Çalıştığı aracı kurum için hisse ve emtia fiyatlarını tebeşirle tahtaya yazarak sektöre giren Jesse Livermore, iz bırakan bir kariyere sahiptir. Alım satım ilkeleri, bugünün yatırımcılarına ilham kaynağı olmaktadır.
40 yıllık ticaret dönemi boyunca spekülasyon konusunda inanılmaz beceriler geliştirdi. Birçok kere milyonlarca dolar kazandı ve kaybetti. 1929 yılında 100 milyon dolarlık bir servetin sahibi olduğu tahmin edilirken, bugünün 14 milyar dolarına denk geldiği söylenir.
Şimdi Jesse Livermore’un efsane ticaret kurallarını inceleyelim:
Spekülasyon veya Yatırım Yapma İşinde Yeni Bir Şey Olmaz
Jesse, pazarın hareketlerinin ve modellerinin tekrar ettiğine inanır. Piyasalar insanlar tarafından yönelir. Bu da her zaman aynı modellerin gerçekleşeceği anlamına gelir.
Tarih boyunca aynı spekülatif balonlar ve piyasa çöküşleri görüldü. Bunlar piyasaların kaçınılmaz bir özelliğidir.
Şu anda bilgisayarlar ve algoritmaların piyasalarda büyük rol oynadığını düşünebilirsiniz. Ancak bunların da ilk başta insanlar tarafından oluşturulduğunu unutmamalısınız.
Piyasaların ve modellerinin kendini tekrarladığını unutmamalısınız. Yatırımcıların ise her yıl aynı hareketleri sergilediğini bilmelisiniz. Bunların farkında olarak, piyasa dalgalanmalarına uyum sağlama yeteneğinizi geliştirmelisiniz.
Fiyat En Küçük Direnç Çizgisi Boyunca Hareket Eder
Bir yatırımcının öğrenmesi gereken en temel kuraldır. Çünkü tüm yatırım sürecini gerçekten basitleştirir.
Kısaca piyasayı çok derin düşünmeyin, fazla düşünmeyin diyen Jesse, piyasanın gitmek istediği yere gideceğini ifade eder.
Bir hisse senedi yatırımında her zaman boğalar ve ayılar arasında bir savaş yaşanır. Bu nedenle pazar hakkında ne düşündüğünüz önemli değildir. Yeterince alıcı yoksa pazar aşağı inecektir. Yeterince satıcı yoksa pazar yukarı çıkacaktır.
Livermore’un yeteneği, piyasanın bundan sonra nereye gideceğini hissedene kadar uzun süre izlemekti. Desteğin ve direncin nerede olduğu konusunda fikir edinmeye çalışmaktı.
Alıcı ile satıcıların çoğunluğunun nerede olduğunu belirledikten sonra hareket ettiği bilinir. Satıcıdan az alıcı varsa satış yapmayı; alıcıdan az satıcı varsa alım yapmayı düşünerek hareket etmiştir.
Tüm Dalgalanmaları Yakalamaya Çalışmayın
Jesse, çalıştığı ofisteki yaşlı ve bilge bir tüccar olan Bay Partridge’nin asla tavsiye vermediğini dile getirmiştir. Ancak diğer tüccarların ona ne yapması gerektiğini sormak için sık sık yanına gittiğini söyleyen Livermore, yanıtın her zaman aynı olduğunu belirtiyor.
Başka bir deyişle her zaman hakim olan trendle ticaret yapmalısınız. Tüm dalgalanmaları yakalamayı deneyemezsiniz. Eğer yaparsanız batarsınız.
İşlemin de basit olduğunu ifade eden Jesse, boğaların hakimiyetinde uzun, ayıların hakimiyetinde kısa pozisyon almak gerektiğini vurgular.
Ticaret Yapmanıza Gerek Yok
Para, yıl boyunca her gün veya her hafta tutarlı şekilde yatırıma dönüştürülemez. Sıkıntılı dönemleriniz varsa asla kendinizi çok kötü hissetmeyin. Çünkü bunlar her zaman gelecek.
Kazanan bir yatırımınız varsa en iyi karar genellikle hiçbir şey yapmamak ve ciddi durmaktır. Hisseler doğru hareket ettiğinde ve piyasa haklı olduğu sürece kâr almak için acele etmeyin.
Çoğunlukla ciddi durup yatırımın gelişmesini beklerken çok daha fazla para kazanırsınız. Bu yüzden asla bir ticaret yapmanız gerektiğini hissetmeyin. Asla piyasada hareket aramayın.
Aksine fırsatların size gelmesine izin verin. Böylece bunlar sunulduğunda, fırsat o kadar iyidir ki sadece ticaret yapmanız gerekir.
İyi İşlemler Hızla Kâra Geçer
Trend yatırımcıları için en iyi alım satımlar genellikle çok hızlı bir şekilde kâr elde eder. Bunun iyi bir nedeni vardır. Sık sık gücü satın alıyor veya zayıflığa satıyorsunuz.
Genellikle en küçük direnç noktasından hemen sonra işlem yaparsınız. Bu nedenle bu ivmenin bir süre daha devam ettiğini görürsünüz.
En iyi işlemler genellikle doğrudan kâra geçecektir. Dolayısıyla bir kaçışı takas ederseniz, geri çekilirse ve etrafta beklediğinizi fark ederlerse bu, kayıplarınızı azaltmanız gerekebileceğinin ilk işaretidir.
Pratik Yapmak Mükemmelleştirir
Ticaretle ilgili ilginç olan şey, her zaman tüm tüccarların %95’inin para kaybettiğinden söz edilen eski istatistiktir. Bu ifadenin doğruluğu varken, durumu tam olarak yansıtmamaktadır. Çünkü bu %95’in çoğu ticaret yapmıyor, kumar oynuyor.
Yeterince sermayeye sahip olan ve ticaret yapmak için gereken disiplin ve becerileri öğrenmiş olan azınlık bilgili tüccarları bir kenara bırakırsanız bu istatistik değişmeye başlar.
Bilgili tüccarlar için ticaret bir zanaat ve yaşam biçimidir. Bu çok yüksek seviyeye ulaştığınızda, ticaret insanların sandığı kadar zor olmaz.
Borsanın Sadece Bir Tarafı Var: Sağ Taraf
Jesse, hatalar hakkında çok şey biliyordu. Bu hatalarıyla bile gündeme gelmeyi başarmıştır. Kendi parasını takas etti ve bir servet inşa etti. Ama çok para da kaybetti. Yani öğrendiği her dersi zor yoldan öğrendi.
Bu yüzden ister yükseliş ister düşüş eğilimli olduğunuzda ilgili tüm bu konuşmalar o kadar da önemli değil. Piyasanın size anlattıklarını dinlemelisiniz.
Sağ taraf, piyasanın hareket ettiği taraftır. Birçok yorumcu, bir ayı piyasasına girmek üzere olduğumuzu veya bir boğa piyasası göreceğimizi söyler. Ancak bu tahminler biz gerçekten içine girene kadar işe yaramaz.
Çok Büyük İşlem Yapmayın veya Çok Fazla Risk Almayın
Bir hisse senedi operatörünün anılarında Jesse Livermore, iki arkadaşı arasında çok fazla pamuk taşıdığı için birinin geceleri uyuyamadığı bir konuşmayı hatırladığından bahseder.
Pamuk vadeli işlemlerinde büyük bir pozisyonu vardı. Başa çıkabileceğinden çok daha büyüktü. Bu ona aşırı stres ve paniğe neden oluyordu.
Sorun şu ki çok fazla ticaret yaparsanız güvenlikteki her küçük hareket size aşırı stres verir. Normalde bu kadar büyük stres yaşamazsınız.
Bu ne kadar sermayeniz olduğuna ve ne kadar kaybetmek istediğinize de bağlıdır. Çok ağır alım satım yaptığınız zaman, hesabınızı havaya uçurma ve tüm ticaret sermayenizi kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırsınız.
Aynı zamanda marjla işlem yaparsanız ve kayıpları durduramazsanız hesabınızda sahip olduğunuzdan daha fazlasını kaybedebilirsiniz.
Diğer Yatırımcılar Mantıksız Olabilir
Yatırımcıların nasıl mantıksız davrandıklarını defalarca gördük ve görmeye de devam ediyoruz. Piyasanın her zaman verimli olmadığını anlamak için sadece çeşitli patlamalara ve düşüşlere bakmanız gerekiyor.
Bunu kendi yatırımınızda bile görmüş olabilirsiniz. Yapılması gereken yanlış bir şey olduğunu bilseniz bile belki de bir işlemi tam olarak yanlış zamanda sattınız. Belki de planınız çok daha fazlasını elde etmek olsa bile kârınızı çok erken aldığınız.
Bahse Girene Kadar Söyleyemezsiniz
Bir Hisse Operatörünün Anıları kitabında Jesse Livermore, Pat isimli profesyonel bir kumarbazdan bahsetmiştir. Bu kişi, piyasalara rulet veya blackjack oyunu gibi davranır. Küçük, kesin kazançlar arayan bir dizi hesaplanmış bahis yapardı.
Hisse senedi sadece 1 sent düştüğünde satış yapardı. Bu, ticarete yönelik mantıklı bir yaklaşımdı ve Livermore’un ticaret kuralları üzerinde büyük etkiye sahipti.
Jesse, bir pazarın içine girene kadar yargılayamayacağınızı fark etti. Bu yüzden test etmek için öncelikle piyasadan biraz satın alırdı. İşler yolunda giderse biraz daha alır ve daha büyük bir çizgi oluştururdu.
Büyük trendlerden en fazla parayı bu şekilde kazanıyorsunuz. Fiyat en küçük direnç seviyesini takip ederse onunla gidin ve inşa etmeye devam edin.
Ancak çoğu yatırımcı bunun tersi şeklinde işlem yapar. Düşüş yolunda hisse biriktirir. Yatırımlarının para kaybettiğini görüyorlar, ancak yine de haklı olduklarına inanıyorlar. Bu yüzden daha fazla satın alıyorlar ve maliyet tabanlarını düşürmeye çalışıyorlar.
Ayı Piyasasında Tüm Hisseler Düşer, Boğa Piyasasında Tüm Hisseler Yükselir
Birçok yatırımcı boğa hakimiyetinde hisseleri dener ve kısa pozisyona geçer. Aynı şekilde ayı piyasasında hisseleri alır. En önemli şeyin piyasadaki genel eğilim olduğunu unutur.
Tüm hisseler arasında inanılmaz derecede yüksek bir korelasyon var. Ve bu korelasyon kaza gibi önemli bir piyasa olayında daha da güçlenir.
Aslında aşırı piyasa olayları sırasında sadece hisseler değil, neredeyse tüm piyasalar birlikte düşebilir. 2008 krizinde hisselerin, emtiaların, gayrimenkullerin, altının birlikte düştüğünü gördük.
Kilit nokta, içinde bulunduğunuz pazarın türünü bilmektir. Bu erken aşama bir boğa piyasasını, yoksa olgunlaşmakta olan bir boğa piyasası mı? Yoksa ayı piyasasında mıyız, yoksa değişen piyasa mıyız?
Jesse piyasayı yönlendiren ana hisse senetlerini aramanız gerektiğini söyler. Önde gelen aktif konulardan para kazanamazsanız bir bütün olarak borsada para kazanamazsınız.
Dar Bir Pazarda Kırılma için Bekleyin
Livermore, bant okuma uzmanıydı. Pazar duyarlılığını ölçmek ve pazarın bir sonraki adımda nereye gideceğini tahmin etmek onun işiydi.
Bir boğa piyasasında bulunulacak en iyi yer uzun pozisyondur ve ayı piyasasında da kısa pozisyondur. Ancak piyasalar bazen konsolide olur ve dönemler boyunca yan yana giderler.
Bu zamanlarda pazar aralığı daralabilir. Fiyat hareketleri dalgalı olabilir. Bu olduğu zaman, en iyi eylem planı sadece arkanıza yaslanıp izlemektir.
Bu, trend yatırımcıları için iyi dönemler değildir. Bu nedenle ticaret yapmak için farklı pazarlara bakmak yararlıdır. Eğilimler her zaman gerçekleşmez ve belki de zamanın yalnızca %30 – 40’ında ortaya çıkarlar. Ancak trend olan bir yerde her zaman bir pazar bulabilirsiniz.
Asla Bantla Tartışmayın
Zararlarını ve olumsuz duygularını piyasanın kendisinde çıkaran birçok tüccar var ki bu nesnel olarak bakıldığında gülünç bir durumdur.
Yatırımcılar piyasaya insanmış gibi, bir kişiliğe sahipmiş gibi davranırlar. Ama elbette ikisi de mümkün değildir.
Bir işlemin dışında kalırsanız ve bir zarar gösterirseniz veya piyasa beklediğiniz gibi davranmazsa bu piyasanın hatası değildir. Piyasa yanlış değildir. Sadece görüşler yanlıştır.
Trendi takip edip tahmin yapmayı unutursanız sadece fiyatları takip edin. Piyasayı suçlamayı bırakıp akışa devam edebilirsiniz. Kaçırılan işlemlere kızmayı bırakacak ve çok daha rahat ve etkili bir şekilde işlem yapacaksınız.
Kâr için Umut ve Kayıplardan Kork
Pazardaki trendleri takip etmenin anahtarı olan bir kural varsa o da budur. Kayıpları kısaltmaya ve kazanan işlemlerin devam etmesine izin vermeye eşdeğerdir. Trendlerin gelişmesine bu şekilde izin verirsiniz ve büyük kârlı konumları nasıl inşa edeceğinizi bilirsiniz.
Bir işlem yaptığınızda ve belki de sadece küçük bir pozisyonla başladığınızda bu ticaretin küçük bir kayba dönüşeceğinden korkmak istersiniz.
Kayıplardan korkarsınız ve eğer meydana gelirlerse pozisyonunuzu kesersiniz ve başka bir fırsat beklersiniz.
Öte yandan bir ticaret yaparsınız ve piyasanın kendi yolunuza gitmesini umarsınız. Bunun sizin yönünüze doğru gitmeye devam etmesini, pozisyonunuzu oluşturmanıza ve para kazanmaya devam etmenize izin vermesini ummak istersiniz.
Kayıplardan korkuyor ve daha fazla kâr elde etmeyi umuyorsanız doğru şekilde davranıyorsunuz demektir.
Heyecan için Ticaret Yapmayın
Yatırımın maliyetini ve bir piyasada ciddi durmanın faydalarını anladığınız zaman değerli bir ders alırsınız. Bu dersi öğrendikten sonra Wall Street’teki diğer tüm yatırımcılara bakabilir ve görevinizde size gerçekten nasıl yardımcı olduklarını anlayabilirsiniz.
Hepsi piyasada ve dışında işlem görüyor. Her gün büyük komisyon ücretleri alıyor ve para kaybediyorlar. Bu, sizin yararlanma fırsatınızı ortaya çıkarır.
Her zaman trende ve planınıza göre yatırım yapın. Harekete geçme arzusu güçlü olacak ama direnmeniz gerekiyor. Çünkü bu kumar zihniyetidir. Profesyonel yatırımcı zihniyeti, sadece ciddi durur ve ona gelmesi için fırsatları bekler.
İpuçlarını Dinlemeyin
Jesse, ipuçlarına inanmadığını söylemiş ve kimsenin de inanmamasını tavsiye etmiştir. Kendi araştırmanızı ve analizinizi yapmanız gerekmektedir. Sadece kendi planınıza göre alım satım yapmalısınız.
Her şeyden önce bir komisyoncudan tüyo almak istemezsiniz. Çünkü bir komisyoncunun çıkar çatışması olabilir.
Örneğin bir komisyoncu mümkün olduğunca sık yatırım yapmanızı ister. Yatırıma devam etmenizi istiyor, çünkü komisyonunu bu şekilde kazanıyor.
Asla Bir Kayıptan Korkmayın
Livermore’un binlerce ve milyonlarca dolar kâr kaybetmesine neden olan en büyük hataları yanlış alım satımlardan ya da küçük kayıplardan kaynaklanmadı. Henüz küçükken bir zarar almamasına bağlıydı.
Jesse sahip olduğu iki yatırımıyla bunu örneklemiştir. Biri kâr getiren buğdayda, diğeri ise zarar gösteren pamuktadır. Birçok yatırımcı gibi o da buğdaydan kâr elde etmiş ancak pamuktaki kaybın geri döneceğini umarak tutmuştur.
Buğday doğru yönde ilerlemeye devam etmiş ve daha da büyük bir kâr getirmiştir. Ancak pamuk düşmeye devam etmiş ve kayıp daha da büyümüştür.
Fikrinizi Onaylamak için Fiyat Hareketini Bekleyin
Genellikle yatırımcılar kendini beğenmiştir. Piyasayı çözdüklerini ve bundan sonra ne yapacağını bildiklerini düşünürler. Belki birkaç saat araştırma yapmışlardır. Pazarın toparlanmak üzere olduğuna ikna olmuşlardır.
Bundan sonra hemen yatırım yaparlar. Sabırsız ve açgözlülerdir. Piyasanın dedikleri gibi yapmasını ve her son kuruşunu çıkarmak isterler.
Ancak piyasa bu şekilde davranmıyor. Gittiği yere gider ve bir ticareti zorladığınızda kaybeden tarafta olursunuz. tahmininizi doğrulamak için piyasanın fiyat hareketini beklemek çok daha iyidir.
Dönmeyi Denemeyin
Eğer başarılı bir şekilde dönüşleri denemek ve seçmek istiyorsanız çok fazla zorluk çekeceksiniz. Çok düşük bir kazanma oranı yaşayacaksınız.
Basitçe dönüşleri tam olarak seçip öne çıkmak neredeyse imkansızdır. Bu şekilde ticaret yaparsanız 10’da 9’unu kaybedebilirsiniz. Ayrıca bu süreçte çok fazla stres ve acı çekersiniz.
Bunun daha kolayı ise Jesse’nin yaptığını yapmaktır. Bu da dönüşleri seçmeyi unutmaktır. Üstleri veya altları aramayı aklınızdan bile geçirmeyin. Livermore’un dediği gibi birinci ve son sekizinci dünyanın en pahalılarıdır.
Bir hisse senedinin dönmesini beklemek ve daha sonra zaten yükseldiği için onu yakalamak çok daha kolaydır.
Aynı şekilde bir pazar zirve yaptığında ve çoktan aşağı döndüğünde, orada kısa pozisyonun zamanı gelmiştir.
Trendin sizin lehinize dönmesini bekliyorsunuz, böylece ivmenin değiştiğinden emin oluyorsunuz. Sonra onunla devam ediyorsunuz. Bu şekilde her zaman güç kazanırsınız.
Fiyatlar Almak için Asla Çok Yüksek veya Satmak için Çok Düşük Değildir
Herhangi bir hisseyi gözden geçirmek için zaman ayırırsanız fiyatların trendini görürsünüz. Bu güvenebileceğiniz piyasaların bir gerçeğidir. Bu, trend yatırımcılarının yıllardır faydalandığı bir ilkedir.
Etkili bir şekilde trend yatırımcıları kesin fiyat seviyelerini görmezden gelebilir. Sadece eğilimin yönüne ve momentumunun gücüne odaklanmalıdırlar. Bu eğilimleri takip etmenin stratejik bir yolunu bulmak, belki de izlenecek en yararlı yoldur.
Bu yüzden fiyat çok yüksek veya çok düşük göründüğü için bir hisse senedinden kaçmamalısınız. Bunu yaparsanız uzun süreli en büyük trendlerden bazılarını kaçırabilirsiniz.
Kaynaklar:
