Borsada işlem gören yatırım araçları yalnızca hisse senetleri ve endeksler değildir. Tahviller, bonolar, poliçeler ve benzeri birçok çeşit bulunmaktadır. Bu yatırım araçlarının her birinin farklı bir özelliğe sahip olması, borsa yatırımcısının portföyüne çeşitlilik getirmektedir. Sonuçta ortaya daha dengeli ve kazanç potansiyeli yüksek portföyler çıkmaktadır. Devlet İç Borçlanma Senetleri de bu yatırım araçlarından birisini oluşturmaktadır.
Kısaca DİBS ismiyle gördüğümüz ve borçlanma araçları piyasasında işlem gören Devlet İç Borçlanma Senetleri, sabit getirili menkul kıymetler arasında da yerini almıştır. İki farklı türü bulunan DİBS’lerin tıpkı tahvillerde olduğu gibi riskleri daha azdır ve uzun vadede iyi bir kazanç getirirler.
Şimdi Devlet İç Borçlanma Senedi nedir, çeşitleri nelerdir ve nasıl alınır sorularının cevaplarına hep birlikte göz atalım:
Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) Nedir?
Devlet İç Borçlanma Senedi; devletin bütçe açıklarını finanse etmek amacıyla kullanılan borçlanma aracıdır. DİBS sınıfına giren araçların en önemlileri ise hazine bonoları ve devlet tahvilleridir. DİBS’ler, Hazine Müsteşarlığı tarafından, yurt içi piyasalara ihraç edilirler. Böylece devlet bütçe açığını kapatmak için kaynak bulurken, yatırımcılar sabit getirili bir menkul kıymete yatırım yaparak kazanç elde eder.
İhraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri sonrasında devlet, sahiplere kupon ödeme vadelerinde ve vade sonunda ödemeyi taahhüt ettiği parayı öder. Kısaca anlatmak gerekirse; devlet borçlanır ve DİBS’leri alan kişilere belirtilen vadede ödeme yapma yükümlülüğünü alır. DİBS yatırımcıları ise vade süresi boyunca ikincil piyasadan alım – satım yapabilir.
Devlet İç Borçlanma Senetleri Çeşitleri Nelerdir?
DİBS’ler; ihraç edildikleri para birimi cinsine, vadeye, ihraç edilme biçimine, faiz ödeme türlerine, kuponlu ve kuponsuz olmasına göre farklı çeşitlere ayrılırlar. Finans piyasalarında en çok kullanılan tür ise vadelerine göre çeşitlendirilmiş DİBS’lerdir.
Vadelerine göre DİBS’ler ikiye ayrılırlar. Bunlar; vadesi 1 yıl ve daha uzun olan devlet tahvilleri ile vadesi 1 yıldan kısa olan hazine bonolarıdır. Bunlar dışında DİBS’ler, faiz yapılarına göre de farklılık gösterirler. Bu türler ise faizli ve faizsiz DİBS’ler olarak iki tanedir.
Şimdi bu türleri ne olduğuna bakalım:
Kısaca Devlet Tahvili Nedir?
Devlet tahvili; devletin 1 yıl ve daha uzun süreli borçlanma ihtiyaçlarını karşılaması için Hazine Müsteşarlığı tarafından çıkartılan borçlanma senetleridir. Devlet tahvillerinde belirtilen vadede faiz getirisi ile beraber ödeme yapılması garanti edilmiş olur. Yani devlet sizden borç aldığını ve vadesi geldiğinde bunu faizi ile birlikte geri ödeyeceğini garantiler. Bu nedenle devlet tahvilleri, risksiz yatırım araçları olarak tanımlanmaktadır.
Devlet Tahvili Hakkında Detaylı Bilgiler için Tıklayın!
Kısaca Hazine Bonosu Nedir?
Borsada risksiz yatırım araçları arasında görülen hazine bonosu; vadesi 1 yıldan daha kısa olan, Türk lirası veya döviz cinsinden çıkartılan iç borçlanma senedidir. Hazine bonolarında da devlet güvencesi söz konusudur ve kısa zamanlı fon elde etmek için çıkartılırlar. Alıcıları ise faiz getirisi ile birlikte ödedikleri bedeli geri alırlar. Risksiz olarak tanımlanmalarının nedeni ise ülkelerin her zaman borçlarını ödemeleridir. Tarihte nadiren ödeyememe durumu ile karşılaşılmıştır.
Hazine Bonosu Hakkında Detaylı Bilgiler için Tıklayın!
Kısaca Faizsiz (Kuponsuz) DİBS Nedir?
Kuponsuz ismiyle de bilinen faizsiz DİBS’ler; sabit getirili ve iskontolu Devlet İç Borçlanma Senetleridir. Bunlarda faiz getirisi, kağıdın vade sonunda ulaşacağı nominal değer ile satış fiyatı arasındaki farktan oluşur. Bunun dışında herhangi bir faiz getirisi söz konusu değildir.
Örnek vermek gerekirse; Hazine tarafından ihale ile 100 liralık tahvil satışa sunuluyor ve 95 liralık teklife satıyor. Ama alıcı vade geldiğinde 100 lira ödeme alacaktır. Bu durumda kağıdın faizi, (100 – 95) / 95 eşitliğinden % 5,2 olarak belirlenmiş anlamına gelir.
Kısaca Faizli (Kuponlu) DİBS Nedir?
Kuponlu ismiyle de bilinen bu DİBS’ler, alıcısına belli dönemlerde kupon getirisi sağlayan, sabit veya değişken faizli kağıtlar şeklinde tanımlanmaktadır. Bu DİBS’ler, Türk lirası veya döviz cinsinden ihraç edilirler. Ayrıca dövize endeksli olarak ihraç edildikleri de görülmektedir.
Kuponlu DİBS’ler faiz yapılarına göre yeniden alt türlere ayrılırlar. Bunlar ise sabit faizli ve değişken faizli DİBS’lerdir. Sabit faizli olanlar adından da anlaşılacağı üzere ihraç sırasında belirlenmiş ve değişmeyecek bir faiz getirisine sahiptirler. Değişken faizli olanlarda ise vadeden önce belirli bir sürede Hazine borçlanma ihalelerinde oluşan faizlerin ortalaması alınarak bir faiz getirisi sağlarlar.
Devlet İç Borçlanma Senetleri Nasıl Alınır?
Ülkemizde son yıllarda Devlet İç Borçlanma Senetleri oldukça popüler hale gelmiştir. Yaygınlık kazanmasıyla birlikte borsada risksiz yatırım yapmak isteyen yatırımcılar tarafından daha fazla dikkat çekmişlerdir. Bu nedenle sizler de DİBS’ler nasıl alınır, almak için ne gerekir gibi sorulara sahip olabilirsiniz. Şimdi bu konuya geçelim:
Devlet İç Borçlanma Senetleri, Hazine tarafından ihraç edilirler. İhraç işlemi 4 farklı şekilde yapılmaktadır. Bunlar; TAP (musluk) sistemi, ihale, doğrudan satış ve halka arz yöntemleridir. DİBS’ler bu yöntemlerle ihraç edildikten sonra işlem yaptırma yetkisine sahip olan aracı kurumlardan, ilgili oranlara göre kolayca alınıp satılabilirler.
Devlet İç Borçlanma Senetleri, ikincil piyasalardan alınıp satılabilmektedir. İkincil piyasa ise Borsa İstanbul Borçlanma Araçları Piyasası‘dır. Bir devlet tahvili ve hazine bonosu olarak DİBS almak istediğiniz zaman, sizlere bu yatırım araçlarını sunan aracı kurumlara başvurmanız gerekmektedir. Örneğin; Türkiye İş Bankası üzerinden belirlenen fiyatlardan alım yapabilirsiniz. Mesai saatleri içerisinde internet şubeleri üzerinden bile işlem gerçekleştirmeniz mümkündür.
Eğer DİBS alıp satmak istiyorsanız portföyünde bu yatırım araçlarını barındıran aracı kurumla veya banka iştiraki ile iletişime geçip, bir hesap oluşturmanız gerekmektedir. Bu hesabı oluşturduğunuz zaman, DİBS’lerin mevcut fiyatları ve aracı tarafından belirlenmiş oranları üzerinden işleminizi gerçekleştirebilirsiniz.
