Borsa, fiyatların çeşitli faktörlerden etkilenerek sürekli değiştiği bir piyasadır. Yatırımcıların başarılı olabilmesi için çeşitli göstergelerden faydalanarak olası fiyat hareketlerini öngörebilmeleri gerekir. Aksi takdirde para kaybedecektir.
Borsadaki riskler, kontrol altına alınmadıkları sürece yatırımı tehlikeye atar. Bunları önlemenin çeşitli yolları olsa da tam anlamıyla yok etmek mümkün değildir. Dolayısıyla karar verme aşamasında yatırımcıların dikkate aldığı çok sayıda gösterge vardır.
Alfa ve beta katsayıları, borsada yatırımcıların kararını etkileyen en önemli göstergeler arasında yer alır. Bunlar daha az riske katlanmanızı mümkün kılar. Aşağıda, borsada alfa ve beta katsayıları hakkında detaylı bilgiler yer alıyor;
Alfa Katsayısı Nedir?
Alfa katsayısı olarak adlandırılan gösterge, menkul kıymet ya da hisse senetlerinin sistematik olmayan risklerini ölçer. Piyasada risk ölçümü yapan bu gösterge, şirketlerin iç büyümesinde nasıl değişimler kaydedildiğini izlemektedir. Yani, hisse senetleri ile alakalı oldukları söylenebilir.
Alfa katsayısının daha iyi anlaşılabilmesi için kavramının ne olduğu iyi incelenmelidir. Bu risk türü, piyasa risklerini ifade eder. Sonuçta, menkul kıymetlerdeki fiyat değişimleri piyasadan kaynaklı ya da şirketlerin performansına bağlı olarak değişim gösterir.
Sistematik olmayan riskin yanı sıra bir de sistematik risktir. Bu ise özel şirketlerin performansının hisse senetleri üzerinde bıraktığı direkt etkidir. Sistematik olmayan riske kıyasla kapsama alanı daha dardır.
Yatırımcıların piyasadaki risklerden daha az etkilenmesinin ya da sistematik ve sistematik olmayan risklerin dengelenmesinin bir yolu da portföyünü çeşitlendirmekten geçer. Yine de bu risklerden tam anlamıyla bir korunma sağlamaz.
Sistematik olmayan risk; bir şirketin içinde bulunduğu şartların, şirketin üzerinde çalışma yaptığı alanın içerdiği riskleri ifade eder. Dolayısıyla, sistematik olmayan riskler daha çok şirketin kendi içindeki dinamiklerin içerdiği risklerin sayısal olarak ifadesi olarak görülür.
Alfa katsayısı dediğimiz kavram, burada bahsettiğimiz sistematik olmayan risklerin ölçümünde kullanılır. Yatırımcılar, katlanmak zorunda oldukları riskleri en aza indirebilme hakkına sahiplerdir. Çünkü bir şirketin faaliyet gösterdiği alan ile başka bir şirketin faaliyet gösterdiği alandaki riskler farklıdır.
Örneğin, sebze üretimi alanında faaliyet gösteren bir şirketin kuraklık olduğu zamanlarda içerdiği sistematik olmayan risk miktarı, inşaat üzerine faaliyet gösteren bir şirketten çok daha fazladır.
Dolayısıyla, yatırımcı gelecekte yaşanabilecek kuraklığı tahmin edemediği zaman elinde bulundurduğu menkul kıymetleri çeşitlendirerek bu riski en aza indirgeyebilir.
Sistematik olmayan riski göstermesinden dolayı tüm menkul kıymetlerinin alfa katsayıları toplamının sıfıra eşit olması gerektiği, alfa katsayısının bir başka önemli özelliğidir. Yani, alfa katsayının sıfıra eşit olması demek olumlu gelişmelere işaret eder.
Bu ifadenin anlamı ise piyasada yer alan bütün sektörler üzerinde belirli bir riskin var olması, ancak bir sektörde riskin fazla iken başka sektörde riskin az olmasıdır.
Şöyle ki; önceki örnekten devam edecek olursak, sebze üretimi alanında faaliyet gösteren bir şirketin sebze üretiminin çok kısıtlı olduğu bir zaman periyodunda içerdiği risk miktarı, inşaat üzerine faaliyet gösteren şirketin içerdiği risk miktarından oldukça fazladır.
Bir başka şirketin ise otomotiv alanında faaliyet gösterdiğini düşünelim. Bu şirketin de finansal durumlara göre içerdiği risk miktarı zamana göre değişecektir. Ancak piyasadaki bütün faaliyet alanlarının bu üç alan olduğunu düşünürsek, yatırımcıların bir hisseyi seçme kararları sistematik olmayan riske göre değişim gösterecektir.
Bu üç alanda faaliyet gösteren şirketlerin katsayısı toplamı birinde veya ikisinde negatif iken diğerlerinde artı olarak kendini sıfırlayacaktır. Yani, bir dönem inşaatın alfa katsayısı negatifken, başka bir dönem sebze üretimi üzerindeki faaliyetlerin alfa katsayısı pozitif olabilir.
Alfa Katsayısı Nasıl Hesaplanır?
Yatırımcı, hisse senetlerine yatırım yapmayı tercih ettiğinde alfa ve beta katsayılarına dikkat etmelidir. Alfa katsayısının sıfıra eşit olması durumunda belirlediğiniz hedeflere daha kolay ulaşabileceğiniz anlamına gelir.
Alfa ve beta katsayıları, yatırımcılara şirketlerin hisse senetlerinde gelecekte ne yönde bir değişim olacağını tahmin etmeleri konusunda bir kolaylık sağlamaktadır. Dolayısıyla bunlar hakkında bilgili olmanız daha doğru öngörülerde bulunmanızı sağlar.
Alfa katsayısını belirleme aşamasında şirketlerin hangi sektörlerde faaliyet gösterdikleri dikkate alınır. Bu durumda farklı sektörlerdeki iki farklı şirketin hisse performanslarının birbiriyle uyumlu olması beklenemez. Dolayısıyla iyi bir analiz yapılmalıdır.
Borsada işlem gören hisselerin fiyatları zaman zaman çıkıp yükselebilir. (Hisse senedi fiyatlarının nelerden etkilendiğini öğrenmek için ilgili içeriğimize göz atabilirsiniz.) Talep fazla olduğunda fiyatlar yükselirken, tersi durumda ise düşer.
Talebin düşük olduğu hisselerde katsayıların negatif eğilimde olduğu bilinmektedir. Eğilimlerin pozitif mi yoksa negatif mi olduğunu tespit ederek alfa katsayılarının hesaplanması mümkündür.
Unutmayın ki yatırımlarınızda başarılı olabilmek ve hedeflediğiniz miktarlara ulaşabilmek için mutlaka borsa bilgisi ve deneyimine sahip olmalısınız. Bu sayede hangi hisse senetlerine yatırım yapmanız gerektiğini bilir ve olumsuz sonuçlardan mümkün olduğunca kaçınabilirsiniz.
Beta Katsayısı Nedir?
Beta katsayısı, alfa katsayısından farklı olarak bir hisse senedinin ya da daha geniş bir ifadeyle bir menkul kıymetin sistematik riskinin ölçümünü ifade eder.
Beta katsayısının ne olduğu daha iyi anlamak için sistematik risk kavramının ne ifade ettiği çok iyi incelenmelidir.
Sistematik risk, piyasanın genelinde olan bir riski ve şirketlerin birbirlerinden bağımsız olarak bu piyasa koşullarından belirli bir yönde etkilenmesini ifade eder. Bu tarz risklere örnek olarak, enflasyon ve faiz oranları ile bu oranlardaki değişimleri etkileyen bir faktör olan politik riskler gösterilebilir. Çünkü piyasanın olumlu veya olumsuz bir hava yakalaması, bu tarz faktörlerle yakından ilişkilidir.
Ayrıca bir yatırımcının portföyünde çeşitlendirme yoluna gitmesi, aldığı riski sistematik riskler bakımından değiştirmez. Çünkü sistematik risklerin etkisi belirli bir alanla bağlantılı değildir ve aksine bütün faaliyet alanlarını etkileyebilmektedir.
Tüm bu bilgilerden yola çıkarak beta katsayısı; bir menkul kıymet değerinin yani bir hisse senedinin fiyat performansının, piyasanın ortalama getirisi veya götürüsü ile olan ilişkisini ölçen bir katsayıdır.
Rakam olarak ise piyasanın beta katsayısı her zaman 1 olarak ifade edilir ve hisse senetlerinin beta katsayıları bu rakamla olan ilişkisine göre yorumlanır. Hisse senetlerinin beta katsayıları piyasanın beta katsayısından az, eşit veya fazla olabilir. Ayrıca beta katsayıları sayesinde yatırımcılar hisse senedi performanslarını değerlendirebilirler.
Beta Katsayısının 1’e Eşit Olma Durumu
Beta katsayısı eğer 1’e eşitse, buradan yatırımcıların yapması gereken çıkarım hisse senedi performansı denilen yıllık veya aylık getirinin piyasa şartlarıyla aynı olduğudur. Örneğin; piyasa %3 artma eğiliminde ise beta katsayısı 1 olan şirket hisseleri de %3 artma eğilimi gösterir. Aynı durum piyasalardaki daralma yani düşüşler için de geçerlidir.
Beta Katsayısının 1’den Küçük Olma Durumu
Beta katsayısı eğer 1’den küçükse, bu durumda yatırımcılar hisse senedindeki hareketin daha dar alanda olacağını anlamalıdırlar. Çünkü piyasadaki genel yükseliş veya düşüş %5 ise beta katsayısı 1’den küçük olan şirket, daha az yükseliş ya da düşüş gösterir. Ayrıca, beta katsayısının 1’den küçük olma durumu, hisse senedinin piyasa koşullarına karşı daha az hassas olma durumu olarak yorumlanabilir.
Beta Katsayısının 1’den Büyük Olma Durumu
Beta katsayısı eğer 1’den büyükse, hisse senedinin hareketleri piyasa hareketinden daha geniş bir yüzdelik diliminde olur. Eğer piyasada %2’lik bir yükseliş varsa beta katsayısı oranınca o hisse senedinin fiyatı %2 üstünde bir oranda yükselir. Aynı durum, piyasanın yönünün negatif olduğu durumlarda da geçerlidir.
Beta Katsayısı ile Volatilite Arasındaki İlişki
Beta katsayısının, bir hisse senedinin fiyatındaki değişimlerle piyasa koşulları arasındaki ilişkiyi incelediğini belirtmiştik. Volatilite https://borsanasiloynanir.co/volatilite-vix-endeksi/ ise bir hisse senedinin fiyat değişimlerini ifade eder.
Dolayısıyla, volatilite ile beta katsayısı arasında sıkı bir ilişki vardır. Şöyle ki; beta katsayısının 1’den fazla olduğu durumlarda, hisse senedi fiyatının oynaklığının arttığı anlaşılır. Yani bir hisse senedinin fiyatı ne kadar geniş aralıklarda hareket ediyorsa, volatilitesi o kadar fazladır.
Volatilitenin fazla olduğu durumlara örnek verecek olursak; bir hisse senedinin fiyatı gün içinde eğer açıldığı fiyatın çok altına inmişse veya 6,00 TL olan bir hisse senedi gün içinde hem 6,50 TL hem de 5,90 TL fiyatından işlem gördüyse o hissenin volatilitesi fazladır.
Beta katsayısı yüksekken hisse senedinin oynaklığını artıran bir durum olduğu için beta katsayısı ile volatilite arasında doğru orantılı bir etkileşim vardır diyebiliriz.
Beta katsayısının az olması da hisse senedinin oynaklığında yani volatilitesinde negatif yönlü etkilidir. Yani, eğer düşük bir volatilite varsa hisse senedi fiyatlarında ufak değişimler görülür.
Dolayısıyla hisse senetlerine yatırım yapacak bir yatırımcı, beta katsayısının hisse senedine ne gibi etkileri olacağını iyi yorumlamalıdır.
Alfa ve Beta Katsayılarının Önemi Nedir?
Birikimlerini kazançlı şekilde borsada değerlendirmek isteyen yatırımcılar, tercihini hisse senetlerinden yana kullandıklarında mutlaka alfa ve beta katsayılarını dikkate almalıdırlar. Bununla birlikte hisse fiyatlarının neye göre yön değiştirdiği ve piyasalarda olan bitenin nasıl yorumlandığı önemlidir.
Her şeyden önce risklerle dolu olan piyasalarda bunların önlenebilmesi oldukça önemlidir. Bununla birlikte her yatırımcının piyasadan beklentileri vardır. Yatırım süresince bunu elde edebilmek için çabalarlar. İşte, alfa ve beta katsayıları bu iki anlamda da belirleyici göstergelerden biridir.
Birçok faktörden etkilenebilen hisse fiyatları, yapılan tüm analizlerin yanı sıra farklı göstergelere bakılarak da öngörülebilir. Birçok çeşidi bulunan farklı özellikteki hisse senetleri, risk ve kazanç yönünden de birbirinden ayrılır. Getiri arttıkça göze alınması gereken risk miktarı da artar.
Borsada yatırım yapan yatırımcılar, piyasanın hareketlerini önceden tahmin edebilmek için veya aldıkları riski en aza indirmek için çeşitli göstergelerden yararlanırlar. Bu göstergeler, yatırımcıların hisse senetlerine karşı olan düşüncelerini etkileyen en önemli sebeplerden biri olmakla birlikte, temel olarak borsanın işleyiş kuralı olan arz-talep dengesini de olumlu veya olumsuz yönde etkiler.
Alfa ve beta katsayıları da yatırımcıların kararlarını verirken göz önüne aldığı en önemli göstergelerdendir. Şöyle ki; bir yatırımcı o hisse senedinin alfa ve beta katsayı değerlerini hesaplayarak alım yapmayı düşünebilir veya sahip olduğu hisse senetlerini satışa çıkarabilir.
Dolayısıyla alfa ve beta katsayılarının değerleri, piyasanın yatırımcılar tarafından daha doğru yorumlanabilmesi açısından çok büyük önem taşır.
Alfa ve beta kat sayılarının önemi, yatırımcıların aldığı riski en aza düşürmesi bakımından azımsanamayacak derecede büyüktür. Yatırımcılar, portföylerini oluştururlarken genelde iki önemli risk faktörünü göz önünde bulundururlar. Bu risklerden birisi, ilgilenmekte oldukları hisse senedinin kendi riskidir. Şirketin durumu, içinde bulunduğu koşullar ve yatırımları bu risklerden ilkini oluşturur. Bu tarz riskler, yatırımcılar tarafından en aza indirgenebilir.
Diğer risk faktörü ise piyasanın genel durumudur ve yatırımcıların farklı hisse senetlerine sahip olması, bir diğer deyişle portföylerini geniş tutmaları bu riski değiştirmez. Alfa ve beta katsayıları ise bu risklerin hesaplanması açısından çok büyük önem taşır ve yatırımcıların daha doğru kararlar vererek aldıkları riski azaltmalarına yardımcı olur.
Piyasalardaki mevcut riskleri minimuma indirgeyebilmeniz açısından bir fayda sağlayan alfa ve beta katsayıları, borsanın mevcut durumunu izlemeniz için size sunulan fırsatlardan biridir. Riskleri bilen ve bunu ölçebilen bir yatırımcının işlemlerinde başarılı olma olasılığı daha fazladır.
