Borsadan para kazanmayı herkes ister. Fakat bunun için birtakım zorluklara katlanmanız gerekir. En basitinden, borsanın risklerle dolu bir yer olduğunu muhakkak duymuşsunuzdur. Ya da bir kez olsun bu piyasalarda yatırım yaptıysanız bunu biliyor olmanız gerekir.
Peki, neden herkes borsanın riskli bir piyasa olduğunu söyler? Bu sorunun yanıtı aslında basittir. Burada işlem gören yatırım araçlarında fiyat dalgalanmaları söz konusudur. Bu da yatırımcılar için bir numaralı endişe kaynağıdır.
Piyasadaki fiyatlamalar, borsadaki arz ve talep dengesine göre oluşuyor. Fiyatlarda görülen anlık dalgalanmalar ise pek çok yatırımcıyı kötü etkilerken bunların nedenleri merak ediliyor. Siz de borsadaki dalgalanmaların nelerden kaynaklandığını öğrenmek istiyorsanız bu içeriğimiz tam size göre;
Borsa Dalgalanmaları Hakkında Genel Bilgiler
Bilindiği gibi piyasalardaki fiyatlar, borsada söz konusu olan arz ve talep ile oluşmaktadır. Borsaların en önemli özelliklerinden olan tek fiyat oluşumu da bu şekilde sağlanmaktadır. Fiyatlarda düzenin sağlanması ve enflasyon önleme gibi amaçlarla ilk borsa sistemleri oluşmuştur.
Günümüzde de bu görevleri borsalar yerine getirmektedir. Oluşan arz ve talepte meydana gelen değişikliklerden kaynaklı olarak fiyatlarda doğal olarak bir dalgalanma görülmektedir.
Öncelikle şunu belirtmeliyiz ki yatırımcı, işlem yapacağı yatırım aracını seçmekte özgürdür. Her yatırım aracının fiyatlamalarına etki eden faktörler de birbirinden farklıdır. Acemi olmayan bir yatırımcı, fiyattaki hareketliliğin yönünü az çok tahmin edecektir.
Tüm bunların da ötesinde oluşacak dalgalanmaları öngörebilmek için buna nelerin yol açtığını bilmek gerekir. Bir ülkede veya tüm dünyada yankı uyandıran her türlü gelişme, piyasadaki fiyatları aşağı ya da yukarı yönde etkiler. Borsada başarılı olmak isteyen bir yatırımcı, bunu ancak fiyatların neden ve nasıl değiştiğini bilerek yapabilir.
Aşağıda, borsa piyasalarında dalgalanmaları tetikleyen bazı faktörlerden söz ettik;
Arz ve Talep Unsurları
Borsa dendiğinde akla ilk gelen etkenlerden biri olan arz ve talebin, fiyatlardaki en büyük belirleyicilerden biri olduğunu söyleyebiliriz.
Ülke içinde veya dışında yaşanan her türlü gelişmeler, dolaylı olarak arz ve talep unsurlarını etkiler. Anlık olarak gerçekleşen alış ve satış işlemleri hisse senedi fiyatlarında belirleyici etkenlerdendir.
Yatırımcıların yaptığı satışa sunma eylemleriyle arz gerçekleştirmesi ve bu arzların taleplerden yüksek olmasıyla fiyatlarda aşağı yönlü hareketlilik görülür. Talebin arzdan fazla olmasıyla ise fiyatlarda yukarı yönlü hareketliliğe neden olur.
Yatırımcılar fiyatlardaki hareketliliğe göre zaman zaman yukarıdaki söylemlere benzer ifadeler kullanır. Anladığınız üzere, ayı ve boğa piyasası eğilimi piyasanın yönünü ifade etmek için kullanılan ifadelerdir.
Ülke İçinde Yaşanan Gelişmeler
Sizlere, borsa fiyatlamalarında rol oynayan en önemli hususlardan birinin arz-talep dengesi olduğunu yukarıda açıkladık. Bu bağlamda, arz ve talebi etkileyen unsurların genel olarak borsa piyasalarını etkilediği kanısına varabiliriz.
Ülke içinde kaydedilen siyasi, toplumsal ve ekonomik gelişmeler borsadaki dalgalanmalar üzerinde muhakkak etkili olur.
Örneğin; hükümetin tarım sektörüne teşvik verileceğini açıkladığını varsayalım. Bu gelişmenin ardından tarım sektöründe işlem gören hisse senetleri büyük ihtimalle fiyatlarda artış kaydedecektir.
Ülke içinde yaşanan gelişmelere örnek olarak verebileceğimiz bir başka olay ise halkın oyu ile yapılan seçimlerdir. İktidarda olan partinin seçimler sonucunda değişmesi veya tam tersi aynı kalması, yatırımcıların artan-azalan beklentileri ışığında borsada düşüşe veya yükselişe neden olabilir.
Belli periyotlarda açıklanan ekonomik büyüme verileri de elbette borsa piyasasını etkileyen önemli gelişmelerden bir tanesidir. Borsayı etkileyen diğer ekonomik gelişmelerden bazıları ise şunlardır;
Belirttiğimiz tüm bu unsurlar bireylerin alım gücünü etkileyeceği için arz ve talepte belirleyici unsurlardır.
Ülkemizden örnek verelim. Türkiye ekonomisi büyüme kaydettiğinde burada faaliyet gösteren şirketler de büyüme ve karlarını artırma için fırsat yakalama şansı bulur. Buna bağlı olarak da hisse senetlerinin fiyatı büyük olasılıkla artacaktır.
Ülke Dışında Yaşanan Gelişmeler
ABD ve Avrupa borsaları, ülkemiz borsa piyasasında oldukça etkilidir. Bu ülkelerdeki borsalar da elbette oralarda yaşanan karmaşa, ekonomik veriler, birtakım siyasi ve ekonomik gelişmelerden etkilenir.
Türk bir yatırım yapacak bir yatırımcının yalnızca Türkiye’yi dikkate alarak hareket etmesi hata olur. Bu sebeple yalnızca yurt içini değil, yurt dışı gelişmeleri de takip etmelidir.
Dünyanın en büyük ekonomilerinden olan Çin ekonomisi, kaydettiği her türlü gelişmeyle ülkemiz piyasalarını muhakkak etkileyecektir. Tabii ki yalnızca Çin için değerlendirme yapmak doğru değildir.
ABD’de her ay düzenli olarak açıklanan tarım dışı istihdam verilerinin beklenenden yüksek veya düşük çıkması, başka bir ülkenin büyüme verilerinin açıklanması ya da yabancı merkez bankalarının faiz indirimi-artırımı yapması borsadaki dalgalanmaları etkiler.
Şirketlerin Performansı
Şirketlerin genel durumu hakkında bilgi sahibi olmak yatırımcılar açısından gereklidir. Çünkü, bu arz-talebin başta gelen unsurlarından biridir. Peki, bir yatırımcı şirket hakkında nasıl bilgi sahibi olur?
Şirketin mevcut ekonomik durumu, yönetimdeki gücü, kaydettiği yatırımlar ve kar payı dağıtma olasılığı gibi durumlar incelenerek genel bir fikre sahip olunabilir.
Bir şirketin hisse senedi fiyatlarındaki oynaklıklarda şirketin içinde bulunduğu mevcut durum rol oynamaktadır.
Borsa piyasalarındaki durum ne kadar olumsuzluktan uzak olursa olsun şirketlerde yaşanan beklenmedik gelişmeler (yönetim kurulu başkanının vefatı, ihaleyi alamama gibi) hisse senetleri fiyatlarını olumsuz etkiler. Fakat şunu belirtmeliyiz ki etkinin olumlu-olumsuz olması yatırımcıların algılarıyla şekillenir.
Bir şirketin hangi sektörde faaliyet gösterdiği de arz-talep açısından önem arz eder. Mesela, havayolu şirketleri yatırımcıların yoğun olarak yöneldiği hisse senetlerinden bir tanesidir.
İzlenen Para Politikaları
Borsadaki dalgalanmaları etkileyen bir diğer önemli faktörün hiç şüphesiz merkez bankaları tarafından oluşturulan para politikaları olduğunu söyleyebiliriz. Para politikası açıklanmadan önce piyasada oluşan beklentiler dahi piyasaya ve yatırım araçlarına pozitif-negatif etki eder.
Örnek verecek olursak; 2019 yılı içinde art arda dört kez faiz indirimine giden Amerikan Merkez Bankası (FED) genişleyici para politikası uygulamıştı. Yapılan para politikası toplantıları, borsa piyasalarında aşağı-yukarı yönlü hareketlenmelere neden olmuştu.
Ülkeler mevcut ekonomik durumlarına göre para politikalarında genişleme ya da daralma politikaları uygulayabilirler. Duruma göre beklentisi azalan yatırımlar ellerindeki aracı satmaya yönelirler.
Ülkeler Arası İlişkiler
Başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere küresel borsalar ülkelerarası ilişkilerin mevcut durumundan etkilenir. Yapılan anlaşmalar, anlaşmazlıklar, hükümetler arasındaki her durum borsada dalgalanmalara neden olabilir.
İki yıla yakın süre devam eden ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşını hatırlayalım. İki taraftan da gelen en ufak gelişme, anında borsa piyasalarını etkiliyordu. Nihayet kısa zaman önce imzalanan birinci faz ticaret anlaşması ile sakinlik başladı. Fakat bu olumlu gelişme dahi borsadaki anlık dalgalanmalara neden olmuştu.
Siyasi Durumlar, Savaş ve Terör Gelişmeleri
Dünya genelinde ya da ülke içinde yaşanan huzuru bozan durumlar piyasaları etkisi altına alır. Şunu hepimiz biliyoruz ki ekonomi ve siyaset aslında birbirlerinden ayrı düşünülemeyecek kavramlardır. Dolayısıyla yaşanan siyasi gerginlikler elbette ekonomiye de yansıyacaktır.
Siyasi belirsizlik, piyasalarda endişe yaratır ve yönün tahmin edilmesi zor olduğu için yatırımcılar piyasalardan uzaklaşır. Aynı şekilde terörün neden olduğu endişeler de piyasalarda düşüşlere neden olabilir.
Doğal Afetler
Doğal afetler, mevsimsel koşullar gibi birçok nedenden dolayı da borsalarda dalgalanma meydana gelebilir. Yatırımcıların ise bu dalgalanma nedenlerini iyi bir şekilde takip etmesi ve buna göre portföylerine yön vermesi gerekiyor.
Meydana gelen doğal afetler yaşamımızda bıraktığı olumsuz etkiyi aynı şekilde piyasalara da yansıtır. Özellikle deprem, sel, heyelan gibi durumlarda piyasalar mutlaka etkilenir.
Yatırımcılar Dalgalanmalardan Nasıl Daha Az Etkilenir?
İçeriğimizin genelinde bahsettiğimiz gibi borsa piyasalarındaki fiyat değişimleri bir noktada kaçınılmazdır. Çünkü birçoğu yatırımcıların iradesi dışında gerçekleşir. Böyle bir durumda yatırımcı sakin kalmalıdır ve ani kararlar vermekten kaçınmalıdır.
Herkesin istediği yükselişlerin meydana gelmesidir çünkü düşüşler korkutur. Peki, bir yatırımcı borsadaki dalgalanmalardan daha az etkilenmeyi nasıl başarır? İşte, size birkaç tavsiye;
Tüm dünyadan haberleri takip etmeli ve piyasalar, yatırım araçları üzerinde etkili olacak tüm faktörleri gözlemlemelisiniz. Ekonomi-finans alanındaki bilgi düzeyinizi artırmalısınız.
Portföyünüzde yer alan yatırım araçlarının risk – kazanç dengelerini sağlamak için mutlaka iyi bir piyasa takipçisi ve analizcisi olmanız gerekiyor. Eğer bu konuda bilginiz yetersiz geliyorsa uzmanların yorumlarına başvurabilirsiniz.
Bir yatırımcı olarak eğer piyasaların ne şekilde işlediğini anlarsanız bu size yaşanacak dalgalanmaları öncesinden tahmin etme yetisi kazandırır. Aynı zamanda hamlelerinizin kazanca dönüşme olasılığının arttığını da net olarak görebilirsiniz.
Dikkat etmeniz gereken bir diğer konu da aceleci davranmamanız gerektiğidir. Hisse senetlerinde fiyat düşüşleri tespit ettiğinizde onu uygun fiyattan satın almak size mantıklı bir kararmış gibi gelebilir. Fakat işin aslı böyle değildir. Neden mi? Çünkü o hisse senedinin yeniden ve kesin olarak yükseleceğinin bir garantisi yoktur. Yine aynı mantıkla düşünürsek bir hisse senedinin fiyatı düştü diye onu hemen elden çıkarmaya kalkmamalısınız.
Açıklanan ekonomik verileri takip ederek bu verilerden önce kendi tahminlerinizi oluşturmalısınız. Örneğin, olumlu gelen veriler genellikle fiyatlarda yükselişe, olumsuz gelenler ise genellikle düşüşe neden olur. Dolayısıyla piyasayı yakından izler ve ekonomik takvim konusunda bilgilenirseniz öncesinden önlem alabilirsiniz.
Savaş, terör, doğal afet, ekonomik kriz, makro ekonomik veri, siyasi belirsizlik ve para politikaları gibi konuları takip etmeniz; portföyünüzde yer alan yatırım araçlarından kazanç sağlamanız için önemlidir.
Bilgi ve deneyimlerinizi her geçen gün arttırmanız ve haberleri düzenli bir şekilde takip ederek gelişmelerin piyasalara etkisini yorumlayabilmeniz gerekiyor. Bunun için ücretsiz eğitimlerden ve demo hesap hizmetinden yararlanabilirsiniz.
