Ülkemizde borsacılık faaliyetlerini güvenli bir şekilde yürüten Borsa İstanbul, 22 yıldan uzun süredir kullandığı hisse senedi piyasası emir işlem sistemini geçtiğimiz yıllarda değiştirmeye yönelmiştir. 30 Kasım 2015’te başlatılan bu yeni dönem, BISTECH adı verilen yeni emir işleme sistemini ifade etmektedir.
Borsa İstanbul ve Nasdaq arasında yapılan işbirliği neticesinde gerçekleştirilen söz konusu bu projenin ilk etapta hisse senedi piyasasında, işlem ve takas sisteminde kullanılması kararlaştırılmıştır.
Geçilen bu sistemin işlem hızını artıracağı ve bazı yenilikler getireceği yönünde beklentiler oluşmuştur. Bu, aynı zamanda ülkemizin hisse senedi piyasasına getirilen yeni bir bakış açısı olarak değerlendirilmiştir. Aşağıda, BISTECH sistemine dair tüm merak edilenleri sizlere sunacağız;
BISTECH Sistemi Nedir?
En sade şekliyle, bu sistemin Borsa İstanbul’da işlem gören tüm piyasaların yalnızca bir tek işlem platformundan yürütülmesini esas aldığını söyleyebiliriz. Mevcut kurallardan bazılarına son verilirken, pek çok yeni uygulama da bununla birlikte devreye girmiştir.
Eskiden İMKB olarak anılan Borsa İstanbul, 1993 yılında hisse senedi piyasası için emir işletim sistemi oluşturmuştur. 2015 yılının son aylarına gelindiğinde bu sistemin değiştirileceği, o dönemde Borsa İstanbul Genel Müdürü görevinde olan Tuncay Dinç tarafından açıklanmıştır.
Hiç şüphesiz hisse senedi piyasasında yaşanacak en önemli değişikliklerden birisi, 22 yılı aşkın süredir devam eden iki seans uygulamasının terk edileceği ve tek bir seans uygulamasına geçilecek olması olmuştur.
BISTECH emir işleme sistemi ile işlemlerde hızın artması beklenirken, birçok yeniliğin daha geleceği o dönemde oluşan beklentiler arasındadır.
Konu hakkında konuşan Borsa İstanbul’un o yıllardaki genel müdürü Dinç, BISTECH ile 300 kilometre hızla giden bir uçaktan, 3000 kilometre hızla giden bir uçağa geçileceğini belirterek sistem için bir akılda kalıcı bir benzetme yapmıştır.
BISTECH hakkında kısa bir bilgilendirme yaptıktan sonra, dilerseniz şimdi bu sistemi daha detaylı inceleyelim;
Öncelikle şunu belirtmeliyiz ki, belirtilen tarih itibarıyla aktifleşen BISTECH sistemi ile gelecek yıllarda borsaya hizmetin daha kolay bir hal alacağı düşünülmüş, küresel ihtiyaçlara cevap verilebileceği söylenmiştir.
Sistem için ilk çalışmaların 2014 yılının Eylül ayında başlasa da devreye girmesinin bir sonraki yılın son aylarını bulması, onun uzun çalışmalar sonucunda oluşturulan bir sistem olduğunu gösterir niteliktedir.
Ayrıca Dinç, ilk olarak hisse senedi piyasasında kullanılacak olan BISTECH’in bir süre sonra Takasbank’ta da kullanılır bir sistem olacağını o yıllarda belirtmiştir. Ardından bu sistem; borçlanma araçları, vadeli işlemler ve opsiyon piyasası, kıymetli taşlar ve madenler piyasasında da kullanılmıştır.
Başlangıçta her ne kadar Borsa İstanbul’a özgü bir projeymiş gibi açıklasak da aslında bu sistem tüm sermaye piyasasının ortak projesi olarak nitelendirilmiştir. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), aracı kurumlar ve Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) gibi birçok kurum, projenin yürütülmesinde görev almıştır.
Borsa İstanbul ve Takasbank’tan yaklaşık 100, Nasdaq’tan ise 200 kişinin, aracı kurumlar ve destek veren kuruluşlardan yaklaşık 200 kişi olmak üzere toplamda 500 kişinin sistemin kurulmasında rol oynadığı bilinmektedir.
BISTECH Sistemi Ne İşe Yarar?
Borsalarda mevcut sistemin değiştirilmesi kolay değildir ve bu yüzden de zaman alır. Dolayısıyla 2015 yılında yapılan bu değişiklik, tarihi bir öneme sahiptir.
Dinç, BISTECH sisteminin ortaya çıkışıyla ilgili “2009 yılında İstanbul için İstanbul Finans Merkezi olma hikayesi başlamıştı. O zaman ilan edilen hedefler çerçevesinde çeşitli aksiyonlar alındı. Bunlardan biri Sermaye Piyasası Kanunu’nun değişmesiydi. Bu kanunun değişmesiyle beraber Borsa İstanbul’un Türkiye’nin yerel borsası olmaktan çıkıp global bir borsa olma hedefine doğru adım adım ilerlemesi gerekiyordu.” şeklinde ifadeler kaydetmiştir.
Ayrıca Dinç’in açıklamasında dünya üzerindeki pek çok borsanın teknolojinin bir parçasını alarak sistemlere adapte olmaya çalıştığı da yer alıyordu. Borsa İstanbul ise pek çok entegre sistemi adapte etmeye çalışıyordu.
BISTECH sistemi; takas, veri yayını, gözetim, risk gözetimi gibi birçok sistemi içine alıyordu ve tüm piyasalarda kullanılacaktı. Ayrıca sistem; uygulama kolaylığı, düşük maliyet ve hızlı işlemesi yönüyle de avantajlıydı.
İşlem hızı konusuna değinmişken; o yıllarda sistemi tanıtan genel müdür Dinç, 1 milisaniyelik işlem hızının 10 katına çıkacağını ve işlemi bitirme süresinin 100 mikrosaniyeye kadar düşeceğini ifade etmişti. Hatta bu sürenin ilerleyen zamanlarda 60 saniyeye kadar düşebileceğini açıklamıştı.
Dinç “Şöyle bir örnekle açıklayalım; 300 kilometre hızla giden bir pervaneli uçağı düşünün. Bundan 3 bin kilometre hızla giden bir jet motorlu süpersonik bir uçağa geçiyoruz. Ki bu da şu demek, bizim dünyanın önde gelen borsaları ile yani Londra Borsası, Alman Borsası, Amerika’daki borsalarla rekabet edecek, onlarla aynı seviyeye erişmiş bir hızla işlem görecek duruma gelmiş olacağız,” ifadeleriyle de bunu desteklemiştir.
BISTECH Sistemi ile Neler Değişmiştir?
Borsanın tercih edilebilirliğinin artırılması ve daha iyi hizmet vermesini amaçlayan BISTECH, borsanın küresel anlamda tanınan bir piyasa olmasında rol oynamıştır. Yurtiçi ve yurtdışı yatırım işlemleri öncekine nazaran daha rahat yapılabilir hale gelmiştir.
BISTECH, borsa piyasasına pek çok değişiklik getirmiştir. Borsada uygulanan iki seans sisteminden tek seans uygulamasına geçilmesi, en belirgin değişimdir.
Şöyle ki, yatırımcılar tarafından verilen alım-satım emirleri sabahtan akşama kadar yalnızca bir seansta yapılabilir olmuştur. Bunun yanında öğlen 1 saat sürekli müzayede sistemlerine ara verilmesi kararlaştırılmıştır.
Sistemle birlikte tek fiyattan emir toplama aşamasına geçilmiştir. Görüldüğü gibi köklü değişiklikler getiren bu sisteme adapte olmak da o kadar kolay olmamıştır.
Bilindiği gibi Borsa İstanbul açısından oldukça önemli olan bireysel yatırımcılar, bu sistemden etkilenmiştir. Dinç, bireysel yatırımcının daha çok kurumsal yolla gelmesini istediklerini ve bununla birlikte bireyselliğin de yoğun bir şekilde sürmesini istediklerini belirtmiştir.
İşte, BISTECH sistemi ile gelen değişikliklerden bazıları;
- Getirilen teknolojilerle birlikte sermaye piyasalarında demokratikleşmenin yolunun açılmıştır.
- Eski dönemlerde sermaye piyasalarına ulaşmak için bir brokera, telefona ve çeşitli araçlara gereksinim duyulurken; şimdi ise teknoloji sayesinde cep telefonlarından bir tuşa basarak dünyanın her yerinde işlem yapılabilmektedir.
- BISTECH; dünya standartlarında, tüm dünya ile aynı dili konuşan bir ortam yaratılmasına imkan tanımıştır.
- Borsada devre kesici uygulaması, bu sistemle birlikte artık daha sık kullanılan bir araç haline gelmiştir.
- Sistem, borsanın tabana yayılmasına da ciddi katkılar sağlamıştır.
- Yenilenen sistemle birlikte yatırımcıların güveni artmıştır.
- Yatırımcıların beklentileri gerçekleşmiş ve böylelikle borsanın tercih edilirliği artarak doğru fiyat oluşumu sağlanmıştır.
BISTECH Sisteminin Gelişimi
İstanbul Teknik Üniversitesi ile Teknoloji AŞ. isimli bir şirket kurulduğu ve yeni teknolojik ürünlerin çıkartılmaya devam edeceği, geçtiğimiz yıllarda belirtilmiştir.
Aynı zamanda Boğaziçi Üniversitesi ile Finans Teknopark’ın kuruluş çalışmalarının devam ettiği da bildirilmiştir. Burada finans yazılımı alanında uzmanlaşmış firmaların çağrıldığı, bir kısım başvuruların kabul edildiği ve İngiltere’den bir firmanın dahi başvurduğu biliniyor.
Sonuç olarak adeta milli projemiz olarak görülen BISTECH, Nasdaq ile imzalanan anlaşma sonucunda ortaya çıkıp günümüzde hala devam eden bir sistemdir. Ülkemizin pazar yapılanmasına yeni bir soluk getiren bu sistem, borsa piyasasına köklü değişiklikler getirmiştir.
yeni emir sistemi iyi oldu aslında