Finansal piyasalarda enstrümanların fiyatlarında görülen dalgalanmalar belli trendler oluşturur. Bunları genellikle ayı ve boğa olarak adlandırır. Ayrıca bunların belli bir oluşum aşaması da bulunur.
Teori, fiyatları 3 ana trende ayırır. Bu bölümlerin ise kendi arasında aşamalara sahip olduğunu açıklar. Tüm bunlar çerçevesinde de piyasanın gelecek trendi hakkında yorum yapmayı sağlar.
Dow teorisinin detaylarını ve ilkelerini şöyle tanımlayabilir:
Dow Teorisi Nedir?
Charles Dow tarafından geliştirilmiş ve bilinen en eski teknik analiz teorisidir. Geliştiricisi Dow Jones & Company ve Dow Jones Sanayi Ortalaması gibi önemli endekslerin kurucusudur.
Ortağıyla birlikte hisse senedi fiyatlarını ve şirket finansal raporlarını yayınlayan Charles, bu şekilde Wall Street Journal gazetesinin de temellerini atmıştır.
Modern teknik analizin atası olarak anılan Charles, 1900 – 1902 yılları arasında yazdığı makalelerden ünlü teorisi geliştirilmiştir.
Ancak 1902 yılınca Charles hayatını kaybetmiştir ve bundan sonra arkadaşı William Hamilton çalışmalara devam etmiştir. 1932 yılında ise Charles ve William’ın çalışmaları, Robert Rhea tarafından Dow Teorisi adıyla yayımlanmıştır.
Teori, yatırımcıların piyasanın sağlığını anlamasını sağlar. Yani piyasanın trend hareketlerini açıklayan bir teoridir. Üstelik bu alanda bir ilktir.
1929 yılında teoriyle ilgili bir makale yayımlanmış ve borsada boğa piyasasının sona erdiği söylenmiştir. Ayı piyasasının başlangıcından bahsedilmiş ve sadece birkaç ay sonra büyük kriz başlamıştır.
Dow Teorisi Temel İlkeleri
Charles, 31 Ocak 1901’de Wall Street Journal’daki bir yazısında borsa ile okyanus gelgitlerini karşılaştırdı. Burada gelgitin başladığı, en üst noktaya ulaştığı ve geri çekilmeye başladığı zamanlara işaret eder. Bunun borsadaki akışı belirlemek için iyi bir yöntem olduğunu söyler.
Charles’ın teorisinin 6 ilkesi de bu anlatıma göre belirlenir. Şimdi bu ilkeleri inceleyelim:
“Piyasanın 3 Trendi Vardır”
Teoriye göre 3 temel piyasa trendi bulunur. Bunlar; ana, ikincil ve üçüncül olarak adlandırılır. Trend ise endeksin yönünü ifade eder. Bu yön; artı ise boğa, eksi ise ayı piyasası olarak adlandırılır.
Ana trend, yükseliş veya düşüş yönünde olabilir. Yeni fiyat, eskisine göre yüksekse ana trend yükseliş yönünde demektir. Ancak eskiye göre düşükse trend düşüş yönündedir.
Bu trend, 1 yıldan birkaç yıla kadar devam eder. Bu nedenle asıl fiyat hareketini gösteren trenddir.
İkincil trend ise ana trendin aksi yönde oluşur ve orta vadelidir. 10 günden 3 aya kadar sürebilen hareketleri temsil eder. Tepki hareketi olarak da adlandırılır.
Üçüncül trend, kısa vadelidir ve birkaç saat ile birkaç hafta arasında sürer. Ana trendle aynı veya aksi yönde oluşan hareketlerdir.
Bu trendleri gözlemlemek, yatırımcılara çeşitli fırsatlar getirebilir. Ana trend dikkate alınması gerekirken, ikincil ve üçüncül trendler kar getirecek fırsatları gösterebilir. Bu nedenle ana trend ile bu trendlerin çelişmesi durumları incelenmelidir.
“Ana Trendler 3 Aşamadan Oluşur”
Uzun vadeyi temsil eden ana trend, 3 aşamada şekillenmektedir. Bir boğa piyasası varlığından yola çıkacak olursak;
Biriktirme Aşaması:
Boğa eğilimi öncesindeki ayı piyasasını takip ettiği için hissiyat negatif olmayı sürdürüyordur. Bu nedenle varlıkların değeri düşüktür. Bu aşama profesyonellerin alıma geçtiği aşamadır.
Biriktirme olarak adlandırılan bu aşamada önemli bir fiyat artışı görülmez. Ancak adından da anlaşılacağı üzere bir birikim oluşmaya başlar.
Genel Katılım Aşaması:
Profesyonel akıllı yatırımcıların alıma geçmesi, piyasa genelinde fark edilmeye başlanır. Böylece alımlar artar ve fiyatlarda yukarı yönlü eğilimler görülür.
Bir süre sonra piyasada fiyatlar hızlı bir yükseliş kaydetmeye başlar. Bu aşamada fiyatların zirveye yaklaşmaya fark eden akıllı yatırımcılar yavaştan satışa geçmeye başlarlar.
Piyasada Fazlalık ve Panik Aşaması:
Fiyatların zirveye ulaştığına yönelik duyguların ağırlık kazandığı aşamadır. Çünkü acemi yatırımcılar da piyasada alım yapmıştır ve trendde sona gelinmiştir.
Piyasa yapıcılar birikimlerini dağıtmaya başlarlar. Ancak birçok yatırımcı henüz bunun farkında değildir. Aşamanın ilerleyen safhalarında ise durum fark edildikçe panik ve satışlar artar.
Bu bir döngü halinde boğadan ayıya veya ayıdan boğaya doğru devam eder. Ancak bu prensibin her zaman geçerli olacağı da söylenemez.
“Piyasa Her Şeyi Yansıtır”
Mevcut bütün bilgi ve haberler, piyasa tarafına doğrudan yansır. Örneğin; bir şirketin finansal raporunu açıklaması, hisse fiyatları üzerinde direkt etkisini gösterir.
Bir gelişmeye dair beklentiler ise henüz olay gerçekleşmeden fiyatları etkileyebilir.
Örneğin; bir merkez bankasının 25 baz puanlık faiz indirimine gitmesi hemen herkes tarafından bekleniyorsa bu durum o ülkenin para biriminde değişime neden olur. Olay gerçekleştiğinde ise fazla tepki vermeyebilir.
Charles burada bir farklılıkla da karşılaşmıştır. Yani bir hissenin iyi haberle yükseleceği beklenirken, düşüşe geçebilir. Çünkü haber beklendiği kadar iyi olmayabilir.
Bu nedenle sorgulamadan bu ilkenin doğruluğuna inanmak mümkün değildir. Ayrıca tek bir nedene bağlı olarak karar alınmamalıdır.
“Endeksler Piyasayı ve Birbirini Desteklemelidir”
Charles, bir trendin varlığını kanıtlamak için Dow Jones Sanayi Ortalaması ve ulaşım şirketlerinin endeksinin aynı yönde hareket etmesi gerektiğini düşünmüştür.
Aynı zamanda trend değişimi için sinyal vermeleri gerektiğini de ifade etmiştir. Bu düşüncesinin nedeni, iki sektörün birbiriyle yakın ilişki içinde olmasıdır.
Piyasa eğilimini tek bir endeksin doğrulamadığı ve tüm endekslerin aynı görüşü yansıtması gerektiği de ifade etmiştir.
“Trendler Hacim Tarafından Onaylanmalıdır”
Piyasada söz konusu olan eğilim, işlem hacimleriyle desteklenmelidir. Yani yükseliş eğilimindeki hacim, fiyat artışı ile yükselir. Aynı şekilde fiyat düşerken hacim de azalır.
Düşüş eğiliminde ise hacim fiyat düşüşüyle artarken, fiyat yükselişiyle azalmaktadır.
“Trend Kesin Sinyaller Aksini Gösterene Kadar Devam Eder”
Bazı durumlarda iyi habere karşılık fiyatlarda düşüş olabileceğini söylemiştik. Bu bize trendin devam etmekte olduğunu söyler. Bittiğini düşünmek ise hatalı sonuç verir.
Eğer ana trend devam ediyorsa fiyatlar yeniden o yöndeki hareketine devam edecektir. Teoriyle ilgili karar verilmesi gereken en önemli nokta da burasıdır.
Ana trendin bittiğini anlamak için tek bir analiz yeterli olmayacaktır. Diğer analizlerle desteklenmesi sonucun doğruluğu adına önemlidir.
Bu ilkeler bazı ekonomistlerce 3’ü kesin 3’ü kıt olarak ikiye ayrılır.
Kesin teoremler;
- Ortalamanın üç hareketi vardı. Birincisi, en önemlisidir ve birincil trend olarak isimlendirilir. İkincisi ise en aldatıcı olandır ve ikincil trenddir. Üçüncüsü ise önemsiz günlük hareketti.
- Hem Dow Jones Sanayi Ortalaması hem de Dow Jones Ulaşım Ortalaması bir eğilimi doğrulamalıdır.
- Büyük bir eğilimin belirlenmesi alış ve satış sinyali olarak bilinir. Ancak Charles böyle adlandırmamaktadır.
Kıt teoremler;
- Manipülasyon her gün mümkündür. Ancak birincil trend manipüle edilemez.
- Ortalamalar her şeyi iskonto eder.
- Teori yanılmaz değildir.
- Teorinin ilkelerinin bu şekilde gruplandırıldığını da görebilirsiniz. Ancak hepsinin birbirini tamamladığı da unutulmamalıdır.
