Piyasaların nabzını bir anda değiştirme gücüne sahip para birimi olan dolar, dünyanın en çok takip edilen dövizidir. Özellikle ticari anlamda ülkeler, kendi paraları karşısında doların değerini sürekli takip etmektedir. İşte bu noktada karşımıza çıkan dolar endeksi, hem yatırımcı hem uzmanlar hem de ticaretle ilgili kişiler için önemlidir. Çünkü dolar endeksi; dünyada en çok işlem gören 6 yerel para biriminin dolar karşısındaki değerini ölçmektedir.
Birçok yönden önemli olan ve mutlaka takip edilmesi gereken dolar endeksi nedir, nasıl yorumlanır ve hesaplanır konularını sizlerle bu yazıda paylaşmak istedim. Yatırımcıların bu konuyu bilmeleri, yorumlayabilmeleri gerekmektedir. Bu yüzden hemen konumuza geçelim.
İşte dolar endeksi hakkında bilgilerle yükselirse ve düşürse ne olur sorularının cevapları:
Dolar Endeksi Nedir?
Doların, dünyada en yüksek işlem hacmine sahip 6 yerel para birimi karşısındaki değerini gösteren endekse, dolar endeksi denmektedir. DXY kodu ile işlem görmektedir. Aynı zamanda endekse dahil olan para birimleri, ABD’nin ticaret hacmi en yüksek dövizleridir. Amerikan doları ise dünyada en çok kullanılan ve rezerv oranı % 60 olan para birimidir.
Dolar endeksinin ortaya çıkışı; para birimlerinin birbirine dönüştürülebilirliği konusunda önemli adımların atıldığı Bretton Woods Anlaşması‘na dayanmaktadır. 1944 yılında yapılan bu anlaşma sonrasında 44 ülkenin para birimi, dolar karşısında sabitlenmiş ve 1 ons altın – 35 dolar eşitliğinden yararlanılarak dönüştürme işlemi sağlanmıştır.
Dolar endeksi tüm zamanlara ait grafik:
Sabit kur sisteminin başlangıcı olan bu anlaşma, ABD ekonomisinde bazı sorunlara neden olmuş ve dolar değer kaybetmeye başlamıştır. Bunun sonucunda 1971 yılında anlaşma bozulmuş ve serbest kur sistemine geçilmiştir. İşte bu tarihten sonra FED, 1973 yılında doların diğer para birimleri karşısındaki değerini ölçmek ve kıyaslamak için dolar endeksini ortaya çıkartmıştır.
Dolar Endeksini Oluşturan Para Birimleri ve Ağırlıkları
Dolar endeksini oluşturan 6 para birimi ve ağırlıkları şu şekildedir:
- Euro (EUR) – % 57,6
- Japon Yeni (JPY) – % 13,6
- İngiliz Sterlini (GBP) – % 11,9
- Kanada Doları (CAD) – % 9,1
- İsveç Kronu (SEK) – % 4,2
- İsviçre Frangı (CHF) – % 3,6
Görüldüğü gibi endeks içerisinde Euro, en büyük paya sahip para birimidir. Burada bilmeniz gereken birkaç nokta vardır. Bunlardan birincisi; 1999 yılından önce yani henüz Euro ortada yokken, Alman markı (% 20,8), Fransız frangı (% 13,1), İtalyan lireti (% 9), Hollanda guldeni (% 8,3) ve Belçika frangı (% 6,4) kullanılıyordu. Bu para birimlerinin ağırlıklarının hepsi Euro’da birleşmiştir.
Euro’nun, dolar endeksinde büyük bir paya sahip olması ise bazı zayıflıkları beraberinde getirmiştir. Bunların başında da Euro ile ilgili haberlere karşı dolar endeksi hassas bir hale gelmiştir. Mesela Euro’nun, herhangi bir açıklama ile yükselmesi veya düşmesi, endekste önemli değişikliklere neden olmaktadır. Bu ise bilinmesi gereken ikinci konuyu oluşturmaktadır.
Dolar Endeksi Nasıl Yorumlanır?
Endeks ne demek anlattığımız yazımızda, belli bir amaçları olduğundan ve önemli bilgiler verdiğinden bahsetmiştik. Dolar endeksi de belli bir amaç doğrultusunda oluşturulmuştur ve günümüzde hala takip edilmektedir. Peki, nasıl yorumlanır ve bizlere hangi bilgileri verir?
Dolar endeksinin yorumlanması ile ilgili bilmeniz gereken ilk konu; doların dünya üzerindeki değerini hesaplamaktır. Yani doların bölgesel olarak hesaplanması yerine en çok kullanılan para birimleri ile ortak bir hesap yapılması, dünya üzerindeki değeri hakkında bilgiler verir. Bu sayede de yatırımcılar, piyasa oyuncuları, spekülatörler ve regülatör kurumlar, doların değerini daha iyi yorumlayabilirler.
Dolar endeksinde yükseliş gören yatırımcılar, doların değer kazandığı ve kazanacağını; düşüş gören yatırımcılar ise doların değer kaybettiğini ve kaybedeceğini çok iyi bilirler. Örneğin; dolar endeksinde yaşanan geri çekilmeler üzerine dolar olumsuz etkilenir. Buna bağlı olarak EUR/USD, GBP/USD, altın ve gümüş gibi yatırım araçlarında yukarı yönlü hareketler gözlemlenir. Tam tersi yani dolar endeksi yükseldiğinde de dolar güçlenir, saydığım enstrümanlar aşağı yönlü hareketlenir.
Şimdi dolar endeksi yükselirse ve düşerse ne olur konularını inceleyelim:
Dolar Endeksi Yükselirse Ne Olur?
Dolar endeksinin yukarı yönlü hareket etmesi; doların, diğer 6 para birimi karşısında değer kazandığı anlamına gelir. Bu durumda, Amerikan dolarını güçlendiren bir konu olduğu anlaşılır. Örneğin; iyi gelen ekonomik veriler, doların yükselişi sağladığında dolar endeksinde de yükseliş gözlenir. Diyelim ki; işsizlik veri düştü ve beklentileri karşıladı. Bu durumda dolar yükselecektir ve buna bağlı olarak endeks yukarı yönde hareket edecektir.
İkinci bir etken olarak; endeksi oluşturan 6 para biriminin değer kaybetmesi, yukarı yönlü harekete neden olabilir. Örneğin; endekste büyük bir ağırlığı bulunan Euro’nun, herhangi bir nedenle değer kaybetmesi, dolar endeksini yukarı yönlü hareket ettirecektir. Kısaca endeksi oluşturan yerel para birimlerinin değer kaybetmesi, endeksin değer kazanması anlamına gelir.
Dolar Endeksi Düşerse Ne Olur?
Dolar endeksinin düşüşe geçmesi; doların, diğer 6 para birimi karşısında değer kaybettiği anlamına gelir. Yani yukarıdaki maddelerin tam tersi durumlarda, dolar endeksi aşağı yönlü hareket edecektir. Yani Amerikan ekonomisinde doları olumsuz etkileyecek olayların yaşanması veya verilerin beklentileri karşılayamaması durumunda, dolar değer kaybedecektir. Dolayısıyla dolar endeksi de aşağı yönlü hareket edecektir. Diyelim ki işsizlik verisi yükseldi, bu durumda dolar düşerken, endeks de düşecektir.
İkinci durum ise dolar endeksini oluşturan 6 yerel para biriminin değer kazanmasıdır. Bu para birimlerini olumlu etkileyecek ve değer kazanmasını sağlayacak konular, dolar endeksinin düşüşe geçmesine işaret eder. Özellikle Euro için bu durumu açıklayacak olursak; AMB Başkanı Mario Draghi’nin Euro’yu destekleyecek açıklamalar yapmasıyla dolar endeksi düşüşe geçecektir.
ABD Borsaları ve Dolar Endeksi Arasındaki İlişki
Dolar endeksinin yorumlanmasında dikkat edilmesi gereken konulardan birisi de ABD borsalarıdır. Borsalardaki hareketler ve tepki satışı gibi durumlar da endeksin yorumlanmasında önemli kriterlerden birisidir.
Örneğin; seçim zamanlarında yaşanan belirsizlik nedeniyle borsalarda ve dövizlerde satış baskısı gözlemlenir. Diyelim ki ABD seçimleri sırasında dolar endeksine satış baskısı geldiğinde dolar hızla düşmeye başlar. Bu düşüş belli bir noktaya geldiğinde ise ABD borsalarına yeniden alım gelir ve dengelenir.
Amerikan borsaları ile dolar endeksi arasındaki bu ilişki, 2008 krizinden sonra terse dönmüştür. Yani ABD borsaları yükselirken, dolar endeksi değer kaybetmekte; ABD borsaları düşerken, dolar endeksi değer kazanmaktadır. Bazı uzmanlar; ABD borsalarında yaşanan yükselişlerin, dolar endeksinde tepki satışlarına neden olduğunu söylemektedir.
Dolar Endeksi Nasıl Hesaplanır?
Dolar endeksinin hesaplanması, içinde yer alan para birimlerinin ağırlıklarının geometrik ortalaması alınarak yapılmaktadır. Formül ise şu şekildedir:
Bu formül sonucunda dolar endeksinin değeri hesaplanmaktadır. Hesaplama yapılırken kurların o günkü seviyesinin, endeks içerisindeki ağırlığı kadar üssü alınır. EURUSD ve GBPUSD paritelerinde ise dolar baz döviz olmadığı için eksi ( – ) değeri kullanılmıştır.
Formülde yer alan 50,14348112 ise sabit çarpandır. Bu sayı, dolar endeksinin hesaplandığı ilk gün, endeksi 100 seviyesine eşitleyen çarpandır. Bu bağlamda;
- Dolar endeksi 120 seviyesinde ise doların, endeksin hesaplandığı ilk günden beri altı para biriminden oluşan döviz sepeti karşısında % 20 değer kazandığı anlaşılır.
- Dolar endeksi 80 seviyesinde ise doların, endeksin hesaplandığı ilk günden beri altı para biriminden oluşan döviz sepeti karşısında % 20 değer kaybettiği anlaşılır.
Bloomberg Dolar Endeksi Nedir? Dolar Endeksinden Farkı Nelerdir?
Bloomberg dolar endeksi, alternatif olarak hesaplanmaktadır. Bu endeks, Bloomberg tarafından 31 Aralık 2004 tarihinde 1000 referans seviyesi ile hesaplanmaya başlanmıştır. Dolar endeksinden farklı olarak 10 yerel para biriminden oluşan bir sepettir. Bu sepete dahil olan para birimleri hem uluslararası ticaret payları hem de likiditeleri dikkate alınarak seçilmiştir.
Bloomberg dolar endeksi içinde yer alan 10 para birimi ve ağırlıkları:
- Euro (EUR) – % 31,75
- Japon Yeni (JPY) – % 18,45
- Kanada Doları (CAD) – % 11,48
- Meksika Pezosu (MXN) – % 9,87
- İngiliz Sterlini (GBP) – % 9,46
- Avustralya Doları (AUD) – % 6,10
- İsviçre Frangı (CHF) – % 4,37
- Güney Kore Wonu (KRW) – % 3,43
- Çin Yuanı (CNH) – % 3
- Brezilya Reali (BRL) – % 2,08
Dolar endeksinde, Euro’nun ağırlıklı olması net bir yorum yapılmasını engellemektedir. Bloomberg dolar endeksinde ise 10 para biriminin bulunması nedeniyle daha dengeli bir yaklaşım sergilenmektedir. Sonuç olarak doların, dünya genelindeki seyrini takip etmek isteyen yatırımcılar için iki endekste yararlı bilgiler vermektedir.
