Borsanın riskli bir piyasa oluşu, fiyatların belli faktörlere bağlı olarak sürekli değişmesinden kaynaklanır. Yatırımcılar alım – satım kararlarını verirken piyasaları izler. Bu noktada fiyatların ne zaman düşüp ne zaman yükseleceği konusunda bir fikre sahip olunması önem taşır.
Borsanın düşüşünü tetikleyen birtakım faktörler bulunur ve deneyimli bir yatırımcı bunları tahmin etmekte zorlanmaz. Uzmanların yorum ve analizleri de bu konuda faydalı olabilir. Yine de “Gelecek ay borsa düşecek” gibi kesin bir tahmin yapılamaz. Çünkü piyasalarda rüzgar bir anda tersine esebilir.
Borsada zaman zaman düşüşler olabilir. Fakat bunu başkalarından duymak yerine düşme nedenlerinin araştırılması ve benzer olayların geçmişte borsayı ne yönde etkilediğinin bilinmesi gerekir. Aşağıda, borsa ne zaman iner ve hisse senetleri neden düşer gibi sorulara yanıt bulmaya çalıştık;
Arz – Talep Değişkeni
Borsada para ve yatırımcı faktörleri büyük bir önem taşımaktadır. Hatta daha genel bir ifadeyle, arz ve talep faktörü bilindiği gibi fiyatların oluşumunu sağlar.
Arz ve talebi etkileyen faktörler, para durumu ve yatırımcıların kararlarını etkileyeceği için de borsada dalgalanma yaşanmasında büyük rol oynar.
Hiç bilgi ve deneyime sahip değilseniz bile, arz ve talep konularını iyi bir şekilde kavradığınızda borsanın ne zaman düşebileceği hakkında yorumda bulunabilirsiniz.
Teknik analistlerin en güçlü inanışlarından birisi, fiyatlar maksimum noktaya ulaştığında mutlaka bir düşüş geleceği yönündedir. Borsanın tarihsel verilerine bakıldığı zaman da bu düşüşler açıkça görülecektir.
İnsan faktörü bu konuda da devreye girer. Fiyatların yeteri kadar yükseldiğini düşünenler alım yapmaktan vazgeçerek bir düşüşün gelmesini beklerler. Dolayısıyla onların satışa yönelmesiyle fiyatlar da düşmeye başlar.
Borsanın düşüşe geçmesi borsa düzeyi ile yakından ilgilidir. Yani Borsa İstanbul üzerinden örnek vermek gerekirse, borsanın geleceği hakkında yorumları BIST 100 endeksi üzerinden yapmak mümkündür.
Ülkemiz borsasının gösterge endeksi bilindiği gibi BIST 100’dür. Dünya çapında her borsanın bir gösterge endeksi bulunur ve bu endeksler üzerinden borsanın düşüp düşmeyeceği yorumları yapılır.
Ekonomik Göstergeler
Borsada işlem gören hisse senetlerini etkileyen çeşitli etkenler vardır. Bilgili bir yatırımcı, bunları dikkate alarak karar verir.
Bir ülkenin ekonomik büyümesi borsaya etki eden en önemli faktörlerden birini oluşturur. Eğer bir ülkede ekonomik büyüme durağan veya düşük ise borsa da buna bağlı olarak düşecektir. Bunun nedeni büyümenin borsanın karı ile yakından ilişkili olmasıdır.
Yani, bir ülke ekonomik büyüme göstermiyorsa bu milli gelirin de artmadığı anlamına gelir. Böyle bir ortamda şirketlerin ciro artışı da çok zor gerçekleşir.
Eğer ülkede ekonomik büyüme gerçekleşirse, bu olay hisse senetlerinin değer kazanmasına neden olur. Ekonomik daralma gerçekleştiğinde ise bu durumun tam tersi yaşanır.
Belli dönemlerde açıklanan pek çok veri, ekonomik göstergeleri oluştururken bunlardan biri de faiz oranlarıdır. Merkez bankaları faiz artırımına gittiğinde genellikle hisse senedi fiyatlarında düşüş olur. Yani bu ikisi ters orantılıdır denilebilir.
Tüm bu faktörler makro ekonomik veriler adı altında toplanır ve hepsi bir arada ekonomik takvimi oluşturur. Yatırımcıların borsanın düşüp düşmeyeceği hakkında yorumlarda bulunabilmesi için ekonomik takvimi izlemeleri ve canlı borsa takibi yapmaları büyük bir önem taşır.
Büyük Şirketlerin Performansı
Bir şirketin cirosunun artmaması, karını artıramadığı anlamına gelir. Ayrıca bu durumda şirkette temettü dağıtımı da yapılamaz, hisse senetleri değer kazanamaz.
Dolayısıyla şirketlerin içinde bulunduğu durum ve ekonomik faktörlerin takip edilmesi ile borsanın ne zaman düşeceği tahmin edilebilir. Şirketlerin performansı ise döneme bağlı olarak pek çok sebepten etkilenebilir.
Örneğin, 2019 yılının sonlarında başlayıp tüm dünyaya yayılan koronavirüs pandemisi nedeniyle büyük – küçük çok sayıda şirket maddi açıdan ciddi zorluklar yaşadı. İnsanların aylarca evlerinde karantinada kalması, internet alışverişlerinin tercih edilirliğini artırdı ve bu da e-ticaret şirketlerinin karını artırmasını sağladı.
Pandemiden dolayı bazı sektörler hareketlenirken bazılarında ise tersi durum yaşandı. Örneğin; konaklama, ulaşım, tatil sektörlerindeki şirketlerin durumu ise bu dönemde kötüye gitti.
Özetle, şirketlerin performansı çeşitli durumlardan etkilenebilir. Borsada işlem gören tanınmış şirketlerin performansı da hisseleri, dolayısıyla borsanın seyrini etkileyecektir.
Ekonomik faktörler piyasaların temel analiz konularını oluşturur ve teknik analizleri oluşturan fiyat grafikleri ile birlikte yorumlandıklarında ne zaman ve ne kadar düşüş meydana geleceği belirlenebilir.
Küresel ve Bölgesel Olaylar
Dünya üzerinde meydana gelen olaylar da borsanın düşmesine neden olabilir. Örneğin Avrupa Birliği ülkelerinde meydana gelen bir ekonomik kriz, Avrupa borsalarına direkt yansıyacağı gibi dünya üzerindeki diğer borsalar da bu durumdan etkilenir.
Başka bir örnek vermemiz gerekirse; Amerikan Merkez Bankası’nın (FED) 2016 yılı Şubat ayında ekonomik iyileşmenin sağlandığı ve bu nedenle varlık alımlarını sonlandırılacağı haberi, o dönemlerde doların değer kazanmasına neden olurken, borsanın %1 oranında düşmesine neden olmuştu.
Bu düşüşler dünya üzerinde diğer borsalara daha büyük rakamlarla yansımış ve Asya borsaları %3, Avrupa borsaları %2 oranında düşüş göstermişti. Doların değer kazanmasıyla birlikte Türk lirası değer kaybedince Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) bir gün içerisinde türlü müdahaleler gerçekleştirmişti.
Ekonomik durumlar dışında borsaları etkileyen önemli olaylar da yaşanabilmektedir. Örneğin, doğal afetler, beklenmedik olağanüstü durumlar, siyasi olaylar ya da sağlığı tehdit eden hastalıklar, salgınlar gibi…
Siyasi Durumlar
Genel olarak bakıldığında, ekonomik ve siyasi belirsizlikler borsanın düşüşünü destekleyen nedenlerin başında gelmektedir. Örneğin, geçtiğimiz yıllarda Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin piyasaya etkileri konusunu ele alırken, piyasaların belirsizlikleri sevmediğinden ve genellikle bu belirsizlik dönemlerinde düşüşlerin meydana geldiğinden bahsetmiştik.
Bir ülkede ekonomik ve siyasi durumda bir belirsizlik yaşanıyorsa bu durum borsaya direkt yansıyacaktır. Gerginlikler ve belirsizler artış gösterdiğinde de borsada benzer durumlar görülür.
Örneğin, dünyanın en büyük ekonomisi olan Amerika’da meydana gelen herhangi bir olumsuzluk tüm dünya borsaları üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.
Geçtiğimiz yıllarda yaşanan bir olayı hatırlayacak olursak; 2013 yılında yaşanan İstanbul Gezi Parkı olayları Borsa İstanbul’un düşüşüne etken olarak gösterilmişti. Fakat bu protestolar borsamızın düşmesine neden olmamış, spekülasyonlar baş göstermişti.
Dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından yapılan açıklamada, Borsa İstanbul’un düşmesinin nedeni küresel ekonomide meydana gelen gelişmeler olarak belirtilmişti.
Merkez Bankalarının İzlediği Politikalar
Her ülkenin merkez bankası, mevcut duruma uygun bir para politikası izler. Ekonomik açıdan oldukça önemli olan söz konusu politikalar, fiyat istikrarını sağlamakla görevlidir.
Ülkemizdeki de dahil olmak üzere tüm merkez bankaları belli dönemlerde faiz kararını açıklar. Piyasada işlem yapmak için hazır bekleyen tüm yatırımcılar bu dönemlerde açıklanacak kararı bekler. Öte yandan karar sonrası bankalardan gelen açıklamalar da borsanın seyri açısından önem taşır.
Yatırımcı Hareketleri
Piyasada işlem yapan yatırımcılar, yaşanan durumlardan aldıkları sinyallere göre alım – satım kararı verirler. Hisse senetlerinin fiyatları aslında çoğunlukla yatırımcıların psikolojisi ve olaylara verdiği tepkilerden etkilenir. Çünkü bu, arz ve talebin değişmesinde etkilidir.
Örneğin, herhangi bir şirketin eskisi kadar popüler olmadığını düşünen bir yatırımcı, çevresindekileri de etkileyebilir. Bir süre sonra yakınındaki de aynı düşünceye kapılarak o hisselerden uzak durma fikri yaygın bir eğilime dönüşebilir.
Yatırımcıların piyasa hareketleri hisselere olan talebi etkileyeceğinden borsada fiyatların düşmesine neden olabilir. Ayrıca her yatırım aracını etkileyen faktörlerin birbiriyle aynı olmadığını unutmamak gerekir. Örneğin, bir enstrümanın düşüşüne neden olan bir faktör, başka enstrümana fiyat artışı getirebilir.
Hisseler Ne Kadar Düşer?
Yukarıda da söz ettiğimiz gibi, hisse senetleri zaman zaman sert düşüş veya yükselişler yaşayabilir. Hisselerde düşüş olabileceği zamanları yukarıda sizlere açıkladık.
Yaşanan duruma göre hisselerde küçük ya da şiddetli düşüşler meydana gelebilir. Fakat bunlar için net bir miktar belirtmek doğru olmaz. Çünkü ne kadar düşüş olacağı öncesinden net olarak tahmin edilemez.
Alanında uzman finansal yatırımcılar yaptıkları tahmin ve analizleri paylaşırlar ve bunlar genellikle ses getirir. Örneğin, ünlü bir analistin en fazla yatırım alan şirketlerden birinin hisselerinde ciddi değer kaybı olacağını söylemesi, yatırımcıların buna göre pozisyon almasını sağlar.
Hisselerdeki değer kaybı kimi zaman tarihi düşük seviyeleri de görebilir. Borsada fiyatlar sürekli değiştiğinden fiyatlar toparlanıp eski haline dönebilir. Fakat miktar konusunda ancak tahmin yürütebilmek söz konusudur.
Sonuç
Birikimlerini borsada değerlendirerek para kazanmak isteyen kişilerin en merak ettiği sorulardan birisi, borsanın ne zaman ve ne kadar düşeceğidir. Alım – satım yapmak ve doğru zamanı yakalayabilmek adına borsanın ne zaman düşeceği merak edilir.
Çeşitli yatırım araçlarının işlem gördüğü borsa, genellikle hisse senetleri ile anılır. Hisse senetlerinin performansını etkileyen her durumun borsanın düşüşü üzerine etkisi olduğu da bir gerçektir.
Hisse senedi performansını etkileyen en önemli unsurları bir ülkenin makro ekonomik verileri ve siyasi durumu oluşturur. Bunun yanı sıra borsaya girmek ve çıkmak isteyen kişilerin sayısı da hisse senedi performansını, doğal olarak da borsanın performansını etkileyecektir.
