Merkez bankasının önemli görevlerinden birisi para arzını kontrol etmektir. Faiz bunun için kullanılan popüler araçlardan birisidir. Ekonomik ve finansal değişenlerdeki belirsizliklerin ortadan kaldırılmasında kullanılan bir araçtır.
Kısaca merkez bankasının gecelik borç alma ve verme faizlerinin oluşturduğu aralıktır. Ülkemizde 2010 yılında geleneksel para politikası uygulamaları geliştirilerek, kullanımı aktif hale getirilmiştir. Kısa vadeli faizin, hedef faiz düzeyine yakın gerçekleşmesi amacını taşır.
Şimdi faiz koridoru hakkında merak edilen bilgilere geçelim:
Faiz Koridoru Nedir?
Faiz koridoru, merkez bankasının ekonomik ve finansal istikrarı sağlamak için kullandığı para politikası araçlarından birisidir. Geleneksel para politikası uygulamalarında pasif bir durumdadır. Ancak geliştirilen politikalarla birlikte aktif bir rol üstlenmeye başlamıştır.
Bankalar sahip olduğu likidite durumuna göre merkez bankasından borç alabildikleri gibi borç da verebilirler. Bunlara gecelik borç alma veya verme faizi uygulanır.
Bankalar ellerinde fazla likiditeyi, merkez bankasına borç verirler. Buna gecelik borç alma faizi uygulanır. Likidite ihtiyacı doğduğunda ise merkez bankası, bankalara fon sağlar. Bunun için de gecelik borç verme faizi uygulanır.
Faiz koridoru ise gecelik borç alma ve verme faizleri arasında oluşan aralıktır. Bir başka deyişle gecelik para piyasası faizleri, bu koridoru oluşturur.
Faiz Koridoru Sistemi Nelerden Oluşur?
Anlaşılacağı üzere faiz koridoru sisteminde 3 farklı faiz oranı kullanılır. Bunlardan birincisi, koridorun tavanını oluşturan ve likidite ihtiyacı karşılanırken uygulanan gecelik borç verme faiz oranıdır.
İkincisi ise koridorun tabanını oluşturan ve fazla likiditenin merkez bankasına mevduat gibi yatırılmasında uygulanan gecelik borç alma faiz oranıdır.
Üçüncüsü de genellikle aralığın orta noktasına yakın belirlenen politika faizi oranıdır. Borç verme faizi, politika faiz oranının üzerinde olurken, borç alma faizi altında olacak şekilde koridor oluşturulur.
Faiz koridoru sistemi genellikle enflasyon hedeflemesi rejimi uygulanan çoğu ülkede görülür. Bu sistemin farklı ülkelerdeki uygulamaları incelendiği zaman farklı uygulamalara da rastlanır.
Bunlar taban ve asimetrik faiz koridorları olarak isimlendirilir. Politika faiz oranının, merkez bankasının borç alma ve verme faiz oranlarının tam ortasında belirlenmediği uygulamalarda bu sistemler görülür.
Taban faiz koridoru, 2008 küresel ekonomik krizi sırasında Avrupa Merkez Bankası tarafından uygulanmıştır.
Bu uygulamada; mevduat faiz oranı faiz koridorunun tabanını, marjinal borç verme oranı ise tavanı oluşturmuştur. Politika faiz oranı ise mevduat faiz oranına eşit tutulmuştur. Bu şekilde, piyasadaki likidite artırılmaya çalışılmıştır.
Asimetrik faiz koridoru ise politika faizinin koridorun tabanına yakın tutulmasıdır. Bu sistem, 1999 – 2000 arasında Norveç Merkez Bankası tarafından uygulanmıştır.
Norveç’te uygulanan sistemde faiz oranları ile koridorun tavanı arasında oldukça uzak bir mesafe bırakılmıştır. Buna karşın faiz oranları, koridorun tabanına yakın tutulmuştur. Böylece piyasadaki aşırı likiditenin kullanılması amaçlanmıştır.
Faiz Koridoru Nasıl Kullanılır?
Merkez bankası, borç alma ve verme faizlerinde değişiklik yaparak, para arzını kontrol etmeyi amaçlar. Dolayısıyla faiz koridoru önemli bir araç haline gelir.
Genellikle gecelik borç alma ve verme faizlerini, koridorun alt veya üst sınırı olarak duyarsınız. Alt sınır, merkez bankası borç alma faizidir. Taban faiz veya alt bant olarak da adlandırılır.
Üst sınır ise merkez bankasının borç verme faizidir. Tavan faiz veya üst bant olarak isimlendirilir. TCMB, düzenlediği Para Politikası Kurulu toplantılarında faizlerin alt veya üst sınırlarını değiştirebilir.
Faiz koridorunun alt ve üst sınırları değiştirilerek daralması veya genişlemesi sağlanmaktadır. Merkez bankasının faiz koridorunu daraltması, bankaların borçlanma maliyetini düşürecektir. Buna bağlı olarak banka kredi maliyetleri azalacak ve kredi hacmi artacaktır.
Merkez bankasının koridoru genişletmesi ise bankaların borçlanma maliyetini yükseltecektir. Bu durum ise banka kredi maliyetlerini artırıp, kredi hacminin azalmasına neden olacaktır.
Küresel ekonomide yaşanmaya başlanan belirsizlikler, faiz oranlarındaki oynaklığa bağlı kısa vadeli spekülasyonlara neden olur. Bunun sonucunda da finansal istikrar bozulur.
Sermaye hareketlerinin artış gösterdiği bu tarz dönemlerde, faiz koridoru aşağı doğru genişletilir. Böylece düşük maliyetli likidite yoluyla kredi büyümesi sınırlandırılır.
Sermaye hareketlerinin yavaşladığı dönemlerde ise faiz koridoru yukarı doğru genişletilir. Bu hamlelerle belirsizliklerle ani değişimlere, hızlı ve esnek bir cevap verilir.
Faiz koridoru sisteminin en önemli özelliklerinden birisi de hedef faiz oranına dokunulmadan, sıkı veya gevşek politika izlenebilmesidir. Bu önemli kullanım yöntemlerinden birisidir.
Faiz Koridoru Ne İşe Yarar?
Faiz koridoru, merkez bankalarının para arzını kontrol etmek için uyguladıkları yeni para politikası araçlarından birisidir. Ayarlanan merkez bankası borç verme ve alma faiz oranları ile bankaların kredi kanalıyla para arzına olan katkısı belirlenir.
Faiz koridorunun genişletilmesiyle bankaların fon maliyetleri etkilenir. Buna bağlı olarak kredi kanalı etkilenirken, para arzı mekanizması da doğrudan bu yönde değişir.
Merkez bankası faiz koridorunu aşağı çekmesiyle bankalar daha düşük faizle kredi alabilirler. Dolayısıyla likidite artar ve piyasa faiz oranları düşer. Döviz kuru ise yükselir.
Merkez bankasının borç verme faiz oranını artırmasıyla da ulusal para birimi değer kazanır. Ayrıca döviz kurundaki spekülatif artış engellenir.
Faiz koridorunun genişletilmesiyle merkez bankası daha fazla esneklik kazanır. Bu şekilde kısa vadeli sermaye hareketlerine hızlı tepki verebilir. Aynı zamanda kur oynaklığına da hızlı bir şekilde cevap verebilir.
Ülkemizde faiz koridoru uygulaması ile cari açık probleminin makroekonomik risk oluşturması engellenmek istenmiştir. Bu sistem sayesinde kredi büyüme hızının yavaşlatılması amaçlanmıştır. Ayrıca döviz kurundaki aşırı yükseliş hareketlerin engellenmesi amacıyla da kullanılmıştır.
Merkez bankası, enflasyonu kontrol etmek için de faiz koridorunu kullanır. En temel kullanım amaçlarından birisi de zaten budur.
Enflasyonu kontrol altında tutmaya çalışan merkez bankaları, sıklıkla faiz koridoruna başvururlar. Koridorun alt bant aralığı genişledikçe, merkez bankasının hareket alanı artar. Bant dar tutulduğunda da hareket alanı kısıtlanır.
Faiz koridorunun üst faiz oranı, bankaların mevduat sahiplerine vereceği maksimum faizin sınırını belirler. Bu şekilde; yatırım miktarları, tasarruf, borçlanma ve harcama eğilimleri kontrol edilir.
Kullanım amaçlarının başında da ülke ekonomisine yardımcı olmak vardır. Ülke ekonomisini koruyup, milli paranın değer kaybetmesinin önüne geçilebilir.
Faiz koridoru kararının alınmasında, merkez bankaları ileriye dönük bazı konulara dikkat ederler. Bu kapsamda, bankaların likidite seviyeleri değerlendirilir. Sonuçta da likidite sıkıntısı yaşayan bankalara borç verilir. Borçlanma çerçevesinde para akışı sağlanırken, ülkenin para biriminin de değeri korunur.
