Borsanın çökmesi durumuyla karşı karşıya kalmak, bir yatırımcının korkulu rüyalarındandır. Borsa tarihine bakıldığı zaman; büyük ses getiren, şirketin batmasına neden olan ve etkileri uzun süre devam eden çöküşler yaşandığı görülecektir. Wall Street’in çöküşü, mortgage krizi, dot-com balonu gibi birçok çöküş, borsa tarihine damgasını vurmuştur.
Bir ülke ekonomisi adına oldukça önemli kurumlar olan borsaların çöküşü, dünyanın her yerinde kötü sonuçlar doğurmuştur. Yüksek tutarlı spekülatif satışlar olarak da tanımlanan çöküşlerde, alıcılar ortadan kaybolmaktadır. Bu yüzden de “balon oluştu” söylentileri, bir çöküşün işareti olabileceği için endişelerin artmasına neden olur. Çünkü balon oluşması, normal seyrin dışında bir alıma işaret eder ve fiyatlar gerçekçi olmayan seviyelere yükselir. Daha sonra yatırımcıların birden çekilmeye başlaması ile borsa çöküşe geçer. Bundan sonra yaşananlar da büyük bir facia olarak tanımlanabilir.
Şimdi borsa nasıl çöker, bir ülkede borsanın çökmesi ne demektir sorularına, hep birlikte cevap arayalım:
Borsa Nasıl Çöker?
Borsada her şey normal seyrinde devam ederken, alıcıların bir anda ortadan kaybolması, çöküşün en büyük nedenidir. Peki, bu alıcılar neden bir anda ortadan kayboluyorlar? Bildiğiniz gibi borsada ortaya atılan spekülasyonlar ve yatırımcılar arasında oluşan söylentiler, bulunulan ekonomik dönemin hareketliliğine göre aşırı tepkilerin oluşmasına neden olabilir. Piyasadaki balon söylentilerinin artmasıyla birlikte alıcıları, yavaş yavaş uzaklaşmaya başlar ve yerini satıcılara bırakırlar. Birden satışların artması durumunda da borsada çöküş meydana gelir.
Borsa İstanbul’dan bir örnek vermek istiyorum. Bildiğiniz gibi Borsa İstanbul’da önemli bir büyüklüğü, yabancı yatırımcılar temsil etmektedir. Son dönemde yaşanan gelişmelere bağlı olarak yabancı yatırımcılar borsadan çıkmaya başladı. Bu çıkışın, hızlı ve büyük olması nedeniyle BIST 100 endeksinde sert düşüşler meydana geldi. İşte bu durum, borsanın nasıl çöktüğünün birebir göstergesidir. Eğer çıkışlar devam ederse Borsa İstanbul’da büyük bir çöküş görülecektir ve birçok şirket sarsılacaktır. Genellikle küçük ve mali kriz içerisinde olan şirketlerde de iflas bayrakları çekilmeye başlayacaktır.
Borsalar, ülke ekonomileri adına önemli görevleri olan kurumlardır. Borsada yaşanan çöküşler, ülke ekonomisindeki kötü gidişata işaret etmektedir. Eğer borsada bir çöküş yaşanıyorsa ülke ekonomisi için hiç de iyi olmayan gelişmeler yaşanıyor demektir ve bir kriz aşamasında olunduğu anlaşılmaktadır. Filmlere sık sık konu olan bu durum, ülkemizde büyük bir hayran kitlesine sahip olan Kurtlar Vadisi Pusu isimli dizinin 210. bölümünde de işlenmiştir.
Bir Ülkede Borsanın Çökmesi Ne Demektir?
Bir ülkede borsanın çökmesi, dışarıdan bakıldığında ekonominin kötü bir durumda olduğu anlamına gelmektedir. Ama bu noktada söz konusu olan usulsüzlük, manipülasyon ve yolsuzluk da söz konusu olabilir. Bu durumda ülke ekonomisinin krizde olduğu söylenemez; ama şirketler kapsamında büyük zararlar meydana gelebilir. Bu zararlar nedeniyle de çöküşe geçen şirketler, yatırımcıların mağdur olmasına neden olur.
Borsa çöküşünde usulsüzlük söz konusu olduğu zaman, yaşanan olayları şu şekilde özetleyebiliriz. Borsa İstanbul’da büyük bir çoğunluğu yabancı sermaye oluşturmaktadır. Bu güçlü yabancı sermaye ise finansal hareketleri kontrol edebilmelerine neden olmaktadır. Bildiğiniz gibi yabancı yatırımcının borsadan çıkışı, düşüşleri hızlandırır. Yerli yatırımcılar ise bu harekete ayak uydururlar ve borsadaki düşüşü iyice hız kazanır. Önce büyük miktarda hisse alımı yapan yatırımcılar, normalin dışında bir yükselişe neden olurlar. Daha sonra ülkede yaşanan gelişmeler göz önünde bulundurularak bir krizin varlığından söz edilmeye başlanır. Böylece ellerindeki hisseleri satmaya başlarlar. Bir kısım ise ellerindeki hisseleri açığa satışa düşürürler. Bu şekilde elde ettikleri parayı da hemen dövize çevirerek güçlü düşüşlerin yaşanmasına neden olurlar. Ayrıca dövize çevirme nedeniyle kurlarda da aşırı yükselişler meydana gelir.
Örneğimizde kısaca anlattığımız gibi; borsada işlem gören şirketlerin hisselerinden başlayarak döviz kurlarına kadar uzanan bir etki oluşur. Bu durum ise normal seyrinde ilerleyen ekonominin, bir anda kriz çanları çalmasına neden olur. Borsa İstanbul üzerinden örnek vererek anlattığımız durum, dünyanın hemen her borsasında yaşanmaktadır. Dünya borsaları hakkında detaylı bilgi almak için burayı tıklayın.
Dünya Borsalarında Yaşanan Önemli Çöküşler
Sizlere daha önce dünyanın en büyük 10 borsa çöküşünden bahsetmiştik. Bu çöküşlerin neredeyse hepsi ABD’de gerçekleşen çöküşlerdir. 2010 yılında Flash Crash isimli borsa çöküşü, 20 dakika içerisinde Dow Jones Sanayi Endeksi’nin 1000 puan birden düşmesiyle gerçekleşti. 1987 yılında gerçekleşen Black Monday isimli borsa çöküşünde ise bir anda % 22,6 oranında düşüş meydana gelmiştir. Bu çöküşün izleri ise FED’in büyük çabaları sonucunda silinmeye çalışılmıştır.
Yalnızca manipülasyonların değil, doğal afetlerin de borsa çöküşüne neden olabileceği, 1906 yılında gerçekleşen San Francisco Depremi ile görüldü. Eylül ayında gerçekleşen facia sonrasında borsa, % 24 oranında değer kaybetti. Bu aşamada San Francisco’nun yeniden yapılanması için federal hükümetin destek vermesi ise birçok sansasyonun yaşanmasına neden oldu. Ardından borsada çöküş meydana geldi.
Yakın tarihe baktığımızda ise 2007 yılında başlayan mortgage krizinin neden olduğu çöküşü görebiliriz. 28 Eylül tarihinde Dow Jones Endeksi’nin 777 puan birden kaybetmesi, büyük sansasyonlara yarattı. Büyük Durgunluk olarak tanımlanan ayı piyasasına girişe ve birçok kişinin evlerini kaybetmesine neden oldu. Aynı şekilde 2000’li yılların gelmesiyle internetin büyük gelişim göstermesi sonucunda dot-com balonu oluşmuştur ve teknoloji borsası olan Nasdaq, % 78 oranında değer kaybı yaşamıştır. Bu durumun etkileri ise yeni silinmeye başlamıştır.
Sonuç olarak; bir ülkenin borsasının çökmesi, beraberinde birçok sorunu getirmektedir. Aslına bakılacak olursa; daha önce yaşanan ama gün yüzüne çıkmayan sorunların, ortaya çıkmasıyla birlikte çöküş gerçekleşmektedir. Balon söylemleri dönem dönem dile getirilmektedir. Kimleri için bu kötümser bir yaklaşımken kimileri için bir çöküşün gerçekleşme ihtimaline işaret etmektedir. Bu durumlar göz önünde bulundurularak, bir yatırımcının piyasalarla yatıp piyasalarla kalkması gerektiği, daha iyi anlaşılacaktır. Eğer başarılı bir yatırımcı olmak istiyorsanız piyasalarda yaşanan gelişmeleri, en ince ayrıntılarına kadar takip etmeniz gerektiğini hiçbir zaman unutmamalısınız.
