Bir hisse senedi yatırımcısı için en çok merak edilen konu, doğal olarak kar oranıdır. Başarılı yatırım işlemlerinin gerçekleştirilmesi için çeşitli hesaplama işlerinin yapılması, elde edilecek karı doğrudan etkileyecektir. Bu nedenle bilgi anlamında eksik olduğunuz noktaları tamamlamadan başarılı olmazsınız.
Hisse başına kar, şirketin ne kadar kar elde ettiğinin bir ölçüsü olarak nitelendirilmektedir. Bildiğiniz gibi bilanço kalemleri arasında ilk 10’da sayacağımız bir öneme sahip olan karlılık, hisse senedi yatırımcısının karını da doğrudan etkilemektedir. Bu konuda bilmeniz gerekenleri ve hesaplama tekniğini anlatmak istedik.
Şimdi fazlasıyla merak edilen bir konu olan hisse başına kar nedir ve kazanç nasıl hesaplanır konularını sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Hisse Başına Kar Nedir?
Bir şirketin elde ettiği veya elde etmesi beklenen dönem karının, hisse senedi sayısına bölünmesi sonucunda her pay sayısı karşılığında hesaplanan kar rakamıdır. Halka açık şirketlerin kar payı dağıtma potansiyelini gösteren bir orandır. Ayrıca hisse başına kar ile payın piyasa fiyatı ile borsa fiyatı arasında yakın bir ilişki vardır.
Hisse başına kar arttığı zaman, payın fiyatında da bir artış meydana gelir. Tam tersi durumda ise azalma beklenecektir. Bu nedenle yatırımcıların yakından takip ettikleri bir orandır. Aynı zamanda hisse başına kar dışında, hisse başına dağıtılabilir kar (hisse başına temettü) kavramı da merak edilmektedir. Temettü nedir hatırlamayanları buraya alalım.
Bilindiği gibi şirketler elde ettikleri karın bir kısmını yasal olarak kendi bünyelerinde tutmak zorundadır ve hepsini kar payı olarak dağıtamazlar. İşte bu nedenle kar payı dağıtım potansiyelini gösteren hisse başına kar oranı değildir. Hisse başına dağıtılabilir kar oranı yatırımcı için daha önemlidir.
Hisse Başına Temettü Nedir?
Yatırımcıları yakından ilgilendiren hisse başına temettü, bir dönemde ortaklara dağıtılmasına karar verilen toplam kar payının, o döneme ait pay sayısına bölünmesi ile bulunan orandır. Bu oran, şirket yönetiminin iyi bir yatırım politikası izleyip izlemediği konusunda yatırımcıların beklentilerini etkilemektedir. Bu nedenle de önemli oranlardan birini temsil etmektedir.
Hesaplama konusunda bazı kafa karışıklıkları yaşanmaktadır. Ama tanımda da olduğu gibi şirketin dağıtma kararı aldığı temettünün, elinizdeki hisse sayısına bölünmesi ile alacağınız oranı hesaplarsınız.
Diyelim ki; ABC şirketi X kadar temettü dağıtacak olsun ve o döneme ait Y kadar pay sayısı bulunsun. X/Y oranı size hisse başına temettü oranını verir. Alacağınız ödemeyi hesaplamak için de bu oranı elinizdeki hisse sayısı ile çarpmanız gerekir.
(X/Y) * Elinizdeki Pay Sayısı = Alacağınız Temettü
Hisse Başına Kar Nasıl Hesaplanır?
Hisse başına kar, şirketin son dönem net kar toplamının pay sayısına bölünmesine ile hesaplanmaktadır. Başka bir deyişle; şirketin imtiyazlı hisselere ödediği temettü ile net gelirinin farkının alınması sonucunda elde edilen rakamın, hisse sayısına bölünmesi ile bulunur. Formülize edecek olursak;
Net Kar / Toplam Hisse Sayısı = Hisse Başına Kar
İşlemi örneklendirmek gerekirse;
Bir işletmenin yıl sonunda 8 milyon lira net kar elde ettiğini ve bunun 2 milyon lirasını dağıtma kararı aldığını düşünelim. Aynı zamanda ilk 6 ayda 3 milyon, ikinci 6 ayda ise 5 milyon ödenmiş sermayesi olduğunu varsayalım. Bu durumda hisse başına kar; (8 – 2) / [(3 + 5) / 2] = 1,5 lira olacaktır.
Bu noktada [(3 + 5) / 2] işlemi aklınızı karıştırmış olabilir. Hemen açıklayalım; bilindiği gibi hisse senedi nominal değeri, genellikle 1 TL’dir. Bu durumda hisse sayısı, ödenmiş sermaye kadardır. Toplam pay sayısı, yıl içerisinde değişiklik gösterebileceği için ağırlıklı ortalama alınarak hesaplama yapılır.
Bu nedenle 6 aylık dönemlerde söz konusu olan ödenmiş sermayeleri topladık ve 2’ye bölerek ortalama aldık. Bu bize hisse sayısını vermiş oldu. Toplam net kardan ise dağıtılacak tutarı çıkartarak hisse başına dağıtılacak toplam karı bulduk.
Seyreltilmiş Hisse Başına Kar Nedir?
Yukarıda yapmış olduğumuz hesaplar, mevcut pay sayısına göre yapıldı. Seyreltilmiş hisse başına kar ise tüm değiştirilebilir menkul değerler hesaba katılarak hesaplanır. Daha detaylı tanımıyla; dönüştürülebilir araçların dönüşümünün gerçekleştiği, opsiyon ve hisse alım hakkı veren araçların kullanıldığı veya belirli koşulların yerine gelmesiyle adi hisse senetlerinin ihraç edildiği varsayımı sonucunda hisse başına kazancın azalması ve hisse başına kaybın artması anlamına gelir.
Sulandırılmış hisse başına kazancın hesaplamalarında işletme; ana ortaklığın adi hisse senedi sahiplerinin payına düşen kar veya zarar ile ağırlıklı ortalama pay sayısını, sulandırma etkisi olan potansiyel adi hisse senetlerinin etkilerine göre düzeltmektedir.
Bu işlemin amacı ise adi pay başına kazanç hesaplamasının amacı ile tutarlı olup, anılan hesaplamalarda dönem içinde mevcut, sulandırma etkisi olan potansiyel adi hisselerin etkilerini de dikkate almaktır.
Daha açık bir tabirle; bir şirket temel olarak genel hisse senedi olmuş imtiyazlı hisse senedi veya bir pay opsiyonuna sahip olabilir. Bu gibi durumlarda, hisse başına kar düşer. Yukarıdaki örneğimize göre;
Şirketin 8 milyon adet hissesi bulunuyordu. Ek olarak 1 milyon adet değiştirilebilir menkul değeri olduğunu varsayalım. Bu durumda (8 – 2) / [(3 + 5 + 1) / 2] eşitliğinden 1,33 lira seyreltilmiş hisse başına kar bulunur.
