Kısaca getiri eğrisi, farklı vadelere sahip tahvillerin faiz oranlarını gösterir. Yatırımcıların bu konuyu bilmesi, değerli bilgiler edinmesini sağlar. Örneğin; tersine çevrilmiş verim eğrisi, ekonomik faaliyetin durgunlaştığını gösterir.
Getiri veya verim eğrisi, merkez bankaları tarafından da kullanılır. Para politikası kararları verilirken mutlaka bahsi geçer. Dolayısıyla merkez bankalarının nasıl bir karar alacağını tahmin etmeye yarar.
Şimdi bu eğrinin tam olarak ne demek olduğuna ve hakkında bilinmesi gerekenlere göz atalım:
Getiri Eğrisi Nedir?
En kısa haliyle; borçlanma araçlarının faiz ve vade ilişkisinin göstergesidir. Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS), devlet tahvili, Hazine bonosu, mortgage ve kredi faizleri gibi borçlanma araçları için bu özelliği taşır.
Eşit kredi kalitesinde olup, farklı vadelere sahip tahvillerin faiz oranlarını gösterir. Ayrıca bunlar arasında karşılaştırma yapma imkanı verir.
Getiri eğrisi olarak da anılırken, gelecek faiz oranı değişiklikleri hakkında bilgi verir. Aynı zamanda ekonomik faaliyetin yorumlanmasını sağlar.
Bir örnek vermek gerekirse; ABD’nin 2 yıllık ve 10 yıllık tahvil getirileri sürekli takip edilir. Normal şartlarda 10 yıllıkların getirisi, 2 yıllıkların üstündedir. Ancak 2019 yılının Ağustos ayında bu getiri tersine döndü. Sonuçta da ABD ekonomisinin resesyona gireceği söylenmeye başlandı.
Bu eğriler, tipik olarak yukarı eğimlidir. Çünkü yatırımcılar, enflasyon ve diğer belirsizlik riskleri nedeniyle uzun bir süre tahvil veya bono tutmak için daha yüksek getiri isterler. Eğer bu getiri aşağı eğimli olursa talep düşecektir.
Uzun vadeli bir tahvilin getirisi, daha kısa vadeli olana göre düşerse ekonomik faaliyet kötüye gidiyor demektir. Yani gelecek 10 yıla yönelik beklentiler kötümserdir.
Verim eğrisi bu özellikleri nedeniyle politika yapıcılar tarafından gözlenen bir göstergedir. Ekonomistler ise ekonomiyi yorumlamak için kullanır. Ayrıca merkez bankalarının faiz değişikliklerini tahmin etmelerini de sağlar.
Yatırımcılar da hem ekonomiye hem de enstrümanlara yönelik tahmin için kullanır. Tüm vadeleri gösterdiği için farklı vadeler arasında arbitraj yapma imkanına sahip olurlar.
ABD Hazinelerinin getiri eğrisi, küresel çapta önem taşır. Bu nedenle en sık takip edilenler; 3 aylık, 2 yıllık, 5 yıllık, 10 yıllık ve 30 yıllık ABD Hazine borçlarıdır.
Getiri Eğrisi Modelleri Nelerdir?
Faiz oranlarındaki değişikliğe göre getiri eğrisi 3 farklı şekilde olabilir. Bunlar;
- Normal eğimli getiri eğrisi (Yukarı)
- Yatay getiri eğrisi
- Ters getiri eğrisi (Aşağı)
Bu verim eğrisi modelleri; enflasyon, faiz oranları ve genel ekonomik görünüm ile bağlantılı olarak hareket etmektedir.
Getiri Eğrileri Nasıl Yorumlanır?
Getiri eğrileri, genel ekonomi hakkında önemli bilgiler verir. Her model ayrı bir mesaj verir. Merkez bankası bu eğrileri yorumlayarak, enflasyonu kontrol eder. Dolayısıyla para politikası kararları verilirken, eğrilerin yorumlanması önemlidir.
Şimdi bu modellerin verdiği mesajları, grafiklerle ele alalım:
Normal Eğimli Getiri Eğrisi
Pozitif veya yukarı eğimli olarak da anılır. Uzun vadeli tahvillerin, kısa vadeli olanlardan daha yüksek verime sahip olduğunu gösterir. Ekonomik genişlemeye ve geleceğe yönelik iyimserliğe işaret eder.
Bu eğri, normal koşullarda olması gereken faiz-vade ilişkisini gösterir. Bunu anlamak için devlet tahvili alım mantığını adım adım inceleyelim:
- Bir devlet tahvili almak, vade boyunca devlete borç vermek demektir.
- Vade dolduğunda ise devlet borcunu öder. Ayrıca kullandığı borç için faiz ödemesi yapar.
- Ödemesi yıllar sonra gerçekleşecek borç, bir yıl sonra ödenecek borçtan daha risklidir.
- Borcun geri ödeme zamanı ne kadar uzaksa ödemenin gerçekleşmemesine neden olacak gelişmeler yaşanabilir.
- Dolayısıyla normal koşullarda uzun vadeli borçların daha yüksek getiri sağlaması beklenir. Ayrıca bu kağıtları talep edenler, uzun vadede enflasyonda artış bekliyorlardır.
Yatay Getiri Eğrisi
Vade değişirken, faiz oranlarında fazla değişim olmadığı durumlarda karşılaşılır. Bu eğri, yüksek belirsizlik olduğu dönemlerde görülür.
Yani enflasyonda değişim beklenmez veya kararsızlık vardır. Ekonomik görünüm belirsizdir.
Pozitif eğimden yataya geçişin görüldüğü eğride, gelecekte ekonomik yavaşlama olabileceği anlaşılır.
Ters Getiri Eğrisi
Negatif veya aşağı eğimli olarak da anılıyor. Kısa vadeli faiz oranları, uzun vadeye göre daha yüksektir. Resesyon göstergesi olarak kabul edilir.
Bu durumda borç verenler, uzun vadede enflasyonda düşüş bekliyorlardır. Dolayısıyla kısa vadede daha yüksek enflasyon ile yüksek faiz isterler. Uzun vadede ise enflasyondaki düşüşle daha düşük faize razı olurlar.
Tarihsel olarak ABD’de birçok durgunluk döneminden önce ters getiri eğrisi gözlenmiştir. Bu nedenle genellikle konjonktür dalgalanmalarının dönüm noktalarını tahmin etmenin bir yoludur.
Tersine çevrilmiş verim eğrisi, birçok yatırımcının faiz oranlarının düşeceğine inanması demektir. Çünkü resesyon durumunda genellikle faiz oranları düşer. Nadir görülen bir durum olmasına karşın en çok izlenen göstergedir.
Ters getiri eğrisinin tespitinde genellikle 2 yıllık ve 10 yıllıklar kullanılır.
Ekonomi ile Getiri Eğrisi Arasındaki İlişki
Getiri eğrisi modellerini incelerken, ekonomi ile ilişkisini anlamışsınızdır. Ancak karışmaması için bunları maddeleyelim:
- Verim eğrisi, ekonomik duruma göre değişir.
- Ekonomi büyürken normal eğimli getiri eğrisi meydana gelir.
- Normal eğimli eğride, uzun vadede enflasyonda yükseliş beklenir.
- Normal eğimli eğri, yataya dönüyorsa gelecekte ekonominin yavaşlayacağı anlaşılır.
- Yatay getiri eğrisinde ekonomik belirsizlik vardır.
- Faiz oranlarının düşeceği düşünülüyorsa ters eğimli getiri eğrisi oluşur.
- Resesyon bekleniyorsa faiz oranları düşeceği, eğrinin tersine çevrileceği anlaşılır.
- Resesyon varsa hisseler ayı piyasasına girer. Bu ise tahvilleri cazip kılarken, fiyatları yükseltir ve verimi düşürür.
TCMB’nin oluşturduğu bu PDF ekonomi ile ilişkisine farklı bir bakış sunmaktadır.
Para Politikası ve Getiri Eğrisi Arasındaki İlişki
Para politikası, getiri eğrisinin şeklini etkiler. Bu politikadan sorumlu olan merkez bankasının amacı, ülkede fiyat istikrarını sağlamaktır. Bu kapsamda enflasyonu kabul edilebilir seviyelerde tutmaya çalışır.
Merkez bankaları, getiri eğrisine bakarak, enflasyon tahmini yapabilir. Tahminine göre sıkı veya geniş para politikası uygulayarak, enflasyonu kontrol etmeyi amaçlar. Bu politikaları uygulamak için de sahip olduğu en önemli araç kısa vadeli faiz oranlarıdır.
Merkez bankası enflasyon beklentilerini düşürmek istiyorsa;
- Yukarı eğimli verim eğrisini yataylaştırmak ister.
- Kısa vadeli faiz oranlarını yükseltir. (Sıkılaştırıcı Para Politikası)
- Parasal sıkılaştırma uyguladığı için ekonomi yavaşlar ve enflasyon düşer.
- Sonucunda gelecek enflasyon beklentisi düşer.
- Yatırımcı ise uzun vadeli borçlanma araçları için daha düşük faiz talep eder.
Merkez bankası enflasyon beklentilerini yükseltmek istiyorsa;
- Ters verim eğrisini düzeltmek ister.
- Kısa vadeli faiz oranlarını düşürür. (Genişletici Para Politikası)
- Para arzı artar.
- Parasal genişleme sonucunda enflasyon yükselir.
- Nihayetinde gelecek enflasyon beklentileri yükselir.
- Yatırımcı ise uzun vadeli borçlanma araçları için daha yüksek faiz talep eder.
Getiri eğrileri, görüldüğü gibi merkez bankalarının politika kararlarında önemlidir. Uzun vadeli faiz oranları, yatırımcı beklentileri ve piyasa belirsizliklerinden etkilenir. Kısa vadeli faiz oranlar ise merkez bankası politikalarıyla şekillenir. Tüm bu aşamalarda ise getiri eğrileri büyük bir yere sahiptir.
