Borsada işlem yapmanın en riskli yanı piyasadaki oynaklıktan dolayı her şeyin bir anda tersine dönebilme ihtimalinden kaynaklanır. Öyle ki eğer piyasalarda fiyatlar değişmeyip sürekli sabit kalsaydı, şuan yatırımlarında başarıyı yakalayamayan kimse olmazdı.
Enstrümanların fiyatlarının gelecekte nasıl bir yol izleyeceğini doğru bir şekilde öngörebilmek ise yatırım yapmanın en temel kuralı olarak karşımıza çıkar. Burada yatırımcıların üzerine düşen fiyatların hangi faktörlerden etkilendiğini bilmektir.
Fiyatların seyri çok sayıda etkene bağlı olarak değişebilmektedir. Ekonomik veriler, politik ve sosyal gelişmeler, siyasi durumlar ve çok daha fazlası bu etkenler arasında gösterilir. Aşağıda, borsada fiyatların nasıl ve neye göre değiştiği sorusuna cevap niteliğinde bilgiler sizleri bekliyor;
Arz – Talep Dengesinin Borsa Fiyatlarına Etkisi
Doğru zamanda ve doğru şekilde yatırım yapabilmek için gerekli en önemli bilgi, arz – talep dengesinin nasıl oluştuğudur. Hisse senedi fiyatlarını takip ederken gördüğümüz fiyatlar, aslında arz – talep dengesinin bir sonucudur.
Örneğin; bir X kodlu hisse senedinin 6,01 – 6,02 kademesinde olduğunu varsayalım. Bu durumda yatırımcının anlaması gereken, 6,01 TL’den X kodlu hisseye talep olduğu ve 6,02 TL’den belli bir miktar arz olduğudur. Fiyatlardaki bu değişimin neden kaynaklandığını soracak olursanız; anlık yapılan alım ve satım işlemlerinden kaynaklandığını söyleyebiliriz.
Bahsi geçen X kodlu hisse senedinde 6,01 TL fiyatından 2000 lot alış işleminin beklediğini ve 6,02 fiyatından ise 2500 lot satış işleminin beklediğini varsayalım. Bu durumda, eğer o hisse senedine 2001 lotluk satış gelirse, hissenin fiyatı bir alt kademeye yani 6,00-6,01 kademesine düşer. (Alış fiyatının 6,00 TL olması için, 6,00 TL fiyatından alıcı olması gerektiğini unutmayalım.)
Tersi durumda ise X kodlu hissede 2501 lotluk bir alış işlemi 6,02 TL fiyatından gerçekleşirse hissenin fiyatı bir üst kademeye yani 6,02-6,03 kademesine çıkar. (6,03 kademesinde satıcı olmaması durumunda hisse en yakın satıcı olan kademeye yükselir.)
Yukarıda bahsettiğimiz arz – talep dengesi hisse fiyatları değişiminde temel bir etken olmakla birlikte, asıl önemli olan dengenin neye göre oluştuğudur.
Yani, asıl incelenmesi gereken durum, yatırımcıların bir hisse senedini neden almak veya neden satmak istediğidir. Çünkü eğer bir hisseden yatırımcının beklentisi varsa o hisseyi talep eder ve beklentisi bittiği durumda da arz gerçekleştirir.
Dolayısıyla, bir hissenin fiyatını değiştiren etkenlerin temeli arz – talep dengesi olmakla birlikte asıl sorgulanması gereken bu dengenin ne gibi etkenler ile şekillendiğidir.
Elbette arz – talep dengesini etkileyen asıl faktörler ise ekonomiyle alakalı gelişmelerdir. Sıkı bir piyasa takipçisi olmak gerekir. Yatırımcılar enstrümanların gelecekte değer kazanacağını öngörüyorsa alımları yüksek miktarda yaparken, bundan emin olamayanlar ise alımlarını daha düşük miktarlı tutar.
Arz – talep dengesi hakkında daha detaylı bilgi için ilgili içeriğimize göz atabilirsiniz.
Şirket Durumunun Borsa Fiyatlarına Etkisi
Arz-talep dengesinin en önemli unsurlarından biri olan şirketlerin içinde bulunduğu durum, yatırımcılar için oldukça önemli bir bilgi kaynağıdır. Dolayısıyla borsada işlem gören şirketlerin performansı, fiyatların seyri konusunda önemli bir fikir vericidir.
Bir şirketin mali yapısı, yönetim başarısı ya da başarısızlığı, yaptığı yatırımlar, kar payı dağıtma ihtimali gibi unsurlar şirketin genel durumu hakkında yatırımcılara ipuçları vermektedir.
Örnek vermek gerekirse; bundan birkaç sene önce Tav Havalimanları’nın 3. havalimanı işletmesi ihalesine katılımının sonucu, yatırımcılara karar verme sürecinde oldukça yardımcı olmuştur.
Şirketin ihaleyi alamaması, yatırımcılardaki beklentiyi bitirerek yoğun bir satış dalgası halini almıştır. Bu örnek, şirketin yaptığı yatırımların sonuçlarının, hisse fiyatlarındaki değişimine somut bir örnek olarak gösterilebilir.
Bir diğer örnek ise, İhlas Holding Yönetim Kurulu Başkanı Enver Ören’in vefatıyla birlikte İhlas Holding hisse fiyatlarındaki düşüştür. Yatırımcılar, yönetim kurulu başkanı Ören’in vefatını şirket için kötü bir haber olarak algılayıp ellerindeki hisse senetlerini arz etmişlerdir ve bu durum hisse fiyatlarında düşüşe yol açmıştır.
Her iki örnekte de görüldüğü gibi, hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişimlere şirketin içinde bulunduğu durum öncülük etmektedir. Tecrübeyle sabittir ki bu tarz şirket haberleri, borsanın genel havası olumlu olsa bile şirket hisseleri üzerinde olumsuz etki yaratır.
Tersi bir durumu incelemek gerekirse, Net Holding şirketinin Milli Piyango ihalesini kazanması ve hatta ihale süresinde gerçekleşen fiyat dalgalanmaları, şirketin içinde bulunduğu durumun hisse fiyatlarında ne derece etkili olduğunu kanıtlar niteliktedir.
İhaleyi alamama korkusu yatırımcılara hisselerini satma kararı aldırsa da ihalenin sonucunda kazanan tarafın Net Holding olması, hisseyi olan talebi artırmış ve bir önceki güne göre -%5 fiyattan işlem görürken hisse fiyatları %1 artıya geçmiştir.
Dolayısıyla, borsada doğru yatırım yapabilmek öncelikle arz – talep dengesinin neye göre oluştuğunu anlamakla ve bu dengenin en önemli unsurlarından biri olan şirketin durumuyla ilgili detaylı bilgi sahibi olmakla mümkündür.
Borsa yatırımcıları işlemlerinde genellikle hisse senetlerini tercih eder. Ayrıca yapılan her hareket fiyatların seyri üzerinde etkili olabilir. Bu durumda şirketlerle ilgili her detay titizlikle incelenmeli ve fiyatlara olası etkileri araştırılmalıdır.
Uluslararası Ekonomi Politikalarının Borsa Fiyatlarına Etkisi
Hisse senedi fiyatlarındaki dalgalanmalar, bir diğer önemli faktör olan uluslararası ekonomi politikalarına bağlıdır. Unutulmamalıdır ki ekonomi tek başına düşünülecek bir sistem değildir. Ülkeler birbirleri ile ister istemez bir iletişim halinde olduğundan bir yerin ekonomisi başka yeri etkileyebilir.
Geçmişte örneklerini gördüğümüz, FED’in faiz artırımı süreci veya Çin’deki ekonomik daralma, ülkemiz borsasında işlem gören şirket hisselerini olumsuz etkilemiştir. Bunun sebebi ise yine arz – talep dengesinin yatırımcıların kararlarına bağlı olarak şekillenmesidir.
Örneğin, Çin ekonomisindeki daralma ile ticari ilişkilere sahip olan Türkiye dahil birçok ülkede yatırımcılarda olumsuz etki uyandırmış ve ellerinde bulunan hisseleri, beklentileri azaldığı için satışa sunmuşlardır.
Dolayısıyla, bir hisse senedinin fiyatı sadece kendi dinamikleriyle değişmez. Uluslararası ekonomide meydana gelen olaylar hisse fiyatlarındaki dalgalanmaların önemli bir nedeni olarak görülür.
Ülke Ekonomisi ve Siyasi Sorunlarının Borsa Fiyatlarına Etkisi
Arz – talep dengesinin bir başka unsuru ise ülke içindeki yaşanan siyasi, toplumsal sorunlar ve ülkenin kendi ekonomi politikalarıdır. Ekonominin gidişatına göre yetkililer nasıl bir politika izlenmesi gerektiğine karar verir.
Devlet tarafından belirli bir sektöre teşvik verileceğinin açıklanması, o sektörde işlem gören hisse senetleri için olumlu bir beklenti doğurabilir ve dolayısıyla fiyatlarda artış görülmesi muhtemeldir.
Bir şirketin hangi sektörde faaliyet gösterdiği de arz – talep dengesinde önemli bir yere sahiptir. Örneğin, yatırımcılar arasında genellikle havayolu şirketlerinin geleceğinin olduğuna dair güçlü bir inanç beslenir ve bu sektörde yer alan hisse senetlerine beklentiler dahilinde talebin fazla olduğu görülebilir.
Türk Hava Yolları ve Tav Havalimanları, bu sektördeki en önemli hisselerden ikisini oluşturur ve geçmişteki grafiklerine bakıldığında, kısa sürede ciddi yükselişler kaydettikleri görülebilir. Dolayısıyla, şirketin yatırım yaptığı alanlar hisse senedi fiyatlarında önemli derecede etkilidir denilebilir.
Hisse senetleri fiyatlarındaki en önemli etkenlerden biri olan siyasi sorunlar ve toplumsal olaylar, 2013 yılı Haziran ayında yaşanan Gezi Parkı olayları ile örneklendirilebilir.
Hisse senetlerinin o dönemki fiyatları incelendiğinde; olayların başladığı ilk günden itibaren hisse senedi fiyatlarında büyük bir düşüş gözlenmiştir ve bu durum yatırımcıların, Gezi Parkı olaylarından kendilerine bir pay çıkarttığını ve olaylar düzelene kadar hisse senetlerinden olan beklentilerinin azaldığını göstermiştir.
Şöyle ki; Borsa İstanbul’da işlem gören hemen hemen bütün hisselerin yatırımcıları o tarihlerde hisselerini arz etmeyi uygun görmüşlerdir.
Siyasi sorunlara olan bir başka örnek ise, 7 Haziran 2015’te yapılan seçim sonuçlarıdır. Yatırımcılar, 12 yıldır tek başına iktidarda olan Ak Parti’nin tek başına tekrar iktidar olmasını olumlu bir sonuç olarak görürken, seçimin tam tersi bir durumla sonuçlanması, bütün hisse senetlerinde neredeyse taban fiyatlarının görülmesine neden olmuştur.
Kasım ayındaki seçimler ise bunun tersine bir örnek durumundadır. Ak Parti’nin tek başına iktidar olması, yatırımcıların borsadan olan beklentilerini artırmıştır ve seçimlerin ertesi günü borsa güne yükselişle başlamıştır.
Borsadaki Enstrümanların Fiyat Değişimlerinin Tespiti Nasıl Yapılır?
Borsada başarılı olabilmek için yatırımcıların sıkı bir piyasa takipçisi olması gerektiğini her fırsatta dile getiriyoruz. Bunun yanında fiyat oynaklıklarının nelerden kaynaklandığını bilmek gerekir. Fiyatların seyrini değiştirebilecek unsurlardan en önemlilerini yukarıda açıkladık.
Sürekli bir takipçi olursanız yatırım araçlarının değerlerinde meydana gelen yükseliş ve düşüşlerden haberdar olabilirsiniz. Bunun yanı sıra güçlü bir öngörü için mutlaka analizlerden faydalanmanız gerekir.
Bildiğiniz üzere piyasalarda temel ve teknik analizler enstrümanların fiyatlarının hangi eğilimde seyredeceğinin sinyalini size verebilir. Bu konuda faydalanabileceğiniz çok sayıda kaynak bulunur. Borsa takip uygulamalarını tercih edebilir veya bu alanda hizmet veren internet sitelerinin ziyaretçisi olabilirsiniz.
Sonuç
İçeriğimizin genelinde anlatılanlar, yani hisse senedi fiyatlarındaki değişimlerin nedenleri ve nasıl oluştuğu konusu, yeni başlayan ve kısmen de olsa borsa hakkında bilgisi olan yatırımcılara, doğru yatırım yapma konusunda fikir verebilir.
Tekrar etmek gerekirse; bir hissenin fiyatı, arz-talep dengesine ve bu dengenin nasıl oluştuğuna; şirketin mali yapısına, yönetim başarısına, ülkenin siyasi durumuna, toplumsal olaylara, uluslararası ekonomi politikalarına ve bunun gibi etkenlere bağlı olarak değişebilir.
Borsada doğru yatırım yapabilme becerisi, fiyatların nasıl ve neye göre değiştiğini bilmekle alakalıdır. Yatırım yapmak isteyen ve hali hazırda borsada yatırım yapmakta olan kişilerin daha doğru kararlar verebilmesi için hisse senedi fiyatlarının neye göre hareket ettiğini bilmesi başarılı bir yatırım için kilit önem taşır.
Arz ve talep dengesine göre değişim gösteren fiyatlar, kazancınızı belirleyen en önemli husustur. Elbette bir yatırımcının arz ve talebin neye göre değiştiğini bilmesi gerekmektedir.
Yazımız, sitemizin okuyucularına yatırım sürecinde daha doğru kararlar vermelerini sağlayacak ipuçlarını içermekle birlikte doğru zamanda, doğru şekilde işlem yapmak için gerekenleri, fiyatların artmasını ya da azalmasını etkileyen faktörleri özetledi.
