Dünyanın en gözde ve aynı zamanda en güvenilir bankalarını düşünün. Bunların hepsi bir noktada birbirlerinden mali destek almaya ihtiyaç duyarlar. Yani kısa vadeli şekilde borçlanırlar.
İşte bu kısa vadeli borçlanmalarda kendi aralarında uyguladıkları faiz oranına LIBOR denir. Bu oran, borçlanmaya konu olan bankalarca referans alınır. Kullanımı son derece yaygındır.
LIBOR, üye bankalar tarafından belirlenir. Burada üye bankaların hangileri olduğunu sorduğunuzu duyar gibiyiz. Üye bankalardan kastımız, Londra para piyasalarında işlem yapan bankalardır.
LIBOR Nedir?
Yaptığımız bilgilendirmede, sizlere LIBOR’un bankalararasında kullanılan en önemli faiz oranlarından biri olduğunu vurguladık.
Özellikle finans kanallarından kulağımızın aşina olduğu bu kavramı sizler için tanımladık: “Dünyanın en itibarlı bankaları da diyebileceğimiz, Londra para piyasasında işleme alınan ve mevduat-likidite yönünden üstün bankaların borçlanma işlemlerinde baz aldıkları faiz oranıdır.”
Sözünü ettiğimiz bu oran; Amerikan doları, Euro, İngiliz sterlini, Japon yeni ve İsviçre frangı olmak üzere 5 yerli para birimleri üzerinden belirlenir. Bildiğiniz gibi bunlar dünya üzerinde sıkça işleme alınan para birimleridir. Eskiden 10 olan bu rakam, 2013 yılında yapılan düzenlemenin ardından yarıya indirilmiştir.
İngiliz Bankalar Birliği’ne sunulmak üzere British Bankers Association (BBA) tarafından hesaplanır. BBA’nın resmi web sitesinde yayımlanır. Hatta bundan sistemin resmi adı BBA LIBOR’dur.
Belirlenen oran, küresel piyasalardaki diğer finans oyuncuları tarafından referans olarak kabul edilir. Diğer bir ifadeyle, piyasaların (yalnızca Londra bankalarının değil) gösterge faizi konumundadır. Londra saati ile her sabah 11:00’de düzenli olarak açıklanır.
Şu önemli noktaya da değinmeliyiz ki, kısa süreli faiz oranları uzun süreli faiz oranlarının belirlenmesi açısından da referans niteliği taşır. Bankalar üzerinden gerçekleştirilen yüksek meblağlardaki işlemlerde kullanılır. Bir örnekle açıklayacak olursak;
Bir banka diğer bir bankadan borç almak istediğinde, söz konusu bu işleme uygulanacak faiz oranını belirlemede LIBOR kullanılır. Yani ona referanslık eder. En sık referans olduğu varlıkların kredi, tahvil ve türev ürünler olduğunu söyleyebiliriz.
Gecelik faiz oranından 1 yıla kadar uzanan toplamda 7 farklı vade için günlük olarak açıklanır. Gecelik, haftalık ve aylık vadelerde olanlar, LIBOR’un en sık kullanılanlarıdır.
Uzun süredir kullanılan, oldukça geniş ve küresel anlamda tanınan alışılagelmiş bir faiz oranıdır. Kısacası popülerdir. Gizlilik şartlılığı yoktur yani şeffaftır. Aynı zamanda istikrarlıdır.
LIBOR’da belirleyici olan bankalar piyasada aktif olmalıdır. Hep bahsettiğimiz gibi yüksek likiditeli olma şartlılığı aranır.
BBA İdaresi International Exchange (ICE) bünyesine geçiş yapmasından dolayı son dönemlerde ICE LIBOR olarak anıldığına şahit olabilirsiniz.
LIBOR faiz oranı belirlenirken titiz bir analiz yapılmalıdır. Oranın belirleyicisi konumunda bulunan bankalar, piyasa değerliliği açısından diğerlerine göre daha iyi bir konumdadır.
Orandaki aşağı veya yukarı yönlü değişimler, pek çok şeyi etkiler. Bunlar arasında kredi kartı faizleri, öğrenci ve taşıt kredileri, kamu-özel sektör borçlanma senetleri ve swap işlemleri olabilir.
Finansal kuruluşlardan bazıları, bu tarz referans faiz oranlarının yerine risksiz faiz oranlarının (RFR) kullanılmasını teşvik ediyor.
LIBOR’un Sıkça Kullanıldığı Yerler
Bu derece önemli bir faiz oranının hangi alanlarda kullanıldığı elbette merak edilen bir konudur. Özellikle;
- Türev işlemlerde,
- Kredi işlemlerinde,
- Sendikasyon işlemlerinde,
- Değişken faizli borçlanma araçlarında uygulanacak olan faiz oranlarında yaygın olarak tercih edilir.
LIBOR, finansal ekonomide trilyon dolarlık borçlanma piyasasına temel dayanak oluşturması nedeniyle oldukça önemlidir.
Yazımızın ilk bölümünde söz konusu oranın belli bankalar tarafından belirlendiğinden bahsetmiştik. Bu bankaları şöyle listeledik;
- Bank of America
- Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ
- Barclays Bank
- BNP Paribas
- Citibank NA
- Credit Agricole CIB
- Credit Suisse
- Deutsche Bank
- HSBC
- JP Morgan Chase
- Lloyds Banking Group
- Rabobank
- Royal Bank of Canada
- Société Générale
- Sumitomo Mitsui Bank
- Norinchukin Bank
- Royal Bank of Scotland
- UBS AG
LIBOR Nasıl Hesaplanır?
Öncelikle her gün yayınlandığı için hiçbir zaman sabit olmadığını bilmeliyiz. Londra’daki yüksek kredibiliteli bankalardan elde edilen verilerle hesaplanır. Peki, bu nasıl yapılır?
5 farklı para birimi için LIBOR hesaplandığını söylemiştik. Öncelikle, her bir para biriminde LIBOR belirleyicisi bankaların teklifleri değerlendirmeye alınır. (Hangi bankaların belirleyici olacağı önceden açıklanır.)
Katılımcı bankalardan alınan faiz oranları küçükten büyüğe doğru sıralanır. Ardından ilk ve son %25’lik faiz oranları çıkartılır. Kalan oranların aritmetik ortalaması alınarak hesaplanır ve Londra saati ile 11:00’de sabitlenmiş olur.
LIBOR Artı Nedir?
Önceki bölümde açıkladığımız şekilde hesaplanan LIBOR, bildiğiniz üzere herhangi bir işlemin faiz oranı için referans olabiliyor.
İşte bu amaç için kullanılacağında LIBOR oranının üzerine “spread” adı verilen bir oran daha eklenir. Fakat şu unutulmamalıdır ki eklenecek bu oran borçlu tarafın kredibilite durumu göz önüne alınarak oluşturulur. Bu durumda LIBOR+%3 şeklinde bir gösterim görebilirsiniz.
Euribor Nedir?
LIBOR’un haricinde, faiz oranına referans olması açısından uygulanan diğer gösterge oranlardan biridir. Ona benzer işlemlerde kullanılmak üzere vardır.
Euribor, Avrupa para piyasalarındaki bankalar tarafından sağlanan verilerle belirlenir. Yani, LIBOR’dan farkı bölgesidir. Yalnızca Euro açısından hesaplanması da bir diğer özelliğidir.
Tokyo para piyasalarındaki bankalar tarafından sağlanan verilerle belirlenen referans faize ise TIBOR denir. Japon yeni ve Euroyen olmak üzere 2 farklı kur üzerinden belirlenir. Japonya Bankerler Birliği tarafından her gün ilan edilir.
TL Referans Faizi Ne Demektir?
Ülkemizde bankalararasında ve müşterilerle yapılan işlemlere duyulan referans faiz oranı ihtiyacı TRLIBOR (Türk Lirası Bankalararası Satış Oranı) ve ardından ona ek olarak TRLIBID ilan edilmiştir.
Bu konu hakkında daha detaylı bilgiye Türkiye Bankalar Birliği’nin (TBB) web sitesindeki “Türk Lirası Referans Faiz Oranları Uygulaması” başlığı altındaki ilgili bölümden ulaşabilirsiniz.
