma olasılığınızı yükseltirsiniz. Hırsınız nedeniyle kaybettiğiniz bir işlemin üzerine gider ve kazanana kadar işlem yaparsınız. Ama bu sürede yatırdığınız parayı tüketirsiniz ve kayıpları geri alma şansınızı da düşürmüş olursunuz.
Borsada işlem yapmaya karar verdiğiniz zaman duygularınızı rafa kaldırmanız ve ekranlara bakarak, takip ettiğiniz enstrümanları analiz etmeniz gerekmektedir. Alacağınız pozisyonları, yükseliş beklentinizi doğrultusunda almalı ve körü körüne yatırım yapmamalısınız. Kendinizi psikolojik olarak hazır hissettiğinizde borsaya girmeli ve işlemlerinizi yapmalısınız.
