Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB), Borsa İstanbul ile aynı çatı altına girdikten sonra VİOP adıyla anılmaya başlamıştır. Borsa İstanbul bünyesinde gerçekleşen vadeli işlemler, artık bu piyasa adına altına geçmiştir ve işlemlerde daha iyi yatırımcı deneyimi hedeflenmektedir. VİOP’ta alınıp satılan sözleşmeler, türev araçlar olarak adlandırılır ve çeşitli kullanım amaçları vardır.
Vadeli işlemler genel olarak korunma, spekülatif ve arbitraj amacıyla yapılmaktadır. Piyasalarda meydana gelen dalgalanmalardan korunmak ve bu şekilde kar etmek en temel amaçtır VİOP ile sağlanan hızlı, şeffaf, likit ve güvenli yatırım ortamı sayesinde elektronik işlemlerle yatırımınızı gerçekleştirirsiniz. Döviz vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile en yüksek getiriyi elde etmeniz için ihtiyaç duyduğunuz ortam VİOP aracılığıyla sunulmaktadır.
Döviz alıp satmanın başka bir yolu olarak VİOP yatırımcılarına şunları sunmaktadır:
- Dolar/TL, Euro/TL, Euro/Dolar vadeli işlem sözleşmeleri ve Dolar/TL opsiyon sözleşmelerine hızlı ve şeffaf tek platformdan erişme imkanı,
- Fiyatların düşme beklentisi olduğunda da yatırım olanağı,
- Daha düşük başlangıç teminatı,
- Esnek yatırım stratejilerini uygulamayabilme,
- Korunma ve arbitraj,
- Vergi avantajı.
VİOP Döviz İşlemlerine Nasıl Başlanır?
Vadeli işlem ve opsiyon piyasasında işlemlere başlamak ve işlem yapmak son derece kolaydır. VİOP üyesi bir kuruluşta hesap açtırmak, yapmanız gereken ilk iştir. Daha sonra alım – satım kararlarının üyeye ulaştırılması ve gerekli teminatın yatırılması ile işlemlere başlayabilirsiniz.
VİOP sözleşmelerinde alım – satıma dayanak varlığın niteliği, miktarı ve vadesi standart olarak belirlidir. Organize bir borsada işlem gören VİOP döviz sözleşmeleri, teminat sistemi ile takas kurumunun garantisi altındadır. İşlem yapmak istediğiniz zaman, sözleşme bazında belirlenen teminatın yatırılması işlemlere başlamak için yeterlidir. Ayrıca VİOP döviz sözleşmeleri, vade sonuna kadar alınıp satılabilirler. Vade sonundan önce ters işlemle pozisyonu kapatabilirsiniz ve teslimat zorunluluğunuz da yoktur. Kar ve zararının günlük olarak hesaplandığı gibi ilgili hesabınıza anında yansıtılmaktadır.
VİOP Döviz Sözleşmeleri Nelerdir?
Vadeli işlem ve opsiyon piyasasında, Dolar/TL, Euro/TL, Euro/Dolar vadeli sözleşmeleri ve Dolar/TL opsiyon sözleşmeleri işlem görmektedir.
Dolar/TL Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dolar/TL vadeli işlem sözleşmesinde dayanak varlık, Türk lirası – Amerikan dolarıdır. Sözleşmenin büyüklüğü 1000 Amerikan dolarıdır ve Borsa İstanbul’da gerçekleşen uzlaşma şekli, nakdi uzlaşmadır. Seans sona ermeden önceki son 10 dakika içinde gerçekleşen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortama fiyatı, günlük uzlaşma fiyatını tanımlamaktadır. Son 10 dakika içinde 10’dan az işlem gerçekleşmişse, seans içerisinde geriye dönük olarak bulunan son 10 işlemin miktarının ağırlık ortama fiyatı alınır. Aynı zamanda seans içerisinde 10’dan az işlem yapılmışsa, tüm seans boyunca gerçekleşen işlemlerin ortalaması alınarak günlük uzlaşma fiyatı belirlenir. Bu duruma göre de günlük kar – zarar durumu hesaba yansıtılır.
Vade sonu uzlaşma fiyatı ise sözleşmenin son işlem günü saat 15:30‘da TCMB tarafından açıklanan, gösterge niteliği taşıyan Amerikan doları satış kurudur. Takas süresi ile T+1 olarak uygulanmaktadır. Zararlar hesaplardan T günü sonunda temin edilir, kar ise T+1 gününde hesaba aktarılır. Türk lirası/Amerikan doları kuruna dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde vade ve son işlem günü, her vade ayının son iş günüdür. Yurtiçi piyasaların resmi tatil nedeniyle yarım gün olması durumunda ise sözleşmenin vadeli ve son işlem günü bir önceki iş günü olarak belirlenmiştir.
Fiyat kotasyonu ve minimum fiyat adımı, 1 Amerikan dolarının, Türk lirası cinsinden değeri virgülden sonra 4 basamak halinde kote edilir. Minimum fiyat adımı ise 0,0001 TL’dir ve minimum fiyat adımının değeri bir sözleşme için 0,1 TL’ye karşılık gelir. Vade ayları, Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık’tır. Piyasada aynı anda, içinde bulunulan aya en yakın üç döngü ayı işlem görmektedirler.
Euro/TL Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dayanak varlık Türk lirası/Euro kurudur ve sözleşme büyüklüğü 1000 Euro’dur. Uzlaşma şekli, nakdi uzlaşma şeklidir. Günlük ve vade sonu ulaşma fiyatı ile Dolar/TL sözleşmelerinde olduğu gibidir. Günlük uzlaşma fiyatının hesaplanamaması durumunda veya hesaplanan fiyatın piyasası doğru yansıtmaması durumunda, uygulanacak bazı yöntemler vardır. Bu yöntemlerin biri veya birkaçına göre günlük uzlaşma fiyatı tespit edilebilir. Örneğin, seans sonundaki en iyi alış ve satış kotasyonlarının ortalaması alınarak fiyat tespit edilebilir.
Vade sonu uzlaşma fiyatı, son işlem günü saat 15:30’da TCMB tarafından açıklanan gösterge niteliğindeki Euro satış kurudur. Takas süresi T+1’dir ve zarar T gününde, kar T+1 gününde hesaba yansıtılır. 1 Euro’nun Türk lirası cinsinden değeri, virgülden sonra 4 basamak halinde kote edilir. Minimum fiyat adımı ise 0,0001’dir. İşlemler 09:10 – 17:45 saatleri arasında kesintisiz ve tek bir seansta gerçekleştirilir.
Euro/TL vadeli işlem sözleşmesinin vade döngü ayları, Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık aylarıdır.
Euro/Dolar Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dayanak varlık, Euro/dolar çapraz kurudur ve sözleşme büyüklüğü ise 1000 Euro’dur. Uzlaşma şekli, nakdi uzlaşmadır ve diğer iki vadeli işlem sözleşmesinde olduğu gibi günlük ulaşma fiyatı hesaplanmaktadır. Vade sonu uzlaşma fiyatı ise TCMB tarafından son işlem gününde açıkladığı, gösterge niteliğindeki Euro/dolar çapraz kurudur. Belirlenen vade sonu ulaşma fiyatı, en yakın fiyat adımına yuvarlanır.
Euro/Dolar vadeli işlem sözleşmelerinin vade döngü ayları, Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarıdır. Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Takas süresi, T+1’dir ve zarar T gününde, kar T+1 gününde hesaba yansıtılır. Sözleşmenin vadesi ve son işlem günü, EUR/USD çapraz kuruna dayalı olan vadeli işlem sözleşmelerinde, her vade ayının son iş günüdür. Herhangi bir tatil durumunda ise vadesi ve son işlem günü bir önceki iş günüdür.
Dolar/TL Opsiyon Sözleşmeleri
Dayanak varlık, Dolar/TL‘dir ve opsiyon sınıfı, alım ve satım opsiyonlarıdır. Opsiyon tipi, Avrupa ve sözleşme büyüklüğü 1000 Amerikan dolarıdır. 1000 Amerikan doları için opsiyon primi olarak virgülden sonra bir basamak olacak şekilde Türk lirası cinsinden işlem sisteme girilir. Minimum fiyat adımı 0,1’dir ve miktar teklifleri 1 adet sözleşme ve katları şeklinde girilmektedir. Dolar/TL opsiyon sözleşmelerinin vade ayları, bir yılın tüm aylarıdır.
Uzlaşma şekli, nakdi uzlaşmadır. Günlük uzlaşma fiyatı ise vadeli işlem sözleşmelerinde olduğu gibi hesaplanmaktadır. Vade sonu uzlaşma fiyatı ise alım sözleşmelerinde, Amerikan doları için son işlem gününde TCMB tarafından 15:30’da açıklanan gösterge niteliğindeki satış kurunun, 1000 ile çarpılmasıyla bulunan değer ile opsiyon kullanım fiyatı arasındaki farkın en yakın fiyat adımına yuvarlanması sonucunda bulunur.
Satış sözleşmelerinde ise opsiyon kullanım fiyatı ile Amerikan doları için son işlem gönünde TCMB’nin saat 15:30’da açıkladığı, satış kurunun 1000 ile çarpılması suretiyle bulunan değer arasındaki farkın en yakın fiyat adımına yuvarlanması sonucunda, vade sonu uzlaşma fiyatı bulunur. Son işlem gününde ise TCMB tarafından ilgili kurun ilan edilmemesi durumunda vade sonu uzlaşma fiyatı, Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından belirlenir.
Her vade ayının veya haftasının son iş günü, son işlem günü olarak nitelendirilmektedir. Vade sonu ise, her vade ayının son iş günüdür. Takas süresi ise T+1’dir. Prim borçları hesaptan T günü sonunda tahsil edilir. Prim alacakları ise T+1 günü aktarılmaktadır. Kullanım fiyatları ise alım opsiyonları için 50 TL; satım opsiyonları için 25 TL’dir.
VİOP Döviz Sözleşmelerinin Alım – Satımı
Döviz vadeli işlem sözleşmelerinin basit bir alım – satım mantığına sahip olmasına karşın, spot işlemlerden daha farklı olması nedeniyle kafa karışıklığına neden olabilmektedir. Bu nedenle işlemlere başlamadan önce birkaç örneğe göz atmanız ve demo platformlar aracılığı ile birkaç işlem yapmanız önerilmektedir. Sanal para ile VİOP döviz sözleşmelerinin nasıl işlem gördüklerini risk almadan, daha iyi bir şekilde anlayabilirsiniz.
Döviz sözleşmelerinin alım – satım işlemleri için örneklerimiz:
Döviz Vadeli İşlem Sözleşmesi Örneği:
Mart ayında, Aralık 2015 vadeli Dolar/TL vadeli işlem sözleşmesinde en iyi alış fiyatının 2,4010 ve en iyi satış fiyatının 2,4050 olduğunu varsayalım. 2,4010 seviyesinden hemen satabilir veya 2,4050 seviyesinden alabilirsiniz. Bu fiyatlar size uygun değilse de, yeni bir emir girebilirsiniz. 2,4020 fiyatlı alım emri gönderdiniz diyelim; en iyi fiyatlı alış emri sizin emriniz olur ve bu fiyattan satmaya istekli bir tarafından çıkmasıyla birlikte işlemini gerçekleşmiş olur.
Vade gelmeden aynı sözleşmede 1 adet satış yaptığınız zaman net pozisyonunuz 0 olur. 2,4020’den aldığınız Dolar/TL sözleşmesini 2,4220’den satarak 20 TL kar etmiş olursunuz. [(2,4220 – 2,4020)*1000*1]
Vadeye kadar beklerseniz, 31 Aralık tarihinde TCMB tarafından 15:30 sularında açıklanan döviz kuru ile sözleşmeyi aldığınız fiyat arasındaki fark kadar kar/zarar elde etmiş olursunuz. Örneğin vade tarihinde dolar kuru 2,5000 ise 98 TL kar etmiş olursunuz.
Döviz Opsiyon Sözleşmesi Örneği:
Yine Mart ayında, Nisan vadeli 2,300 kullanım fiyatlı dolar/TL alım opsiyonu sözleşmesinde en iyi alış fiyatı 28,5 ve en iyi satış fiyatı 28,7 iken bu sözleşme 28,5’ten satılabilir ve 28,7’den alınabilir. Bu fiyatları uygun görmüyorsanız da, 28,6’dan alım emri gönderebilir ve en iyi fiyatlı alış emri sizin emriniz olur. Bu fiyattan satmaya istekli bir tarafın çıkması durumda da işlemini gerçekleşmiş olur. Bu durumda da 28,6 TL karşılığında 1000 Amerikan doları vade tarihi geldiğinde 2.300 TL fiyatından alma hakkını almış olursunuz.
Vade tarihi gelmeden almış olduğunu pozisyonu kapatmak isterseniz, 1 adet satım yapmanız yeterli olacaktır. Bu şekilde sözleşmedeki net pozisyonunuz 0 olur. Fiyatların yükselmesi ve 28,6 TL’den aldığınız sözleşmenin 32,1 TL’den satmanız halinde prim farkından 3,5 TL kar edersiniz. [(32,1-28,6)*1*1]
Vadeye kadar beklemeniz durumunda da o tarihte opsiyon karda ise opsiyon otomatik olarak kullanılır. TCMB tarafından açıklanan satış kurunun 1000 ile çarpılması suretiyle bulunan değer ile opsiyon kullanım fiyatı arasındaki fark kadar kar etmiş olursunuz.
Teşekkürler çok açıklayıcı olmuş çok hoşuma gitti