Ülkemizde hisse senedi alım – satımı yapmak isteyen bir yatırımcı, Borsa İstanbul bünyesinde işlem yapıyor demektir. Her ülkenin kendine özgü borsaları ve bunların çeşitli büyüklüklere sahip olduğunu biliyorsunuz. Sizlere dünya borsaları hakkında detaylı bilgiler verirken, bu konuda bilgiler vermiştik ve gösterge endekslerini sizlerle paylaşmıştık. İşte Borsa İstanbul‘da bunlardan birisidir ve gösterge endeksi BIST 100’dür.
Borsa; tüm alıcı, satıcı ve aracı kurumları bir araya getiren, yasal çerçeveler dahilinde işlem yapmanızı sağlamaktadır. Borsa İstanbul’un amacı da bu çerçevede açık bir şekilde belirlenmiştir. Aslına bakarsanız borsa nedir sorusunu detaylarıyla cevaplarken de amacına değindiğimizi söyleyebiliriz. Çünkü borsa; ticarete konu olan malların ve kıymetli evrakların, bir aracı vasıtasıyla alım – satım işlemlerinin elektronik ortamda, hükümet kontrolü altında yapıldığı yer, şeklinde tanımlanmaktadır. Genel anlamda borsa ne işe yarar öğrenmek isteyenler de buraya göz atabilirler.
Dilerseniz şimdi Borsa İstanbul’un amacı nedir ve ne işe yarıyor konularına tüm detaylarıyla göz atalım:
Borsa İstanbul’un Amacı Nedir?
Borsa İstanbul’un amacı, esas sözleşmesi içerisinde tüm detayları ile paylaşılmıştır. Ama burada yazan tonlarca terimin ne anlama geldiğini öğrenmenize gerek kalmadan sizlerle burada paylaşmak istiyoruz. Dileyenler şuradan Borsa İstanbul esas sözleşmesine göz atabilirler.
Yukarıdaki yazıda gördüğünüz gibi Borsa İstanbul’un faaliyet konuları ve amaçları net bir şekilde belirlenmiştir. Yine de bunları biraz açmak istiyoruz:
Kanun hükümleri ve ilgili mevzuat çerçevesinde kavramı; 30 Aralık 2012 tarihinde 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu‘na ve 138. Maddesi’ne işaret etmektedir. Borsa İstanbul A.Ş. borsacılık faaliyetlerini yapmak üzere bu kanunun yürürlüğe girmesiyle kurulmuştur.
Sermaye piyasası araçları, kambiyo, kıymetli madenler ve taşlar, sözleşmeler gibi yatırım araçları borsada; kolay, güvenli ve dürüst bir şekilde alınıp satılmaktadır. Borsada işlem gören yatırım araçları hakkında detaylı bilgileri buradaki yazıdan öğrenebilirsiniz.
Borsada alım – satım emirleri, elektronik ortamlarda işlenir ve bir havuzda toplanırlar. Elbette bu havuz fiziki bir yer değildir. Toplanan emirler, türlerine ve ibarelerine göre borsa çatısı altında karşılaşırlar. Böylece alıcı ve satıcı bir araya gelmeden aracılar vasıtasıyla işlem yapabilirler. Zaten bir alıcı veya satıcının doğrudan borsaya emir göndermesi söz konusu değildir. Bu işlemler tamamen online platformlar üzerinden gerçekleşir.
Borsanın amaçları arasında yer alan “pazar kurma, oluşturma, yönetme ve işletme” ibareleri de yeni yatırım araçlarına doğan ihtiyacın giderilmesini sağlamaktadır. Örneğin VİOP bir piyasa olarak Borsa İstanbul’da faaliyet göstermektedir. Eskiden özel bir borsada yapılan vadeli işlemler, Borsa İstanbul çatısı altında bir piyasa olarak faaliyet göstermeye başlayınca daha güvenli ve güçlü bir yapıya sahip olabilmiştir.
Borsa İstanbul bu amaçlar doğrultusunda, mevzuat uyarınca gereken izinleri almak şartıyla bazı faaliyetleri de gerçekleştirebilir. Bunların başında da Kanun’da ve ilgili mevzuatta tanımlanmış olan borsacılık ve piyasa işleticiliği faaliyetlerinde bulunması gelmektedir. Ayrıca sermaye piyasası araçlarının, kıymetli maden ve taşların, SPK’nın uygun göreceği sözleşmelerin işlem göreceği pazarları, platformları ve sistemleri kurar, geliştirir, yönetir ve işletir.
Borsa İstanbul Ne İşe Yarar?
Borsa İstanbul, aracılar vasıtasıyla alıcı ve satıcının karşılaşmasını sağlar. Aynı zamanda bu kişilerin, yüz yüze gelmesine gerek kalmadan alışveriş yapması için de gerekli olan güvenilir ve şeffaf bir ortamı da inşa eder. Kanunlar, mevzuatlar ve diğer kurallar çerçevesinde alıcı ile satıcı arasındaki işlemlerin gerçekleşmesini sağlar.
En temel olarak Borsa İstanbul ne işe yarar sorusuna cevap vermek gerekirse; satıcının arzıyla alıcının talebini karşılaştıracak ortamı yaratmaktadır. Sermaye piyasası araçları, kıymetli madenler ve taşlar gibi daha birçok yatırım aracı için piyasa ve pazar yaratır. Bunların denetlenmesini, düzenlenmesini, geliştirilmesini, yönetilmesini ve işletilmesini Borsa İstanbul yapar.
Kısaca Borsa İstanbul yatırımlarda güvenli, şeffaf, dürüst, rekabetçi ve istikrarlı bir ortam oluşmasına yarar. Bunu en basit şekliyle şu şekilde düşünebilirsiniz; pazara gittiğiniz zaman sebze – meyve fiyatlarının belli bir aralıkta olduğunu görürsünüz. Çünkü bu fiyatlar hal tarafından belirlenir ve azami – asgari sınırları açıklanır. Satıcılar da buna göre tezgah kurarlar. Alıcı olan bizler de bu fiyatlar çerçevesinde alışverişimizi gerçekleştiririz. Eğer bu fiyatlar, dürüst rekabet koşullarını bozuyorsa hal tarafından duruma el koyulur. Borsanın da hal gibi olduğunu hayal edebilirsiniz. Elbette halin son derece gelişmiş, elektronik ortama taşınmış ve çok daha güvenilir şekli olduğunu da bilmelisiniz.
Borsa İstanbul, halka arz edilecek şirketlere de ev sahipliği yapmaktadır. Halka arz ile yatırım almak isteyen şirketler için gerekli ortamı yaratır ve yatırımcıların bulunmasını sağlar. Böylece bu işten herkes karlı bir şekilde ayrılır.
Borsa İstanbul’un Tarihi Gelişimi
Borsanın amacını ve faaliyet konularını daha iyi anlayabilmek için tarihsel gelişimine göz atmakta da yarar vardır. Sizlere daha önce borsa tarihi hakkında detaylı bir makale hazırlamıştım. Buna göz atarak Borsa İstanbul’un kuruluşuna kadar yaşanan süreci anlayabilirsiniz. Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet Dönemi’ne kadar geniş bir pencereden incelediğimiz borsa tarihi, hem amacı hem de faaliyet konusunda detaylı bilgiler vermektedir.
Borsa İstanbul döneminin tarihsel gelişimi ise göz kamaştırıcı bir hızla gerçekleşmiştir. Zaten İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), İstanbul Altın Borsası (İAB) ve Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB) daha güçlü bir tarih yazılması adına tek bir çatı altında toplanmıştır. Borsa İstanbul A.Ş işletmeciliğinde faaliyet gösteren Borsa İstanbul, kıymetli maden ve taşlar piyasası ile türev piyasaları bünyesine dahil ederek, daha sağlam adımlar atmaya başlamıştır. Üstelik borsa olarak faaliyet göstermeleri yerine bir borsaya bağlı piyasa olarak işlemeleri hem yatırımcıları hem de dünya bilinirlikleri adına önemli bir adım olmuştur. Borsa İstanbul’un tarihsel gelişmeleri için resmi web sitesini de ziyaret edebilirsiniz.
Dünyanın teknoloji borsası olarak tanınan Nasdaq ile Borsa İstanbul arasında stratejik ortaklık sözleşmesi imzalanmıştır. Londra Metal Borsası ile de 2 önemli konuda anlaşmaya imza atılmıştır. Girişimciler için Özel Pazar kurulmuş ve gerekli fonlama işlemleri için ortam hazırlanmıştır. Daha teknolojik ve yenilikçi bir hal alan Borsa İstanbul’un yakın gelecekte halka arz edilmesi de gelişiminde önemli mihenk taşlarından biri olacaktır.
