Petrol, tüm dünya ülkeleri için tartışmasız en önemli enerji kaynaklarından biridir. Bu durumda ekonomi ve kalkınma açısından da ciddi katkılar sağladığı söylenebilir.
Uzun yıllardır pek çok sektöre can veren bu emtia yoğun bir şekilde kullanılmakta ve talebinde kolay kolay düşüş görülmemektedir. Küresel çapta tanınan ünlü petrol şirketleri ise kaynağın rezervlerini kontrol ederek sektörü ayakta tutar.
Ayrıca bu şirketlerin uyguladığı politikalar, önemli bir yatırım aracı da olan siyah altının fiyatlarında da yön belirleyici olmaktadır. Aşağıda, dünyanın en büyük petrol şirketleri hakkında kısa bilgiler vereceğiz.
Marathon Petroleum Corp. (MPC)
Piyasa Değeri: 21 milyar dolar (Eylül 2020 itibarıyla)
Net Gelir: -7,7 milyar dolar
Merkezi ABD’nin Ohio eyaletinde bulunan Marathon, 2011 yılına kadar Marathon Oil’in bir yan kuruluşu olarak faaliyetlerine devam etmiştir. 2018 yılında ABD’nin en büyük petrol rafinerisi operatörü olmuştur.
2020 yılında Forbes’in Global 2000 listesinde dünyanın en büyük halka açık 197. şirketi seçilmiştir. Ayrıca toplam gelirinin oldukça yüksek olmasından ötürü de ABD’deki diğer şirketlerden çok daha iyi bir konumdadır.
Dünya genelinde hizmet veren Marathon, 6900’den fazla perakende satış noktasına sahiptir. Petrol, petrokimya ve benzin sektöründe oldukça başarılıdır.
PJSC Lukoil
Piyasa Değeri: 40,3 milyar dolar (Eylül 2020 itibarıyla)
Net Gelir: 3,9 milyar dolar
Merkezi Moskovada’da bulunan Rus petrol üretim şirketidir. 25 Kasım 1991 tarihinde kurulmuştur.
Petrol bakımından oldukça zengin olan Rusya’nın ikinci büyük şirketi olan Lukoil, dünya çapında da büyüklük bakımından 12. sırada yer almaktadır. 2007 yılında Türkiye’ye girmiştir.
Çin Petrol ve Kimya Şirketi (China Petroleum & Chemical Corp. – Sinopec)
Piyasa Değeri: 53,9 milyar dolar (Eylül 2020 itibarıyla)
Net Gelir: 486,6 milyon dolar
Listemizin ilk sırasında yer alan Sinopec, petrol ve doğalgaz sektöründe öne çıkan ilk şirketlerden biri olmayı başarmıştır. Çin, 2019 yılının Eylül ayında ülkedeki en büyük 500 şirketi açıklamış ve bu şirketlerden ilk üç arasında Sinopec yer almıştır.
1998 yılının Temmuz ayında kurulmuş olan bu şirket, sektörde dev olmasının yanı sıra aynı zamanda dünyanın en büyük rafinaj, üçüncü büyük kimya şirketidir. 2019 yılında Fortune Dergisi’nin “Küresel 500 Şirket” listesinde adını ikinci sıraya yazdırmıştır.
Sektörün önemli bir üreticisi, dağıtıcısı ve aynı zamanda satıcısı olan şirket, dünya devi konumundadır.
Ayrıca petrol arıtma, petrokimya, benzin, dizel, gazyağı gibi pek çok farklı alanda başarı göstermiştir.
PetroChina
Piyasa Değeri: 59,5 milyar dolar (Eylül 2020 itibarıyla)
Net Gelir: -1,8 milyar dolar
Ham petrol ve petrokimya alanında oldukça ünlü olan PetroChina, Çin Hükümeti’nin kontrolündedir. 5 Kasım 1999 tarihinde Çin Ulusal Petrol Şirketi’nin bir kuruluşu olarak sektöre adım atmıştır. Petrol arama faaliyetlerinin çevre kirliliğine yol açtığı gerekçesiyle birtakım suçlamalara maruz kalmıştır.
Kurulduğu günden bu yana Pazar genişletme faaliyetlerinde bulunan bu şirket, son yıllarda Afrika ve Avustralya’da da aktifleşme çalışmaları göstermiştir. Geçtiğimiz yıllarda Avustralya doğalgazı için 50 milyar dolarlık bir anlaşma imzalamış, Kanada’da bir gaz ihalesi için 5 milyar dolar harcamıştır.
2020 yılında Forbes Dergisi’nin “Global 2000” listesinde dünyanın en büyük 32. halka açık şirketi olmayı başarmıştır. Böylelikle Asya’nın sektördeki öncüsü olmayı bir kez daha hak ettiğini gözler önüne sermiştir.
British Petroleum (BP)
Piyasa Değeri: 68,1 milyar dolar (Eylül 2020 itibarıyla)
Net Gelir: -21,9 milyar dolar
1909 yılında İran – Anglo ortaklığı ile kurulan bir start- up şirketi olan BP Londra merkezli bir enerji ve petrol şirketidir. Kamuya ait olmayıp özel olan bu şirket, enerji sektöründe dünyanın en büyükleri arasında altıncı sırada yer almıştır.
2010 yılı öncesinde dünyanın en büyük ikinci petrol şirketi olmuştur. Fakat 2010 yılında Deepwater Horizon sızıntısı nedeniyle 4,5 milyar dolarlık ceza almış ve bunun dışında birkaç kere daha yasal cezalara maruz kalmıştır.
Kuzey Amerika’nın birçok tüketicisi BP ürünü olan Castrol’ü en iyi ürün olarak değerlendirmektedir. Şirket 1912 yılında ise Türkiye’de faaliyetlerine başlamıştır.
Total SA
Piyasa Değeri: 99,9 milyar dolar (Eylül 2020 itibarıyla)
Net Gelir: -2,9 milyar dolar
Süper büyük petrol şirketleri arasında yer alan Total, 1. Dünya Savaşı’nın ardından oluşmuştur. “Compagnie française des pétroles (CFP)” ismiyle kurulduysa da 1991 yılında “Total” olarak anılmaya başlanmıştır.
OYAK akaryakıt şirketi tarafından 2020 yılında satın alınmıştır. ABD, Avrupa ve Afrika’da çok sayıda benzin istasyonları bulunmaktadır. Sektörün uzman isimlerinden olup petrol ve doğal gazın hemen her işini kendisine görev bilmektedir.
Royal Dutch Shell
Piyasa Değeri 109,4 milyar dolar (Eylül 2020 itibarıyla)
Net Gelir: -11,3 milyar dolar
İngiliz – Hollandalı petrol ve doğal gaz şirketi Shell, dünyanın önde gelen sektör devleri arasında gösterilir.
1907 yılında Royal Dutch Petroleum ve İngiliz Shell Ulaştırma ve Ticaret Şirketi’nin birleşmesi ile kurulmuştur. Kuzey Amerika’da en iyi benzin istasyonları, otomotiv yağları ve Formula 1 yarışları ile tanınması tüm dünyada ün kazanmasını sağlamıştır.
Diğer petrol şirketleri gibi Shell de ürünlerinde çeşitlendirmeye ve yenilenebilir enerji sektörüne odaklanmıştır. Özellikle rüzgar ve güneş enerjisi alanında, ayrıca hidrojen teknolojisi alanında yatırımlar yaptığı bilinmektedir.
2018 yılında dünyanın en büyük üçüncü şirketi olmuştur. Ayrıca Forbes Global 2000’de de büyüklük bakımından dünya dokuzuncusu seçilmiştir.
Chevron Corp.
Piyasa Değeri: 147,5 milyar dolar (Eylül 2020 itibarıyla)
Net Gelir: -8,7 milyar dolar
1879 yılında Kaliforniya’da petrolün keşfedilmesi, Pacific Coast Petrol Şirketi’nin (PCOC) kurulmasına neden olmuştur.
Uzun yıllar boyunca şirket bünyesine başka şirketler de dahil olmuş ve isminde de değişiklikler meydana gelmiştir. 1984 yılında Kaliforniya’nın Standard Oil olarak bildiği şirket, Gulf Oil ile birleşmiştir.
Birleşmeler sonucunda 2001 yılında Chevron adını almıştır. Merkezi Kaliforniya’da bulunmaktadır. Günümüzde 180’i aşkın ülkede faaliyet gösterir. Ayrıca Chevron 2020 yılında Atlas Petroleum şirketini 4,3 milyar dolar karşılığında satın almıştır.
180 ülkede aktif olarak temiz enerji sektörüne taşınan Chevron, 2017 yılında 3,5 milyon varil günlük petrol üretimi ile dünyanın en büyük enerji şirketleri arasına adını başarıyla yazdırmıştır.
ExxonMobil
Piyasa Değeri: 161,4 milyar dolar (Eylül 2020 itibarıyla)
Net Gelir: 7,2 milyar dolar
Amerikan petrol ve doğal gaz şirketi olan ExxonMobil, Teksas merkezli
Şirketin kökeni, John D. Rockefeller’in kurduğu Standard Oil Şirketi’ne dayanmaktadır. 1911 yılında antitröst yasalar nedeniyle Rockefeller bu şirketi yıkmak zorunda kalmıştır. Bunun sonucunda da Jersey Standard ve Socony adında iki şirket oluşmuştur.
Zaman içerisinde bu şirket Exxon ve Mobil’e dönüştürülmüştür. 30 Kasım 1999 tarihinde de resmi olarak ExxonMobil adıyla tüm dünyaya duyurulmuş ve dünyanın en büyük şirketlerinden biri sektöre adım atmıştır.
Elde ettiği yüksek gelirler ile dünyanın en büyük petrol ve doğalgaz şirketi unvanına sahip şirketlerinden biri olmuştur. ExxonMobil’e birçok çevreci gruptan tepki gelse bile şirket faaliyet alanını genişleterek, küresel petrol piyasasındaki payını artırmaya çalışmaktadır.
Günümüzde 21 ülkede 37 petrol rafinerisi bulunmakla birlikte günlük 6,3 milyon varillik ham petrol işleme kapasitesi vardır. Böylelikle rafineri anlamında dünyanın en önde gelen şirketidir.
Suudi Arabistan Petrol Şirketi (Saudi Aramco)
Piyasa Değeri: 1,9 trilyon dolar (Eylül 2020 itibarıyla)
Net Gelir: 64,5 milyar dolar
1933 yılında Arap – Amerikan Petrol Şirketi (California-Arabian Standard Oil Co.) olarak kurulmuştur. Merkezi Zahran’dadır. Dünyanın en büyük petrol rezervine sahip olması ve bununla birlikte gerçekleştirdiği günlük üretim miktarı ile de sektöre can vermektedir.
1970 yılında Amerika tarafından İsrail’e yapılan destek nedeniyle yerli petrol endüstrisine büyük bir kötülük yaptığı söylenir. 1980’li yıllara gelindiğinde de Araplar, Saudi Aramco’nun tüm kontrolünü ele almıştır.
Petrol üretimi konusunda dünya devleri arasında parmakla gösterilen Aramco’nun bir günde üretmiş olduğu varil miktarı ile dünyanın en büyük rezervini aştığı düşünülmektedir. Bu anlamda bulunduğu ülkeye bugünkü zenginliğini kazandırmada büyük payı olduğu bilinir.
4 Aralık 2019 tarihinde halka açılan şirketin bu hamlesi, tüm zamanların en büyük halka arzları arasında gösterilmektedir. Bu halka arzından 25 milyar dolarlık rekor gelir sağlamış ve böylelikle dünyanın en değerli şirketi olarak adını tarihe yazdırmıştır.
