Borsa Nasıl Oynanır, Nasıl Para Kazanılır?
  1. AnaSayfa
  2. Borsa Piyasası

Varant Nedir? Alım-Satımı Nasıl Yapılır? Avantajları ve Özellikleri

Varantlar, hem riskten korunmak hem de risk almak isteyen yatırımcılar için önemli bir yatırım aracıdır. Borsanın sigorta ürünü olarak görülen bu enstrüman hakkında bilgiler bu yazıda sizlerle...

Varant Nedir? Nasıl Alınır - Satılır?Varantlar, yatırımcıların ilgisini çekmesine karşın hakkında az şey bilinen enstrümanlardır. Yatırım mantığı kavrandığında ise kazançlı alternatiflerdir. Varant hakkında bilinmesi gereken en önemli şey, riskli olmasıdır. Çünkü tek bir seansta tüm paranızı kaybedebilir veya birkaç katını kazanabilirsiniz.

İyi bir alternatif olmasına karşın varant, hisse senedi ve dövize daha risklidir. Ayrıca vade sonuna fazla gün ve kârda olanlar, risk açısından önemlidir. Bu özellikteki varantlar, vade sonuna az gün kalanlara göre daha az risklidir. Bu, yatırım yapmadan önce özelliklerini iyi araştırmanız gerektiği anlamına gelmektedir.

Bu yazımızda varant nedir öğrenmek isteyenler için detaylı bilgiler hazırladık:

Varant Nedir?

Varant Nedir?Varantlar; dayanak varlığı, belirli bir vade sonunda ya da o tarihe kadar alma veya satma hakkı veren yatırım araçlarıdır. Elde edilen bu hak, kaydi teslimat veya nakit uzlaşı ile kullanılır.

Yatırımcıya bir hak verirken, yükümlülük getirmezler. Aynı zamanda menkul kıymet haline getirilmiş opsiyonlar şeklinde de tanımlanırlar.

Riskli ve kaldıraçlı yatırım araçlarıdır. Buna karşın borsanın sigorta ürünleri olarak görülürler. Çünkü belli bir fiyattan alma veya satma hakkı vererek, o tarihteki beklenti dışı hareketlerden korunma sağlarlar.

Varantlarda söz konusu olan risk, ödenen primle sınırlıdır. Çünkü yatırımcı dayanak varlığın kendisine değil, alma veya satma hakkına sahip olmaktadır. Kaldıraçla işlem yapılmasına olanak sağladıkları için de riskli ürünler kategorisinde yer almaktadır.

Yatırımcı aldığı hakkı vade içinde istediği zaman satabilirler ve piyasanın yönüne yatırım yapabilirler. Aynı zamanda menkul kıymet niteliğindeki sermaye piyasası araçlarıdır.

Her birinin daha önceden belirlenmiş bir vade sonu tarihi vardır ve bu tarihe kadar borsada işlem görebilir. İşleme konulduğu tarih ile vade sonu tarihi arasında, dayanak varlığın fiyatı değişmektedir. Aynı zamanda vade değeri ile fiyatları da değişim göstermektedir.

Dayanak varlık ifadesi, bir hisse senedi alım – satım hakkını temsil edenler için kullanılır. Dayanak gösterge ise BIST pay endekslerinin alım – satım hakkını temsil eder. Dayanak varlık, bir hisse senedi sepetine dayalı olarak ihraç edilir. Dayanak göstergede ise fiziki uzlaşma mümkün değildir ve nakdi uzlaşma ile hak sahibi olunabilir.

Varantlar, ilk aşamada BIST 30 endeksinde yer alan paylar, bu paylardan oluşan sepetler veya BIST 30 endeksine dayalı olarak işlem görmüştür. Daha sonra dövizler de bu ürünlere konu olmuştur. BIST Pay Senetleri Piyasası’nda Kurumsal Ürünler Pazarı altında işlem gören ürünlerin her biri için Borsa Yönetim Kurulunca bir piyasa yapıcısı yetkilendirilir.

Piyasa yapıcıları; sorumlu oldukları ürünler ile piyasanın dürüst, düzenli ve etkin çalışmasını sağlamak gibi amaçlara sahiptir. Ayrıca likiditeye katkıda bulunma gibi amaçlarla sisteme sürekli alım – satım kotasyonu girme faaliyeti de göstermektedir. Şu anda İş Bankası ve Deutsche Bank bu görevi üstlenmiştir.

Varantların Özellikleri Nelerdir?

Varantların Özellikleri Nelerdir?En önemli özellikleri; belli bir fiyattan, belli bir tarihe kadar dayanak varlık için alma veya satma hakkı vermeleridir. Üstelik hak vermelerine rağmen, yükümlülük getirmezler. Yani yatırımcı ödediği fiyat karşılığında dayanak varlığı veya göstergeyi, alma ya da satma hakkına sahip olur. Vade sonunda bu hakkı kullanma ya da kullanmama serbesti bulunmaktadır.

En dikkat çeken özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

  • Dayanak varlığın fiyatından daha düşük bir bütçe ile aynı geliri elde etme imkanı verirler.
  • Yatırımcının riski, sadece yatırdığı para kadardır.
  • Piyasa düşerken de kazanç elde etme verirler.
  • Açığa satış işlemine izin verilmez.
  • Ödünç ve kredili işlemlere konu olamazlar.
  • Serbest marjla işlem görürler; ancak işlemler, kotasyon fiyat aralığı içinde gerçekleşir.
  • Emir iptali her zaman serbesttir ve emir bölme hisse senetleri ile aynı kurallara göre yapılır.
  • Özel emirlere izin verilir ve bunlar kotasyon aralığı dışında da olabilir.
  • Piyasa yapıcı tarafından kotasyon verilmeden emir kabulü ve işlemler başlamaz.
  • Fiyat ve miktar iyileştirme veya kötüleştirme serbesttir.
  • İşlemleri, Pay Piyasası sürekli müzayede seans saatleri içinde gerçekleştirilir.
  • İhraççı tarafından belirlenmiş kullanım fiyatları bulunur. Kullanım fiyatı, doğan hakkın kullanılması durumunda, dayanak varlığın hangi fiyattan alınabileceği ya da satılabileceğini göstermektedir. Eğer kullanım tarihinde bu fiyattan işlemi gerçekleştirmek ekonomik yarar sağlayacaksa işleme konmaktadır.
  • Önceden belirlenmiş vade tarihleri vardır ve ihraç esnasında belirlenir.
  • Avrupa tipi olanlarda hak, sadece vade sonunda kullanılabilirken, Amerikan tipi olanlarda vade sonuna kadar istenen bir tarihte kullanım hakkı bulunur.
  • Fiyatını, içsel değeri ve vade belirler. Tıpkı opsiyonlar gibi hesaplamasında black and scholes modeli kullanılır.

Yukarıda sıralamış olduğumuz özelliklerine ek olarak hisse senetlerinin sağladığı hakları sağlamadıkları da bilinir. Yani kar payı, yeni pay alma (rüçhan), tasfiye bakiyesine katılma, şirket yönetimine katılma, oy kullanma ve bilgi hakkı içermezler.

Varantların Avantajları Nelerdir?

Varantların Avantajları Nelerdir?Yatırımcıların bu yatırımı tercih etmelerinin çeşitli nedenleri vardır. Bunların başında; hisse senedi, emtia ve dövizlerle kaldıraçlı işlem yapmak istenmesi gelir.

Aynı zamanda hem yükselen hem de düşen piyasalardan gelir elde etmek isteyen yatırımcılar da tercih edebilirler. Hisse senedi yatırımlarını belli dönemlerde koruma altına almak için de kullanılabilirler. Dolayısıyla ilgi çeken sermaye piyasası araçlarıdır.

Yatırımcıların tercih etme nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

  • Borsadaki sigorta ürünleri olarak görülürler. Çünkü yatırımcılara belli fiyattan alma veya satma hakkı verirler. Böylece o tarihte beklenmedik hareketlere karşı korunma imkanı sunarlar.
  • Yatırımcılar aldıkları hakları, vade içinde istedikleri zaman satabilme özgürlüğüne sahiptir. Bu şekilde piyasanın yönüne yatırım yapabilirler.
  • Kaldıraçlı ürünlerdir ve küçük yatırımlar ile yüksek getiriler elde etme imkanı verirler.
  • Hem risk almak hem de riskten korunmak isteyen yatırımcılar için önemli türev araçlardır.
  • Yatırımcılar bu ürünler sayesinde piyasada yön alabilir veya portföylerini söz konusu olabilecek zararlardan koruyabilirler.
  • Hak vermelerine karşın yükümlülüğe sokmazlar. Bu sayede yatırımcıların maksimum kaybedecekleri miktar, ödedikleri primle sınırlıdır. Kazanç potansiyelleri ise teorik olarak sınırsızdır.
  • Yatırımları basittir ve birçok türev ürünün aksine teminat gerektirmezler.
  • Hisse senetleri ile alınıp satılırlar.
  • Piyasa yapıcılığı sisteminin ürünlerindendir. Bu sayede yatırımcılar istediği zaman elindeki hakkı satabilme imkanına sahip olurlar. Aynı zamanda satış sırasında alıcı bulamama sorunu yaşanmayan nadir ürünlerdendir.
  • Sigorta poliçelerine benzer şekilde vadeli ürünlerdir. Bu şekilde yatırımcı belli bir vadeye kadar piyasa yönüne yatırım yapabilir. Aynı şekilde korunma hakkını da elde eder.

Varantların Dezavantajları Nelerdir?

Varantların Dezavantajları Nelerdir?Diğer yatırım araçları gibi çeşitli dezavantajları da bulunmaktadır. Bunları kısaca; klasik yatırım araçlarından farklı hareket etmeleri, vadelerinin sınırlı olması, zaman değeri kavramı ve aşırı kaldıraç kullanımı şeklinde sıralayabiliriz.

En büyük dezavantajı, yatırımcıların alışık olduğu klasik yatırım araçlarından farklı şekilde hareket etmeleridir. Bu nedenle onları tam olarak tanımadan işlem yapmamalısınız. Diğer bir dezavantajı ise vadelerinin sınırlı olmasıdır. Vade sonunda kullanım olmazsa sona ermekte ve verdiği hak bitmektedir.

Sundukları asimetrik getirinin ve kaldıraç kullanımının bir bedeli bulunmaktadır. Bu da zaman değeridir. Diğer bütün değişkenler aynı olsa da her geçen gün değerinden bir miktarını kaybetmektedir. Bu kayıp, vadeye kalan gün sayısı azaldıkça artarak büyümektedir. Aynı zamanda zaman değeri vade sonuna gelinliğinde bitmektedir.

Son olarak aşırı kaldıraç kullanımının neden olduğu dezavantajlar bulunmaktadır. Zararın normalden çok daha fazla olmasına neden olabilmektedir.

Varant Çeşitleri Nelerdir?

Varant Çeşitleri Nelerdir?Birkaç farklı sınıflandırmaları söz konudur ve bunlar; fiyatlarına göre 3 tip, kullanım hakkına göre 2 tip, yapılan işleme göre 2 tip şeklindedir. Aynı zamanda dayanak varlığa göre de türler oluşmaktadır. Bunlar ise endeks, pay, döviz ve emtia şeklinde 4’e ayrılabilirler.

Bu türleri tanımlamak gerekirse;

Yapılan İşleme Göre Türler

Yapılan işleme göre alım ve satım olarak 2’ye ayrılırlar. Alım varantları, dayanak varlığın fiyatının artacağı düşünüldüğü zaman alınan türdür. Yatırımcıya, vadede dayanak varlığı alma hakkı verirler. Dayanak varlığın vade sonu değerinin, kullanım fiyatından büyük olması halinde kullanımı gerçekleşir.

Örnek:

  • Vadesi 2 ay, kullanım fiyatı 10 lira, çarpanı 1:1 (yani 1 varanta 1 hisse alma hakkı) ve bugün fiyatı 0,40 lira olan bir alım varantı düşünelim. Yatırımcının 2 ay sonra 11 liradan 1 adet hisse alma hakkı vardır.
  • Vade sonunda hisse fiyatının 10 liranın üzerinde olduğunu varsayarsak, ihraççı yatırımcıya spot ve kullanım fiyatı arasındaki farkı öder. Hissenin 10,80 liraya geldiğini düşünürsek; ihraççı varant başına 0,80 lira öder. Yatırımcının kazancı ise 0,80 – 0,40 eşitliğinden 0,40 lira olur.
  • Vade sonunda hisse fiyatının 10 liranın altında olduğunu varsayarsak, değersiz olur ve sonlanır. Yatırımcının riski ise aldığı varant başına 0,40 lira ile sınırlıdır.

NOT 1: İşlemler vade sonunda gerçekleştiği için işleme dahil olmamıştır.
NOT 2: Yatırımcının kâra geçebilmesi için hisse fiyatının başa baş nokta olan 10,40 liranın üzerinde olması gerekir.

Alım varantı, dayanak varlığın fiyatının artmasıyla doğru orantılı hareket ederler.

Örneğin;

  • XYZ hissesinin dayanak varlık olduğu bir alım varantı, hissenin fiyatının artmasıyla değer kazanacak, düşmesiyle de değer kaybedecektir.
  • Hisse fiyatının 10 liradan 10,50 liraya yükseldiğini ve vade değerinin olmadığını varsayarsak, varantın fiyatında 0,50 lira (10,5 – 10 = 0,50) artış görülecektir.
  • Varantın fiyatının ise 0,70 lira olduğunu düşünürsek, hissenin değer kazanması sonucunda alım varantının fiyatı 0,70 + 0,50 eşitliğinden 1,20 lira olacaktır.

Satım varantı ise dayanak varlığın fiyatının düşeceği öngörüldüğünde alınan türdür. Yatırımcısına vadede dayanak varlığı satma hakkı verirler ve dayanak varlığın vade sonu değerinin, kullanım fiyatından düşük olması halinde kullanımları gerçekleşir.

Örnek:

  • Vadesi 2 ay, kullanım fiyatı 10 TL, çarpanı 1:1 (1 varanta 1 adet hisse satım hakkı) ve bugün fiyatı 0,20 lira bir satım varantı düşünelim. Yatırımcının 2 ay sonra 10 liradan 1 hisse satma hakkı bulunur.
  • Vade sonunda hissenin spot fiyatı 10 liranın altındaysa, ihraççı yatırımcıya spot ve kullanım fiyatı arasındaki farkı öder. Hissenin 9,50 liraya geldiğini düşünürsek; ihraççı yatırımcıya 10 – 9,50 eşitliğinden 0,50 lira öder. Yatırımcının net kazancı ise 0,50 – 0,20 = 0,30 lira olur.
  • Vade sonunda hissenin spot fiyatı 10 liranın üstündeyse değersiz olur ve sonlanır. Yatırımcının riski ise varant başına 0,20 lira ile sınırlıdır.

NOT 1: İşlemler vade sonunda gerçekleştiği için işleme dahil olmamıştır.
NOT 2: Yatırımcının kara geçebilmesi için hissenin fiyatının, başa baş noktası olan 9,80 liranın altına inmesi gerekir.

Satım varantı, dayanak varlığın fiyatındaki artışla ters orantılı hareket ederler.

Örneğin;

  • Yukarıdaki XYZ hissesi ile işlem satım varantı ile yapılsaydı, hissenin 10 liradan 10,5 liraya yükselmesiyle birlikte değer kaybedecekti.
  • Hissenin 0,50 lira artışı ile varant aynı oranda değer kaybedeceği için fiyatı; 0,70 – 0,50 eşitliğinden 0,20 liraya inecektir.
  • Burada dikkat edilmesi gereken konu ise hisse fiyatında düşüş öngörülüyorsa satım varantı alınması gerektiğidir.

Kullanım Hakkına Göre Türler

İşlem görme tipine göre 2’ye ayrılmaktadır. Bunlar; Amerikan ve Avrupa tipi şeklinde isimlendirilmektedir.

  • Amerikan tipi; vade başından sonuna kadar her gün alım ve satım yapılabilen tiptir.
  • Avrupa tipi ise sadece vade sonunda kullanım hakkına sahip olan tiptir.

Fiyatlarına Göre Türler

Fiyatlarına göre 3 gruba ayrılırlar. Bunlar;

  • Karda (in the money – ITM),
  • Başa baş (at the money – ATM)
  • Zararda (out of the money – OTM) şeklindedir.

Varantlar Nasıl Alınır ve Satılır?

Varantlar Nasıl Alınır ve Satılır?Birkaç önemli fark dışında varantlar, hisse senetleri ile aynı şekilde alınıp satılırlar. Farklardan birisi, hisse senedi satış yapan bir başka yatırımcıdan alınırken, varant ihraç eden kurumdan alınmasıdır. Diğer bir fark ise hisse senedi, bu ürünlere konu olan yatırım aracıdır. Dayanak varlıkta hisse senedinin fiyatında öngörülen değişikliğe göre alım veya satım hakkına sahip olunacak bu ürünler alınır.

İhraççı kurumdan alınan ürün, dayanak varlığın fiyatındaki değişime göre uygun olan türün alınması ile kazanç getirmektedir. Dayanak varlığın fiyatının yükseleceği öngörülüyorsa alım, düşeceği öngörülüyorsa satım varantı alınır.

İhraç eden kurum, anlık fiyat kademesinde gelen satışları ve alışları karşılamak zorundadır. Ama daha önceden alış veya satış emirleri girilmişse ürün yatırımcılar arasında el değiştirebilir.

Varant İşlem Esasları Nelerdir?

İşlemler, Borsa İstanbul Kurumsal Ürünler Pazarı’nda bulunan Varant Pazarı’nda yapılmaktadır. İşlem görme şekilleri ise piyasa yapıcılı çok fiyat – sürekli müzayede sistemidir.

Piyasa yapıcılar, likidite sağlamak amacıyla borsanın sistemine, almaya veya satmaya razı olduğu fiyat ile miktar bilgilerini içeren çift yönlü emir girerek kotasyonu sağlamaktadır. Aynı zamanda piyasa yapıcı üye, kotasyona girmeden, emir girişi yapılamamaktadır.

Verilen alış – satış emirleri fiyat ve zaman önceliği kuralına göre sisteme kabul edilir. Daha sonra kotasyon aralığı dahilindeki fiyatlardan karşı taraftaki uygun fiyatlı alış – satış emirleriyle veya kotasyon emirleriyle eşleşir ve işleme dönüşür. Baz fiyat uygulaması olmadığı için fiyat oluşumunda alt ve üst limit belirlenmez. Bunu yerine serbest marj uygulanır.

Bütün işlemler, piyasa yapıcının verdiği alım – satım kotasyonları aralığında gerçekleşmektedir. Kotasyon aralığı dışındaki fiyatlardan verilen emirler sisteme kabul edilmesine karşın, işleme alınmazlar. Aynı zamanda açılış seansında emir veya kotasyon girilemezken, seans içinde emir iptali serbesttir.

Varantlarda Takas İşlemi

Varan konusunda önemli konulardan birisi de takas ve dönüşümdür. Takas, alım – satımı borsada gerçekleştirilen ürünlerin ve yapılan işlemin karşılığı olan nakdin yatırımcıların hesapları arasında değişimini ifade eder. Dönüşüm ise doğan hakkın kullanımı sırasında gerçekleştirilen işlemleri tanımlamaktadır.

Takas işlemleri, tıpkı hisse senetlerinde olduğu gibi T+2 günde, BIST Pay Piyasası takas işlemleri düzenlemeleri ve işleyiş esasları çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.

Dönüşümlerde ise önemli olan bazı özellikleri bulunmaktadır. Bunlar;

  • Dayanak varlığın hisse senedi, sepet veya endeks olması,
  • Amerikan veya Avrupa tipi olması,
  • Alım veya satım türü olması,
  • Nakdi veya kaydi teslimat olması,
  • Kârda, başa baş veya zararda olmasıdır.

Vade sonunda ürünü elinde tutan yatırımcı, dönüşüm koşullarında belirtilen şartları, dönüşüm tarihinde yerine getirmeyi taahhüt etmektedir. Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) nezdinde yatırımcı kaydının oluşması için son işlem gününde gerçekleşen işlemlerin takasının gerçekleşmesi gerekir. Buna bağlı olarak son işlem günü, son hak sahipleri T+2’de belirlenmektedir. Hak kullanım işlemleri ise en erken T+3’te başlamaktadır.

Varant Fiyatını Oluşturan Değerler

Varant Fiyatını Oluşturan DeğerlerVarantın fiyatı temel olarak içsel ve zaman değerinden oluşmaktadır. Formülize edecek olursak;

Varant Fiyatı = İçsel Değeri + Zaman Değeri

İçsel değeri, sağladığı hakkın o an kullanılması ile yapılacak olan ödemeye eşit olan değerdir. Yani kullanım fiyatı 4 lira olan bir alım varantının cari piyasa fiyatının 6 lira olduğunu varsayalım. Eğer bu alım varantı kullanılırsa iki fiyat arasındaki fark, içsel değerini vermektedir. Yani 6 – 4 liradan, 2 lira içsel değer olacaktır.

Buna karşın cari piyasa fiyatı 2 lira olsaydı, kullanım sonucunda herhangi bir ödeme yapılmayacağı için içsel değeri olmayacaktır. Aynı zamanda eğer içsel değeri pozitifse o ürün için karda; negatifse zararda tanımı kullanılır. Eğer cari piyasa fiyatı ile kullanım fiyatı eşit ise başa baş olduğu ifade edilir. Yani içsel değer, bir varantın o anda ne kadar karda olduğunu göstermektedir.

Zaman değeri ise ürünün fiyatında içsel değerden geri kalan kısmı tanımlamaktadır. Cari fiyat, kullanım seviyesinden uzaklaşırsa zaman değeri azalmaktadır, yaklaştığında da artmaktadır. Diğer unsurların ise aynı kaldığı varsayılırsa bir varant derin zararda veya derin karda ise zaman değeri göreceli olarak azdır. Başa baş noktasında olduğunda da zaman değeri en yüksek olduğu noktadadır.

Zaman değeri konusunda bilinmesi gereken en önemli özellik ise vadeye yaklaştıkça artan bir ivme ile azalmasıdır. Diğer unsurlar değişmese bile vadesinin bir gün azalmasıyla ürünün zaman değeri düşmektedir. Zaman değeri kaybı olarak adlandırılan bu konu literatürde Teta olarak ifade edilmektedir.

Vadenin bir gün azalması ile kaybettiği zaman değerinin miktarı, vadesine yaklaştıkça artmaktadır. Örnek vermek gerekirse; vadesine 6 ay varken bir varant gün başına 1 kuruş kaybederken, vade sonuna 1 hafta kala aynı ürün gün başına 12 kuruş kaybetmeye başlar.

Zaman değeri kaybı, vadeye kalan gün sayısının yanında varantın toplam değerinden de etkilenmektedir. Değeri başa baş noktasına yaklaştığında zaman kaybı değeri artmaktadır.

Yatırımcı seçimi yaparken zaman değeri kaybının değişken olduğunu ve vade sonuna yaklaşıkça hızlanarak artacağını hesaba katmalıdır. Herhangi bir varantta işlem yapmadan önce o an için geçerli olan zaman değeri kaybını bilmeli, istenmeyen sonuçlara karşı önlemini almalıdır.

Varant Fiyatlarını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Varant Fiyatlarını Etkileyen Faktörler Nelerdir?Fiyatlarındaki değişimler, dayanak varlık fiyatı ve kalan vade süresi olarak iki önemli noktaya bağlıdır. Fiyatı, dayanak varlığın fiyatı ile kullanım fiyatının farkı ve vade değerinin toplanmasıyla bulunmaktadır.

Örneğin; kullanım fiyatı 7,50 lira olan ve dayanak varlığı ABC hissesi olan bir satım varantını düşünelim. Kalan vade günü sayısının 15 olduğunu ve dayanak varlık fiyatının 7,40 lira olduğunu varsayalım. Bu durumda varantın fiyatı yaklaşık 0,25 lira olur. Fiyatı, hisse senedi ile kullanım fiyatı farkı olan 0,10 lira ve vade değeri olan 0,15 liradan oluşur.

Bu fiyat değişimi ise geçen gün sayısına ve hissenin fiyatının artmasına veya azalmasına bağlı olarak yaşanmaktadır. Eğer ABC hissesinin fiyatı 2 gün süresinde değişmez ve aynı kalırsa, varantın fiyatı 0,23 liraya düşecektir. Eğer ABC hissesinin fiyatı 7,20 liraya düşerse varantın fiyatı; (7,40 – 7,20) + 0,15 eşitliğinden 0,35 lira civarına yükselecektir.

Bu 2 ana faktör dışında da fiyatı etkileyen konular vardır. Bunların başında faizler gelir. Faiz oranları arttıkça, alım varantlarının değeri artarken, satım olanların değeri azalacaktır. Faizler, taşıma maliyetine etkisi nedeniyle fiyatı etkiler. Yine de faizlerin çok etkisi bulunmamaktadır.

Bir diğer faktör ise volatilite yani oynaklıktır. Dayanak varlığın fiyatı ne kadar oynaksa hem alım hem de satım varantlarının değeri yükselecektir. Çünkü dayanak varlıkla ilgili bir yükümlülük olmaksızın bir hak sağlanmaktadır.

Temettüler de ürünün fiyatını etkileyen bir konudur. Yatırımcısı, hisse senedinin sağladığı temettü hakkından yararlanamaz. Bu yüzden temettülerde varant fiyatlanırken, beklenen temettüden daha yüksek bir temettü dağıtılması halinde dayanak varlığın fiyatı düşeceği için varantlardan alımın değeri düşerken, satımın değeri yükselecektir.

Varant Kodları Ne İfade Eder?

Varant Kodları Ne İfade Eder?Hisse senetleri gibi beş harften oluşan kodları bulunur. “OZIAC” gibi bir koda sahip olan ürünün aslında bize anlatmak istediği şey; bir alım varantı olduğu, dayanak varlığının endeks olduğu ve ihraç eden kurumun İş Yatırım olduğudur. Peki, bu bilgileri nereden anlıyoruz?

Sembolize edildiği kodunun ilk iki harfi dayanak varlığı, üçüncü harfi ihraç eden kurumu ve son iki harfi ise alım ya da satım varantı olduğunu ifade eder. Alım veya satım varantı olduğunu anlamak için son iki harfin alfabedeki yerine bakmak gerekir.

A – O arasındaki harfler alım; P – Z arası harfler satım hakkı veren ürünler için kullanılır. Aynı zamanda alımlar için son iki harf AA ile başlayıp OO ile biter. Satımlarda ise son iki harf, PP ile başlayıp ZZ ile biter.

Her dayanak varlığın kısaltılmış kodu farklıdır. Örneğin; Garanti Bankası için “GA” kodu, Akbank için “AK”, İş Bankası için “IS” kodu veya dolar için “US” kodu kullanılır.

Kısa kodlar dışında uzun kodlar da söz konusudur. Bu kod ise ürün hakkında daha fazla bilgi vermektedir. Boşluklar dışında 32 karakterden oluşmaktadır ve dayanak varlığın özelliklerine göre bilgiler içermektedir.

Varantta Vade Sonu Nedir?

Varantta Vade Sonu Nedir?Her ürün, vade sonu tarihi belirtilerek ihraç edilir ve bu vade sonu tarihi fiyatlarının belirlenmesinde etkilidir. Vade sonu tarihi ne kadar geçse varantın fiyatı o kadar yüksek olur. Örneğin, vade sonuna 45 gün olan bir ürünün fiyatı 0,50 TL iken, vade sonuna 15 gün kalanın fiyatı, eğer hisse senedinin fiyatı aynı kalmışsa 0,25 TL’ye geriler. Dolayısıyla vade sonu, varantın fiyatı için en önemli iki etkenden biridir.

İşlem gördüğü son gün olan ve daha önceden belirtilen vadenin sonu günü, vade değeri olmaz. Eğer ürün kârda ise fiyatı, hisse senedi fiyatı ile kullanım fiyatı arasındaki farka eşit olur. Ancak, zararda veya ne zararda ne karda ise fiyatı sıfıra eşitlenir.

Gün içinde ise alımlar için eğer hisse senedi fiyatı kullanım fiyatını geçerse varantın fiyatı artmaya başlar. Satımlarda ise eğer hissenin fiyatı, gün içinde kullanım fiyatının altına gelirse ürünün fiyatı artmaya başlar. Ancak, vadenin son gününde bu tarz ürünler ile işlem yapmak çok yüksek risk içerir. Çünkü ilk seansta 0,20 kuruş olan bir varantın fiyatı, olası bir yoğun satış dalgasında sıfıra kadar inebilir.

Ayrıca ilk seansta zararda olan bir satım varantı, aynı satış dalgası ile 0,20 TL’ye ve daha fazlasına çıkabilir. Dolayısıyla, vade sonu kavramı çok önemli olmakla birlikte, işlem gördüğü son gün, yatırım yapmak önemli derecede risk içerir.

Varant Çarpanı Ne İfade Eder?

Varant Çarpanı Ne İfade Eder?Daha önce belirttiğim gibi, varantların fiyatı dayanak varlık fiyatı ile kullanım fiyatı arasındaki fark ve vade değeri toplamından oluşur. Ancak fiyatlandırmada çarpan diye belirtilen terim temel olarak kullanılır. Şöyle ki; fiyatı, dayanak varlık fiyatı ile kullanım fiyatı arasındaki farkın çarpan ile çarpılmasından sonra vade değeri ile toplamından oluşur.

Eğer çarpanı 0,50 ve hisse fiyatı ile kullanım fiyatı arasındaki fark 0,30 TL ise ürünün asıl değeri 0,15 TL olur. Güncel fiyatı da vade değeri eklenerek bulunur. Vade değeri ise yukarıdaki paragraflarda belirttiğim gibi, vade sonuna ne kadar uzun süre varsa o kadar yüksektir.

Varant İşlemlerine 3 Basit Örnek

Varant İşlemlerine 3 Basit ÖrnekVarantlar için yukarıda birkaç temel örnek vermiştik. Şimdi de işlemlere yönelik 3 örnek daha vermek istiyoruz. Örneklerimizi şu temel noktalar üzerinden verelim:

  • Dayanak Varlık: Aselsan Hisse Senedi (ASELS)
  • Bugünkü Hisse Fiyatı: 15 TL
  • Vadesi: 4 Ay
  • Vade Sonu Kullanım Fiyatı: 17 TL
  • Alım Fiyatı: 1 TL

Aselsan’ın 4 aylık Avrupa tipi alım varantına 500 TL yatıran Çağrı Bey çeşitli senaryolara göre kar ve zarar hesabını yapalım.

DURUM 1:

Aselsan hissesinin 4 ay sonraki fiyatı 20 TL olsun. Bu durumda Çağrı Bey’in 500 TL’si ne olur?

1 liraya alınan alım varantının vade sonu kullanım fiyatı 17 liradır. Çağrı Bey 17 liradan alım hakkına sahip olmak için 1 liraya varant almıştır. Toplam maliyeti 17 + 1 eşitliğinden 18 liradır.

4 ay dolduğunda Aselsan hissesinin 20 liraya geldiğini düşündüğümüz zaman, Çağrı Bey 18 liradan Aselsan alım hakkını kullandığı zaman 20 liraya satış yapabiliyor. Yani her alım varantı için 20 – 18 eşitliğinden 2 lira kar ediyor.

Çağrı Bey 500 lirası ile 500 adet alım varantı almıştır. Her bir varanttan 2 lira kar ettiği için vade sonunda 1000 lira kar etmiştir. 500 lira para yatırdığı için toplamda 1500 lirası olmuştur.

Vade sonundaki fiyatı ise dayanak varlığın cari fiyatı ve kullanım fiyatı arasındaki farka eşittir. Yani 20 – 17 eşitliğinden 3 liradır. Bu, karda bir türdür.

DURUM 2:

Aselsan hissesinin 4 ay sonraki fiyatı 18 liradır ve bu durumda Çağrı Bey’in 500 lirası ne olmuştur?

1 liraya alınan alım varantının vade sonu kullanım fiyatı 17 lira ve Çağrı Bey 17 liradan alım hakkına sahip olabilmek için 1 liraya varant almıştır. Bu durumda 18 liranın üzerindeki her fiyattan kar edebilir. Ama vade sonu hisse fiyatı 18 lira olduğu için ne kar ne de zarar edilmiştir. Vade sonunda Çağrı Bey’in hala 500 lirası bulunmaktadır. Varantın fiyatı ise hala 1 liradır ve buna başa baş denmektedir.

DURUM 3:

Aselsan hissesinin 4 ay sonraki fiyatı 14 lira olsun. Bu durumda Çağrı Bey’in 500 lirası ne olacaktır?

Aselsan hissesinin vade başındaki piyasa fiyatı 15 liradır. Ama hissenin fiyatı 14 liraya gerilemiştir. Çağrı Bey 1 liradan alım varantı almıştır ve vade sonu kullanım fiyatı 17 liradır. 17 liradan alım hakkına sahip olmak için varant başına 1 lira ödemiştir. Toplam maliyeti 18 liradır ve dayanak varlık vade sonunda 14 liraya gerilemiştir. Bu durumda Çağrı Bey varant başına 2 lira (17 – 15) zarar etmiştir ve her varanta ödediği 1 lira ile toplamda 3 lira zarar etmiştir. Bu ise zararda denmektedir.

Toplam zarar: 3 * 500 = 1500 liradır. Ama yatırımcının riski, ödediği prim kadardır ve Çağrı Bey’in maksimum zararı 500 lira ile sınırlı kalacaktır.

Okur Yorumları
  1. Vade.soblarına.dogru varanttan. Satın işlemine hğç. Acık olmadı. Asğtğ. Yanı aselsanın varantını yatırılmış. 10 bin var. Yatırım hesabında fozukmuyor varanttan. Ama. Vadesğ doldu bu para ne olurb

    1. Varantın değeri vade sonuna geldiğinde bitmektedir. Vadeler sınırlıdır. Vade sonunda kullanım olmazsa sona ermekte ve verdiği hak bitmektedir.

Aysun Bayhan için bir yanıt yazın Yanıtı iptal et

Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%
Doviz Yatırımı
Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%
Doviz Yatırımı
AL SAT
Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%