Sürekli borsada, forexte ve VİOP’ta yatırım yaparken bu işlemlerin bir aracı kurum vasıtasıyla gerçekleştiğini duyarsınız. Bu zamana kadar hep vurguladığımız gibi, aracı kurumlar oldukça önemlidir ve bu konuda doğru seçimler yapmanız sonucu büyük oranda etkiler.
Borsada aracı kurumların görevleri oldukça fazladır. Müşterinin alım-satım emirlerinde aracı kuruma duyduğu güven, sağlıklı bir yatırımı beraberinde getirir. Bu sayede birikimler en doğru şekilde değerlendirilir ve işlemlerde güven esas alınır.
Aracı kurumları piyasa ve yatırımcı arasında bir köprü olarak düşünebilirsiniz. Gerektiğinde yatırımcıyı bilgilendirirler. Elbette görevleri bunlarla sınırlı değildir. İşte, bu içeriğimiz borsada aracı kurumların tanımından faaliyet alanlarına kadar birçok bilgiyi öğrenmek isteyenler için hazırlandı;
Aracı Kurum Nedir?
Aracı kurumu basit bir örnekle açıklamamız gerekirse; menkul kıymet ihraç edip fon talep edenler ile menkul kıymetler karşılığında fon arz edenler arasında ilişki kurulmasına öncülük etmek, menkul kıymetleri elinde bulunduranlar arasında aracılık etmektir.
Borsalarda alım – satım yapan yatırımcılar için ikinci grup aracılık hizmetlerinin önemi vardır ve bu grup borsa üyeleri olarak bilinmektedir. Ülkemizde geçerli olan aracı kurum mevzuatımıza göre; aracılık faaliyetleri ile aracı kuruluşlar Seri: V No: 46 Tebliğ ile düzenlenmektedir.
Bu tebliğe göre aracı kuruluşlar; Sermaye Piyasası Kanunu m. 30/1’de sayılan faaliyetlerden en az birini yerine getirmek için kuruldan yetki belgesi almış aracı kurum ve bankaları ifade eder. Buna rağmen sermaye piyasası mevzuatında aracı kurumların anonim şirket statüsünde kurulmuş ve bankalar dışında kalan kuruluşları kapsadığı belirtilir.
Yetki belgesini; Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından belirlenmiş olan aracılık faaliyetlerini uygun şekilde yerine getirenler ve mevzuata uygun olarak işlem yapan aracı kurumlar alabilir.
Sizlere, aracı kurumların faaliyet alanlarını şöyle listeleyebiliriz;
- Sermaye piyasası araçlarının halka arz yoluyla veya halka arz edilmeksizin satışı,
- Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının alım – satım işlemlerine aracılık,
- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçların alım – satım işlemlerine aracılık,
- Menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhütleri ile alım – satımına aracılık (repo – ters repo)
- Yatırım danışmanlığı,
- Portföy işletmeciliği veya yöneticiliğidir.
Aracı Kurumların Kuruluş Şartları
Aracı kurumların kurulabilmesi ve faaliyete geçebilmeleri için çeşitli şartları yerine getirmeleri gerekmektedir.
Aranan şartlardan en önemli ikisi anonim şirket olmaları ve belli bir ödenmiş sermayeye sahip olmalarıdır.
Aracı kurumların kuruluşu için aranan diğer şartlar ise şunlardır;
- Anonim şirket şeklinde kurulma,
- Hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olması,
- Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkartılması,
- Sermayenin yapılacak aracılık faaliyetlerinin türlerine göre tebliğle belirlenen miktardan az olmaması,
- Esas sözleşmenin kanun hükümlerine ve kurul düzenlemelerine uygun olması,
- Kurucuların aracı kurum kurucusu ve ortağı olmanın gerektirdiği mali güç ve itibara sahip olması.
Birikimlerini borsa piyasasında değerlendirmek isteyen yatırımcıların dikkat etmeleri gereken en önemli hususlardan biri aracı kurum seçimidir. Çünkü aracı kurumda doğru bir seçim yapmak borsadaki kazanç-kayıp durumunu ciddi oranda etkiler.
Seçilen aracı kurum;
- Yatırımcıya en iyi olanakları sunmalı,
- Düşük komisyon ücreti almalı,
- Yasal olmaları ve mevzuatlara uygun olduklarını belgeleyen yetki belgelerini almış olmalıdırlar.
- Yatırımcılar bu konularda bilgi sahibi olmalı ve aracı kurum seçimini doğru bir şekilde yapmalıdır.
Bu, dolandırılmamaları ve birikimlerini güvenli bir şekilde değerlendirmeleri açısından büyük önem taşır.
Aracılık Faaliyetleri Nelerdir?
Ülkemizde aracılık faaliyetleri ile ilgili çıkarılan tebliğe göre; sermaye piyasasında aracılık, sermaye piyasası araçlarının, yetkili kuruluşlar tarafından kendi nam ve hesabına, başkası nam ve hesabına veya kendi namına başkası hesabına ticari amaçla alım – satım işlemlerini kapsamaktadır.
Sözünü ettiğimiz bu aracılık faaliyetlerini yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yetki belgesi almış kurumların yürütmesi yasaldır. Aracılık faaliyetleri tebliğe göre iki şekilde olur. Bunlar;
- Halka arza aracılık
- Alım-satıma aracılık şeklinde olmaktadır.
Şimdi, bu faaliyetleri daha yakından inceleyelim.
Halka Arza Aracılık
Önceden ihraç edilmiş olan ama ilk defa halka satılacak olan sermaye piyasası araçlarının halka arzı birincil piyasa işlemlerindendir.
Halka arza aracılık faaliyetleri iki şekilde yapılır. Bunlar; en iyi gayret aracılığı ve yüklenimli aracılık-aracılık yüklenimi şekillerinde yapılmaktadır.
En iyi gayret aracılığı; kurul kaydına alınan sermaye piyasası araçlarının izahnamelerinde gösterilen süre içinde satılmasını, satılmayan kısmın ise satışı yapana iadesini veya bunları satın almayı daha önceden taahhüt etmiş olan üçüncü kişilere satılmasını ifade eder.
Aracılık yüklenimi ise kurul kaydına alınan sermaye piyasası araçlarının; halka arz yoluyla satılmasının ve satılmayan kısmının, bedeli satış süresi sonunda tamamen ve nakden ödenerek satın alınmasını kapsar. Buna bakiye yüklenim adı verilir.
Aynı zamanda bedeli satışın tamamlanmasından önce aniden ödenmek şartıyla tamamını satın alarak halka satılmasını da içerir. Buna da tümünü yüklenim denir.
Alım – Satıma Aracılık
Daha önceden ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının borsa içinde veya dışında ikincil piyasada alım satımına aracılık etmektedir.
Önceden ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının borsalarda ilk defa alım – satım işlemlerine açılması ise halka arza aracılık faaliyetleri arasında sayılmaktadır.
Alım – satım işlemlerine aracılıkta müşteri ile kurum arasında genel bir çerçeve sözleşmesi yapılır. Müşterinin emirleri ancak bu sözleşme sonrasında kabul edilir.
Aracı kurumlar, ülkemizde Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izin alarak faaliyetlerini sürdürürler. Kurul tarafından belirlenen esaslar dahilinde borsada işlem gören-görmeyen hisse senetleri üzerinde işlem yapabilirler.
Aracı Kurumlar Neden Önemlidir?
Aracı kurumun borsadaki önemini bu kadar vurgulamışken, aracı kurum olmadan yatırım işlemlerinizi yapamayacağınızı belirtmek isteriz. Çünkü verdiğiniz al-sat emirlerini piyasaya ileten organ, aracı kurumdur. Peki, bu kurumları bu derece önemli kılan nedir?
Öncelikle aracı kurumlar, yatırımcının işini kolaylaştırır. Alım-satım işlemlerinin temel oyuncularındandır ve bu işlem karşılığında komisyon ücreti kazanırlar. Dolayısıyla bir yatırımcı olarak, uygun fiyatlı aracılık yapan bir kurum seçmelisiniz.
Bu kurumlar yatırımcılara aynı zamanda danışmanlık hizmeti de sunar. Böylelikle deneyimi olmayan bir birey yanlış kararlar vermekten kurtulur. Yani, daha sağlıklı kararlar vermenizi sağlar.
Borsaya kaybetme korkusuyla ve büyük bir kaygıyla giren yatırımcılar, aracı kurumların kendilerine verdiği güven ile bu ruh halinden kurtularak daha sakin bir kafayla karar alabilirler.
Ayrıca aracı kurumlar müşterilerine zaman zaman pek çok avantaj da sunabilir. Bunlardan faydalanmak da işlemlerin gidişatı açısından önem taşır.
Eğer doğru bir seçim yaptıysanız yatırımlarınız daha güvenli bir ortamda piyasaya iletilir. Fakat şunu unutmamak gerekir ki her kaybınızın sorumlusu aracı kurumunuz değildir. Zaman zaman piyasa şartları veya sizin yaptığınız hatalar kaybetmenize neden olabilir.
Çok bilgilendirici bir yazı gerçekten. Okuduktan sonra aracı kurumumu seçerken bütün bu bilgilerden faydalandım.
Teşekkürler.
Aracı kurumlar hakkında nefis bir yazı dizi hazırlamışsınız. Faydalı birçok bilgi öğrendim sayenizde…