Borsa Oynamanın Kuralları

Kurumsal bir piyasa olan borsada yatırım işlemleri belli kurallara göre yapılmaktadır. Bu yazıda borsa oynamanın kuralları hakkında detaylı bilgiler bulacaksınız.

Borsada işlem yapmanın özellikle de kısa vadeli işlem yapmanın riskleri büyüktür. Risklerin azaltılabilmesi için bilgi ve tecrübe kazanmak en önemli konudur. Risklerin daha da arttırılmaması adına yatırımcıların borsa eğitimlerinden faydalanmaları, kendilerini gün geçtikçe geliştirmeleri ve gelişen teknoloji ile birlikte değişen yatırım teknolojilerine ayak uydurmaları gerekir.

Günümüzde yatırım işlemlerinin internet üzerinden yapılabilmesi yatırımcılara büyük kolaylıklar sağlamasının yanında teknolojiye uzak kişiler için de yapılacak bir yanlış kayıpların yaşanmasına neden olabilir.

Ünlü yatırımcıların ve uzmanların yıllardır denedikleri ve her dönem geçerliliği olan bazı kuralları bu yazımızla paylaşmak istiyoruz:

Şirketleri Tanımalı

Yatırımcılar borsa ve hisse senetleri ile ilgili teorik olarak bilgi sahibi olmalarının yanında, hisse senetlerinin ait olduğu şirketleri de iyi tanımalıdır. Takip edilmesi gereken bilançolar hakkında sizlerle bilgiler paylaştık. Şirketlerin yayınladığı yıllık ve 3 aylık bilançoları incelemeli veya inceletmelidir. Borsada işlem gören şirketlerin yıllık ve 6 aylık bilançolarını dış denetime tabidir. 3 ve 9 aylık bilançolar için bir zorunluluk getirilmemiştir. Bu nedenle de denetlenmemiş bilançolara da fazla güven duyulmamaktadır. Ancak ciddiyeti bilinen şirketlerin ara bilançolarına da itibar etmekte fayda vardır. Örnek vermek gerekirse, Eylül ayında yüksek kar gösteren bir şirketin yılsonu bilançosunda hayal kırıklığı yarattığı sık görülen bir durumdur.

Piyasa Takibi Yapmalı

Borsayı ve şirketlerin haberlerinin takip edilmesi, basın yoluyla takip edilmeleri, gazete ve dergilerin borsa sayfalarının incelenmesi de büyük bir katkı sağlayacaktır. Yine de bunlara fazla güvenilmemelidir. Aralarında çelişkilerin ve değerlendirmelerde farklılıkların olabileceği bilinmelidir ve bu yanıltıcı bilgiler farkında olmadan verilmiş olabilirler. Yapılması gereken en iyi takip ise yatırımcıların bir miktar bilanço okumayı ve değerlendirmeyi öğrenmeleridir.

Teminat Miktarı Ayarlanmalı

Borsaya yatırılarak işlem yapılacak olan teminat; borç, kredi, emanet, ödünç veya bir işe bağlı olmamalıdır. Paranın yalnızca borsaya yatırılmış bir para olması ve yalnızca yapılacak olan alım – satım işlemlerine ayrılmış olması gerekir. Borç olarak alınmış bir para veya geri ödenmesi gereken bir para kullanılması gerektiğinde elde bulunan hisse senedi zamanından önce elden çıkarılacağı için zarar edilecektir. Hatta elde çıkarılma sırasında zorluklarla da karşılaşılabilir. Borsaya kaç lirayla girilir sorusunun cevabına göz atmak isteyenleri buraya alalım.

Aynı zamanda borsada oynarken elde daima fazla nakit para bulundurmakta fayda vardır. Mala bağlıyken çok elverişli satışlarla karşılaşılması mümkün olabilir ve durum değerlendirilmek istenebilir.

Risk Dağıtımı Hakkında Bilgi Sahibi Olunmalı

Günlük alım – satım işlemleri aşırıya gitmeden bir ölçüde risk dağıtımına özen gösterilmelidir. Risk dağıtımında aşırıya kaçılması durumunda portföy manevra yeteneğini büyük ölçüde kaybeder ve takip etmesi de zorlaşır.

Tüyo Almaktan Kaçınılmalı

Başka yatırımcıların tüyolarına itibar edilmemelidir. Tüyo kelimesi Fransızcadan dilimize geçmiş bir kelimedir ve gizli haber anlamına gelmektedir. Piyasada genellikle tecrübe göstermiş tüyoların % 50’si kadarı sahte ve asılsız tüyolardır. Bu haberlere sahip olan kişiler bu haberleri kendi yatırımları için kullanır ve ikinci, üçüncü elden öğrenilinceye kadar hala piyasayı hareketlendirmemiş ise tüyonun asılsız olduğu ortaya çıkar.

Fiyat Düşüşleri Ne Anlama Gelir Bilmeli

Yatırım yapıldıktan sonra fiyat düşüşü ile karşılaşıldığı zaman telaşa kapılmamak gerekir. Ama yatırımcı yapacağı işlem için bir sınır belirlemiş ise o sınıra gelinmiş ve sınırın geçilmiş olduğu durumlarda düşüş eğilimi kabul edilerek zararı kabullenip işlemi sonlandırılabilir.

Fiyat düşüşleri kronik bir durgunluğa doğru gidiyorsa çok büyük zararlar meydana gelebilir. Yatırımcı portföylünü boşalttıktan sonra fiyat düşüşlerinin geçici olduğunu anlamışsa bile, satmakla uğranılacak zarar sınırlı kalacaktır. Bu nedenle bir zarar sınırı belirlemek faydalı bir durumdur. Aksi halde zararın sınırı çok daha uzaklara gidebilir. Bu gibi durumlar genellikle ekonomisi iktidarsız ülkelerde her yıl birkaç kere meydana gelebilmektedir.

Yüksek Getiri İsterken Doğru Düşünmeli

Yüksek getiri beklentisine giren yatırımcılar kazançlı duruma geçtiklerinde ve hedeflerine ulaştıklarında daha fazla kazanabilecekleri düşüncesi ile işlemlerini sonlandırmak yerine bir süre daha beklemeyi tercih ederler. Bu durumda eğer zirve seviyeye ulaşılmışsa ve işlem de sonlandırılmamışsa büyük kayıplar meydana gelebilir. Bu nedenle fiyatlar yükseldiğinde daha fazla kar beklentisine girilmemelidir. Mütevazi kazançlarla yetinerek diğer işlemlerle birlikte kar realize edilmelidir.

Kademeli Alım – Satım Öğrenilmeli

Alım – satım işlemlerinde, piyasanın normal dalgalanmalar içinde olduğu dönemlerde bir defada gerçekleştirme yerine kademeli bir yol tercih etmekte fayda vardır. Kademeli alım – satım hem fiyat hem de yatırılan meblağ bakımından söz konusudur. Eldeki paranın hepsi birden ve aynı fiyattan alıma yatırılmamalıdır. Aynı anda emir verilse bile, emir birkaç parçaya bölünerek kademeli fiyatlardan verilmelidir. Bunun yanında fiyatların çıkış trendinde olduğu zamanlarda alımlar, düşüş trendinde olduğu zamanlarda ise satış emirleri bir defada vermek daha faydalı olabilir.

Alım yaparken piyasanın son işlem fiyatının bir iki kademe altında, satış yaparken bir iki kademe üstünde fiyatla emir verilmelidir. Verilen fiyatlara alıcı ve satıcı gelmiyorsa, alım ve satış emirlerindeki fiyatlar her zaman düzeltilebilir. Borsa kurallarına göre; alış emirlerinde fiyatlar yukarı doğru, satış emirlerinde ise aşağı doğru değiştirilebilir.

Derinliği Fazla Kağıtlar Araştırılmalı

Yatırım yapılacağı zaman Koç Holding, Arçelik, Ereğli gibi derinliği fazla olan kağıtlar tavsiye edilmelerine rağmen, günlük borsa oynamalarında bu kağıtlara alış – satış emri yazdırmak için sıra beklemek gerekebilir. Fazla derinliği olmayan hisse senetlerinde ise seans içinde daha fazla hareket imkanı bulunabilir. Buna karşılık derin kağıtlarda fiyat iniş çıkışları daha fazladır. Günlük borsa oyuncuları bu iniş çıkışlardan yararlanabilirler. Ancak bu özellik aynı zamanda riski de arttırmaktadır. Fazla derin olmayan kağıtlarda ise fiyatların düşmesi halinde daha az sayıdaki hisse senedi sahipleri satıştan itina ederek düşüşü durdurabilirler. Derin kağıtlar ise paniğe daha fazla yol açarlar.

Psikoloji Geliştirilmeli

Yatırım işlemlerini gerçekleştirirken soğukkanlı olmakta fayda vardır. Piyasanın havasına kapılmamalı, herkesin yaptığı yapılmamalıdır. Verilen alım emrine satıcı, satım emrine de alıcı gelmedi diye karşı taraf lehine fiyat düzeltme yoluna hemen gidilmemelidir. Düzeltme yapılmadan önce piyasanın eğilimine mümkün olduğu kadar iyi teşhis konulmalıdır. Ayrıca bu gibi durumlarda da açığa satıştan kaçınmak gerekir. Açığa satışın meydana getirebileceği bu sakıncaları nedeniyle yatırımcılar büyük kayıplar yaşayabilmektedir.

Sermaye Artırımı Nedir Öğrenmeli

Sermaye artırımlarından sonra yeni hisse senetleri piyasaya çıkacağı için bunun yaratacağı bolluk fiyatları bir süre düşürür. Kısa vadeli borsa oyuncusu sermaye artırımlarıyla uğraşmamalı, artırımdan önce o hisselerden çıkmalıdır. Sermaye artırımına katılmak zorunda kaldıysa yeni hisse senetleri ilk alanlardan olmalı ve hisse senetleri fazla bollaşmadan satışını gerçekleştirmelidir.

Sık sık ve yüksek oranda sermaye artırımı yapan şirketlerden uzak durulmalıdır. Zira her sermaye artırımında, rüçhan hakkını kullanmak istemeyenler satışa geçeceğinden bunların fiyatları düşürmesi mümkündür.

Günlük İşlem Hacimleri Kontrol Edilmeli

Hisse senetlerinin günlük işlem hacimleri yatırımcılara bazı ipuçlarını verebilir. İşlem hacmi fiyat yükselişine bağlı olarak zaten artacağı için, işlem hacmi ile birlikte işlem miktarı üzerinde de durmak gerekir. İşlem miktarı fiyatla birlikte artıyorsa, fiyat zirveye yaklaşıyor demektir. Zirvenin aşılması ve inişin başlaması da yakındır. Fiyatlar düşerken işlem miktarı da sürekli düşüyorsa, satıcılar artık satmak istemiyor demektir. Bu da fiyatların destek noktasına yaklaştığını, dibe varılmak üzere olduğunu ve yükselişin yakınlaştığını göstermektedir. Bunlar iktisadi konjonktürün normal olduğu zamanlarda daha bariz olarak görülmektedir. Dış faktörlerin etkisi bu konudaki gözlemleri zorlaştırmaktadır ve teşhis hata payı artış göstermektedir.

Seans Başlangıçlarında Dikkatli Olmalı

Seans başında fiyatlar bir yükselme veya düşme denemesi yapar. Ama bunda başarısız kalırsa, büyük bir olasılıkla seans ortalarına doğru trend tersine dönebilir. Bazı büyük spekülatörler fiyatları düşürmek isteyebilirler. Başarılı olamazlarsa bu defa kendileri alışa geçip, önce sattıkları fiyattan daha yüksek alış yapmak zorunda kalabilirler. Ya da bu durumun tam tersi söz konusu olur.

Seans başlangıcında fiyatlar düşüyorsa panik yapılamamalıdır. Çoğunlukla seans başladığı gibi bitmez. Seans başında başlayan düşüş durur durmaz alışa, yükseliş durur durmaz satışa geçmeye hazırlıklı olunmalıdır.

Seans başlangıçlarında genellikle veya belli hisse senetlerinde fiyatların yükselme eğitimi büyük spekülatörlerin bir oyunu da olabilir. Bu duruma manipülasyon denilmektedir. Önce gösterişli ve yanıltıcı alımlar yapıp fiyatları yükselterek, diğer yatırımcıları fiyatlar yükseliyor düşüncesi ile bir – iki kademe yukarıdan alış yazdırmaya teşvik eder. Yeteri kadar yüksek fiyatlı alış emri yazıldıktan sonra dönüp satışa geçebilirler.

Panoya yazılmış ve o seans için yüksek kalan bütün alış emirlerine mal verebilirler ve doğal olarak bu durum sonrasında da fiyatlar düşer. Bu olaya gelmemek için, önce paniğe kapılamamalı, düşünmeden alışa geçilmemelidir. Duruma tam olarak manipülasyon teşhisi konulmasa bile fiyatlar yükseliyor diye alım yapılacaksa bu alımlar hem kademeli fiyat ve miktarlar halinde yapılmalı, hem de pasif emir yazarak değil, yazılan satışlardan aktif alış şeklinde yapılmalıdır. Zira yazılan emirlerden fiyatlar tersine döndüğü zaman vazgeçmek mümkün olmayacaktır.

Son olarak belli aracıların oynadığı ve uzmanlaştığı hisse senetleri ile oynanacaksa o aracı kuruluşlar ile beraber çalışmakta fayda vardır. Ama işlem hacmi fazla, müşterisi çok olan kuruluşlar yerine müşteriye daha iyi olanaklar sunabilecek orta çarpa aracı kuruluşlar günlük borsa oyuncularına ve yatırımcılara daha yararlı olmaktadır.