Hisse Senedi Nedir? Özellikleri ve Çeşitleri Nelerdir?

Hisse senetleri, küçük-büyük her yatırımcının dikkatini çeker. Sahip olduğu özelliklerle her yatırımcının portföyüne girerler. Peki, onları ne kadar iyi tanıyorsunuz?

Hisse senetleri, borsanın en likit yatırım araçlarıdır. Yani hızlı bir şekilde alınıp satılabilir ve nakde çevrilebilirler. Peki, bir şirkete ait hisse bize nasıl kazanç sağlıyor. Aslında bu tam bir kazan-kazan durumudur. Çünkü şirket, büyümek için fon elde ederken, siz de para kazanırsınız. Bu mantık çerçevesinde de işlemler gerçekleşmiş olur.

Eğer birikimlerinizi borsada değerlendirmek istiyorsanız Türkiye’nin önde geçen şirketlerinin hisselerini seçebilirsiniz. Ayrıca yabancı şirketlerin hisselerine de yatırım yapabilirsiniz. Ancak bunların temelinde hisse senetlerini yakından tanımak gelir. Onlar hakkında ne kadar çok bilginiz olursa o kadar iyi sonuçlar elde edersiniz.

Şimdi hisse senetleri hakkında bilmeniz gerekenlere göz atalım:

Hisse Senedi Nedir?

Hisse senedi; şirketlerin ortaklarına paylarını belgelemek için verdikleri kıymetli evraklardır. Şirketin eşdeğer parçalarından birisidir. Yatırımcılar ise halka arz edilen hisseleri borsadan alıp satarak şirkete ortak olurlar. Elbette bu ortaklık, diğerlerinden farklı olarak sadece belli başlı hakları verir.

Şirketler, yeni projeler gibi sebeplerden doğan nakit ihtiyaçlarını karşılamak için hisselerini borsaya kaydettirir. Yatırımcılar da bunları alarak şirkete nakit kazandırırken, yatırımcı şirketin büyümesinden payını alır.

Borsaların kuruluşuna bakıldığı zaman, hisse senetlerinin el değiştirmeye başladığı döneme rastladığı görülmektedir. Dünya deniz ticaretinin gelişim gösterdiği dönemde, hisse senetleri ticari işlemlerde kullanılmaya başlanmıştır.

Bir süre sonra işlem hacimlerinin artması ile sokak köşelerinde yapılan işlemler, daha güvenli mekanlarda ve kaydı tutularak yapılmıştır. İşte bu şekilde hisse senetleri, ticarette kullanılmaya ve borsalar kurulmaya başlanmıştır.

Çeşitli özellikleri ve hakları bulunan hisse senetleri vardır. Üstelik bazı özelliklere göre çeşitlendikleri de söylenebilir. Bu çeşitleri birazdan öğreneceksiniz ve hangi özellikleri bulunduğunu açık bir şekilde göreceksiniz.

Hisse Senetlerinin Özellikleri Nelerdir?

Hisse senetlerinin birbirinden farklı özellikleri bulunmaktadır. Örneğin; borsaya kote edilmemişse ona yatırım yapılamaz. Hisse senetlerinin kote edilmesi hakkında bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.

Hisselerin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Hisse senetleri likit enstrümanlardır. Yani kolayca nakde çevrilebilirler.
• Bir hisseye yatırım yapılması, o şirkete ortak olma hakkı verir.
• Şirketin temettü ve sermaye artırımına katılma hakkı verir.
• Takasbank nezdinde yatırımcı adına açılan hesaplarda izlenirler.
• Birikimlerin reel piyasaya aktarılmasını sağlarlar.
• Spekülatif olanlar yüksek kazanç sağlar, ancak yüksek risk içerirler.
• Yatırımı için bir üst veya alt sınır yoktur.

Yukarıda sıraladığımız özellikler, birer avantaj olarak da ele alınabilirler. Bunlar dışında hisselerin sahiplerine sağladığı bazı haklar vardır. Bu haklar:

• Temettü Hakkı: Bir diğer adı kar payıdır. Hisse senedinin ait olduğu şirket kar ettiği zaman, hisse senedi sahibi de bu kara hissesi oranında ortak olacaktır. Ancak, şirket karından kanunen ayrılması gereken miktar ayrılmadıkça ortakların temettüleri dağıtılmamaktadır.
• Rüçhan Hakkı: Şirketin bedelli sermaye artırımına gitmesiyle mevcut ortakların artırımdan paylarını alma hakkıdır. Bu haktan ortakların faydalanabilmesi için de eski hisse senedinin SPK tarafından belirtilen süre içerisinde ibraz edilmesi gerekmektedir.
• Yönetime Katılma ve Oy Hakkı: Yatırımcının sahip olduğu hisse senedi, şirket yönetim kurulu seçimlerinde seçmen ve aday olarak yönetime katılma hakkı vermektedir. Ama hisse senedinin payı oranında bu gerçekleşmektedir.
• Bilgi Alma Hakkı: Hisse senedi sayesinde pay sahibi olan kişilerin her zaman şirket hakkında bilgi edinme hakkı bulunmaktadır.
• Sır Saklama Sorumluluğu: Hisse senedi sahiplerinin her zaman şirket sırlarını saklamaları ve açıklamamaları gerekmektedir.
• Taahhütleri Yerine Getirme Sorumluluğu: Hisse senedi sahibi, şirket kuruluşundan ve sermaye artırımı sırasında taahhüt ettiği bedeli zamanında ödemek zorundadır.
• Sözleşme Şartlarına Uyma Sorumluluğu: Hisse senedi sahibi, ortaklık sözleşmesinde belirtilen ve altında imzası bulunan tüm kurallara uymak zorundadır.

Bu hak ve sorumlulukların bazıları, borsada alınıp – satılan hisse senetleri için geçerlidir.Eğer hisse borsa dışında el değiştiriyorsa bazı hakları da devredilir. Ancak borsada alım satım ile el değiştirenlerde hakların devri söz konusu olmaz. Sadece temettü ve sermaye artırımı gibi haklar devredilir.

6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 413. maddesinde belirtildiği şekliyle bir hisse senedinin üzerinde yazılı olması gereken şartlar şunlardır;

• Şirket unvanı,
• Yetkili imzalar,
• Şirketin esas sermaye miktarı,
• Şirketin tescil tarihi,
• Hisse senedinin türü,
• Hisse senedinin nominal değeridir.

Hisse Senedi Çeşitleri Nelerdir?

En çok bilinen hisse senedi türleri Adi ve İmtiyazlı hisse senedi türleridir. Ama ülkemizde bu iki hisse senedinin kullanılmasına izin verilmemektedir. Aynı zamanda yatırımcılar tarafından bu hisse senetleri alınıp – satılmamaktadır.

Ülkemizde en çok Nama ve Hamiline yazılı hisse senetleri ile işlem yapılmaktadır.

Bu hisse senedi çeşitlerini incelemek gerekirse;

Adi ve İmtiyazlı Hisse Senedi

Hisse senedinin ait olduğu şirketin belli bir kısmını temsil eden hisse senetleridir. Bunlar sahibine şirket karından payını alma hakkı, şirket yönetiminde yer alma hakkı, oy kullanma hakkı, şirket faaliyetlerinde bilgi edinme hakkı verir.

İmtiyazlı hisse senetleri ise adi olanlara göre daha fazla ayrıcalık tanır. Ayrıca özel temettü dağıtımları gibi hakları veren, ana sözleşmeden belirtilen koşulları sağlayan hisse senetleridir.

İmtiyazlı hisse senetlerine ‘altın hisse’ adı da verilmektedir.

Nama ve Hamiline Yazılı Hisse Senetleri

Anonim ortaklık payını temsil etmesi adına çıkarılmış ve belirli bir kişinin adına düzenlenmiş kıymetli evraklardır.

Hamiline yazılı hisse senetleri ise üzerinde herhangi bir ad bulundurmaz ve bu hisse senetlerinin sahibi ya hisse senedini ibraz eden kişidir ya da Takasbank dökümünde kimin adı yazılıysa o kişidir. Borsada alınıp satılan hisse senetleri hamiline yazılı senetlerdir.

Primli ve Primsiz Hisse Senetleri

Hisse senedinin üzerinde yazılı olan nominal değerden daha yüksek bir beden ile çıkarılan hisse senetleri primli hisse senetleridir. Üzerinde yazılı olan nominal değerden çıkarılıyorsa da primsiz hisse senedidir. Hisse senetlerinin değerlemesi hakkında bilgiler için burayı tıklayın.

Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetler

Şirketin kuruluş veya sermaye artırımında çıkarılan hisse senetleri bedelli hisse senetleridir. Şirketin bazı varlıklarında değer artışı yaşanmış ve bu değer artışının sermayeye eklenmesi ile çıkarılan hisse senetleri de bedelsiz hisse senetleridir.

Kurucu ve İntifa Hisse Senetleri

Şirketin kurulusunda emeği geçen kişiler için çıkarılan hisse senetleri kurucu hisse senetleridir ve sahibine, ortaklık, şirket yöntemine katılma hakkı vermemektedir. Yalnızca şirketin karından bir kısmını alma hakkı vermektedir.

İntifa hisse senetleri ise belirli kişiler için alacak ya da hizmetler karşılığında çıkarılan, ortaklık hakkı vermeyen hisse senetleridir.

Tahvil ve Hisse Senedi Arasındaki Farklar

Borsanın en kazançlı yatırım araçlarının hisse senetleri ve tahviller olduğu söylenir. Tahvillerin özellikleri sayesinde daha güvenilir enstrümanlar olması, hisse senetlerinin ise daha likit olması nedeniyle yüksek kazanç sunmaları söz konusudur.

İki yatırım aracının da yüksek işlem hacmiyle işlem görmesi nedeniyle birbirine karıştırıldıkları bazı noktalar vardır. Tahvil nedir sorusunun cevabına buradan ulaşabilirsiniz.

Hisse senedi ve tahvil arasındaki farklar ise şu şekildedir:

• Hisse senetleri sahibine ortaklık hakkı sağlarken, tahvil alacak hakkı sağlar.
• Hisse senedi sahibine yönetime katılma hakkı verirken, tahvil bu hakkı vermez.
• Tahvil sabit iken, hisse senetleri değişken getiri sağlamaktadır.
• Tahvilin herhangi bir riski yokken, hisse senetleri risk içermektedir.
• Tahvilde vade bulunurken, hisse senetlerinde vade bulunmamaktadır.
• Hisse senetleri, anonim ve sermayesi bölünmüş komandit şirketler tarafından çıkartılırken, tahvil tüzel kişiliğe sahip kamu kuruluşları tarafından çıkartılmaktadır.

Hangi Şirketler Hisse Senedi Çıkarabilir?

Bir şirketin hisse senedi çıkarabilmesi için sağlaması gereken çeşitli konular vardır. Bunların başında da şirketin unvanı gelmektedir. Çünkü hisse senedi çıkarma yetkisi belli kurum ve kuruluşlara verilmiştir. Bunlar;

• Anonim şirketler,
• Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler
• Özel kanunla kurulmuş kurumlardır.

Hisse senedi çıkarma yetkisi bulunan şirketler, SPK’dan izin alarak bu işi gerçekleştirmektedir. Peki, bir şirket neden hisse senedi çıkarmak ister? Bunun birçok nedeni olabileceği gibi kısaca; kurumsallaşması ve şeffaflaşması için diyebiliriz. Hisse senetleri bu iki amaç için en önemli araçlardır.

Temel olarak şirketler hisse senedi çıkararak gelir etmeyi amaçlarlar. Bunun için halka arz koşullarını sağlayarak, borsaya girerler. Hisse senetlerini ise yatırımcılara sunarak, hem onların hem de kendilerinin para kazanmasını sağlamış olurlar.

Hisse Senedi Ne İşe Yarar?

Hisse senetleri, doğru yatırım yapıldığında yatırımcısına kar getirir. Aynı zamanda şirketler için en iyi kaynak sağlama aracıdır. Eğer hisse senedi bir kişinin adına göre düzenlenmişse o kişinin şirketin ortağı olduğunu kanıtlayan resmi bir belgedir.

Şirket sermayesinin belli bir bölümünü temsil eden hisse senetleri, elinde bulunduran kişilere çeşitli haklar da sağlamaktadır. Bunların belki de en önemlisi temettü yani kardan pay alma hakkıdır.

Şirketler için düşünüldüğünde ise özkaynak ihtiyacının giderilmesi için hisse senetlerinin oldukça önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. Şirketlerin kuruluştan belli bir süre sonra halka açılarak, hisse senetlerini yatırımcılarla paylaşmasının nedeni de budur.

Hisse senetleri borsada işlem gören şirketler, sergiledikleri başarılara göre ihtiyaçlarını giderecekleri kaynaklar bulmuş olurlar. Aynı zamanda şirkete duyulan güven de artmış olur.

Borsanın ise en çok işlem gören yatırım araçlarıdır. Borsa İstanbul’da işlem gören 580 civarında şirket bulunmaktadır. Bu şirketlerin, gelecek projeleri için yatırım alabilmesi için borsada sergiledikleri performans önemli bir göstergedir.

Yatırımcılar ise bu göstergeleri doğru bir şekilde yorumlayarak, meydana gelen düşüş ve yükselişlerden kendi paylarını almanın peşindedir. Bu şekilde hem şirketler hem de yatırımcılar için hisse senetleri, oldukça önemli araçlar haline gelmiştir.

Kısaca Hisse Senedi İşlemleri Nasıl Yapılır?

Hisse senedi işlemleri borsada, forexte, VİOP’ta yapılabilir. Aynı zamanda yetkisi olan aracı kurumlarla yabancı hisselere de yatırım yapabilirsiniz. Peki, bu işlemler nasıl yapılır?

Bir hisse senedine yatırım yapıyorsanız değer kazanacağı anlaşılır. Çünkü para kazanmanız için hissenin aldığınız fiyatın üstüne çıkması gerekiyor. Daha açık bir şekilde; 10 liradan aldığınız hisse 12 lira olduğunda kar edersiniz. Dolayısıyla bir hisse yükselecekse alım yönünde işlem yapılır.

Hisse fiyatı yükselip beklediğiniz seviyeler gerçekleştiğinde satış yaparak kazancınızı alırsınız. Bu işlemler, elektronik ortamda gerçekleşir. Yani bilgisayar, akıllı telefon ve tablet gibi cihazlarınızdan yatırım hesabınızın bulunduğu bankanın uygulamasına girerek yatırım sekmesine girmeniz yeterlidir.

Bankanın uygulamasında yatırım sekmesinden kolayca alım satım emri verebilirsiniz. Ayrıca sürekli çalıştığınız bir banka varsa detaylı bilgi talep edebilirsiniz. Zaten komisyon oranları hakkında bilgi almadan hesap açılışı yapmamalısınız. Hisse senedi yatırımı hakkında detaylı bilgileri için bu yazıya göz atabilirsiniz.

Yatırımcılar Neden Hisse Senedi Yatırımı Yaparlar?

Yatırımcıların hisse senetleriyle yatırım yapmak istemelerinin en temel nedeni, para kazanmıştır. Hisse senetleri, her türden yatırımcının isteklerine uyan özelliklere sahip olabilirler.

Yani hem kısa vadeli hem de uzun vadeli yatırımlar için uygun bir hisse senedi bulmak mümkündür. Bunlardan oluşturulacak portföyler sayesinde de güvenli bir kazanç elde edilebilmektedir.

Hisse senedi yatırımı, diğer yatırım araçlarıyla karşılaştırıldığı zaman çok daha güvenli görünebilmektedir. Elbette bu yatırımcının yatırım hedeflerine bağlı olarak değişiklik gösteren bir konudur.

Ama borsada yatırım yapmak isteyen kişiler genel olarak hisse senetlerini tercih ederek, ilgi alanlarına göre birikimlerini değerlendirmiş olurlar. İlgi alanlarından kasıt; sektörler ve şirketlerdir.

Örneğin; teknolojiden çok iyi anlıyorsanız Netflix hisse senedi alıp satarak para kazanabilirsiniz.

Çeşitli yatırımcı profillerine hitap eden hisse senetleri, dolar veya altına göre daha güvenli olarak görülebilir. Bu yatırımcıdan yatırımcıya değişen bir konu olsa bile bir güven sıralaması yapacak olursak; altın, hisse senedi ve döviz şeklinde olacaktır.

Altın uzun vadede her daim kazandıran bir enstrüman olarak tanınmaktadır. Hisse senetleri ise köklü şirketlerin başarılı adımlar atmaya devam etmesiyle uzun vadede güven veren enstrümanlar şeklinde yorumlanmaktadır.