Bir restorana gittiniz, yemeğinizi yediniz ve hesabı ödeyeceksiniz. Hesap geldiğinde cebinizden nakit para çıkardınız; ancak garson nakit kabul etmediklerini söyledi. Ne düşünürsünüz?
Dünya genelinde belli bir yaş grubu bu soruya “sanırım devir değişti” şeklinde cevap vermiştir. İşte bu devir, nakitsiz toplum hareketi olarak anılmaktadır.
Şimdi bu konuda bilmeniz gerekenlere göz atalım:
Nakitsiz Toplum Hareketi Nedir?
Finansal işlemlerin banknot kullanmak yerine elektronik formatta yürütüldüğü ekonomik bir kavramdır.
Daha basit anlamıyla; her türlü alışverişiniz için nakit para kullanmamanızdır. Bunun yerine mobil bankacılık, internet bankacılığı, mobil cüzdan, kredi veya banka kartı kullanmanızdır.
Nakitsiz işlemler için PayPal, Google Wallet, MoneyBookers, Payoneer ve Amazon Go gibi dijital cüzdanlar kullanılabilir.
Aslında dünyanın birçok ülkesinde nakit para yerine bu tür ödeme yöntemleri tercih edilmeye başlandı. Ancak %100 geçiş sağlanmadı.
2019 yılının sonlarında Çin’de ortaya çıkıp dünyaya yayılan koronavirüs sonrasında nakitsiz toplum daha fazla ön plana çıktı. Paranın kirli bir araç olduğu düşünüldüğünde hastalıkların yayılmasına neden olabileceğini de anlayabiliriz.
Son birkaç yılda nakitsiz topluma ilgi artmıştır. Ancak çeşitli tartışmalar da devam etmektedir. Bir banka hesabı olmayan veya kredi kartı kullanmayan kişilerin ne yapacağı merak ediliyor. Ayrıca belli bir yaşın üstündeki bireylerin bu sürece alışmaları zor olacaktır.
Nakitsiz ekonomi olarak da tanımlanan bu kavram, dijital paraların gündeme girmesiyle daha uygulanabilir hale geldi.
Kripto paraların hayatımıza girmesiyle ve alışverişlerde ödeme aracı olarak kabul edilmesiyle nakit paranın tarihe karışacağı konuşulmaya başlandı.
Ancak bu konudaki tartışmalar da henüz bunun için vakit olduğunu gösteriyor. Para birimlerinin hala kripto paralardan daha güvenilir görüldüğü de bir gerçektir.
Nakitsiz Toplum Nasıl Ortaya Çıktı?
Nakit dışı işlemlerin, günlük yaşamda kullanılmaya başlanması, elektronik bankacılığın yaygınlaştığı 1990’lı yıllarda başlamıştır.
2010’lu yıllara gelindiğinde ise PayPal gibi aracılar ortaya çıkmıştır. Apple Pay gibi dijital cüzdan sistemleri, akıllı telefonlarla temassız ödemeler ve NFC (yakın alan iletişimi) gibi girişimlerle beklentiler artmıştır.
Akıllı telefonların gelişimiyle birlikte bankaların mobil uygulamaları hayatımıza girdi. Uygulamaya girerek, tüm işlemleri bankaya gitmeden yapabilir hale geldik.
Akıllı telefonların 2010’lu yıllarla birlikte geldiği nokta sayesinde cihazın pos’a yaklaştırılmasıyla temassız ödemeler yapılmaya başlandı.
Ancak tıpkı temassız özellikli kartlarda olduğu gibi bunlarda da güven sorunu yaşandı. Haberlerde temassız kartlardan siz farkında olmadan para çekilerek yapılan dolandırıcılığı duymuşsunuzdur.
Elbette bunun için çeşitli önlemler ve güvenlik sistemleri bulunuyor. Ancak bunlar konusundaki bilginin ve deneyimin yetersizliği dolandırıcılara yarıyor.
Aynı zamanda belli bir yaşın üstündeki kişilerin, böyle teknolojilere uzak kalması ve yılların alışkanlığını silmesi öyle kolay olmuyor. Genç nesil için teknolojiler daha kolay benimsenebilir durumda.
Şu anda İsveç, nakitsiz toplum hareketinin öncülerinden birisidir. Ülkede birçok mağaza nakit kabul etmemeye başladı.
Avrupa Ödemeler Konseyi’ne göre; nakit işlemler 2019 yılında İsveç GSYİH’sinin sadece %1’ini oluşturuyordu. Ülkede nakit çekme işlemleri ise yılda yaklaşık %10 oranında istikrarlı bir düşüş gösteriyor.
İsveç tüketicisinin bu durumdan memnun olduğu biliniyor. Ancak yine de tam olarak ülke vatandaşları tarafından kabul gördüğü söylenemiyor.
Hindistan ise ülkedeki yolsuzluğu ve kayıt dışı ekonomiyi engellemek için nakitsiz toplumu uygulamaya sokmak istiyor.
Nakitsiz Toplumun Avantajları Nelerdir?
Birçok tartışmayı beraberinde getiren nakitsiz toplumun dikkat çeken avantajları bulunur. Bu avantajların neler olduğunu inceleyelim:
Para Taşıma Zorunluluğunu Ortadan Kaldırır
Şu anda yanında para taşımak istemeyen kişiler nakitsiz bir şekilde hayatlarını sürdürüyor. Birçok kişi cüzdanında banknotlar yerine kartlarını taşımayı daha rahat buluyor.
Banka ve kredi kartları, akıllı telefondan yönetilen sanal cüzdanlar, nakit taşıma zorunluluğunu ortadan kaldırıyor. Böylece bozukluklarla uğraşmıyorsunuz.
Elbette kartları düşürme tehlikesi yine söz konusu. Yine de parayı düşürürseniz bulmanız pek mümkün olmayacaktır. Ancak kartınızı iptal ettirebilir ve güvene alabilirsiniz.
Ayrıca küsuratlı ücretleri ödeme kolaylığına da sahip olursunuz. Örneğin, 99,99 TL olan bir ürün için genellikle 1 kuruş para üstü almazsınız. Ancak kartlı ödemelerde tam ödeme yaparsınız.
Ek olarak siz yanınıza sadece banknot alsanız da para üstü olarak madeni para alırsınız. Bunu cebinizde tutmanız da zor olabilir.
Düşük Suç Oranları
Nakit taşımak sizi suçlular için hedef haline getirir. Para cüzdanınızdan alındıktan ve başkasının cebine girdikten sonra çalındığını kanıtlamanız zor olacaktır.
Bu konuda yapılan araştırmalar, para hırsızlığına dayalı suçların nakitsiz toplumla %10’a yakın düştüğünü gösteriyor.
Benzer şekilde mali suçlar için de koruma sağlar. Yasadışı kumar veya uyuşturucu operasyonları gibi işlemler, genellikle işlemin bir kaydı olmaması ve paranın aklanmasının kolay olması için nakit ile gerçekleşir.
Fonların kaynağı her zaman açıkça tanımlanabilirse kara para aklama çok daha zor hale gelir. Aldığınız her ödemenin bir kaydı olduğunda geliri saklama ve vergiden kaçırmak da zorlaşacaktır.
Kısaca; kara para, sahtecilik, vergi kaçakçılığı, yolsuzluk, gölge ekonomi engellenir.
Nakit Basmak ve Yönetmek Pahalıdır
Sadece insanlar için değil, işletmeler için de nakit parayı yönetmenin ve basmanın bir maliyeti vardır. Banknot ve bozuk para basmak, özel bir iştir. Sahteciliğin engellenmesi için özel baskılar yapılır ve bunların her biri maliyeti artırır.
Aynı şekilde işletmelerin parayı depolaması da maliyetlidir. Nakitsiz toplum ise bir işletmenin yaptığı işin karşılığını elektronik olarak alması birçok açıdan yararlıdır.
Kayıt altına alınma, sahte para ile ödeme yapılmasını engelleme işletmeler için nakitsiz toplumun yararlarından bazılarıdır.
Uluslararası Ödemeler Kolaylaşır
Eğer mesai saatleri içerisinde birisine para gönderirseniz birkaç dakika içinde hesabında olacaktır. Ancak eski sistemleri düşündüğünüz zaman bir posta yoluyla gönderilen paranın birkaç günden önce karşı tarafın elde olması mümkün değildir.
Bu örneği uluslararası boyutta düşündüğünüz zaman sürecin çok daha uzadığını tahmin edebilirsiniz.
Ek olarak bir yurt dışı seyahatinde nakit taşımak sizi zorlu durumlara sokabilir. Ancak nakitsiz toplum sayesinde hesabınızdaki TL’yi başka bir ülkenin parasına direkt dönüştürebilirsiniz.
Nakitsiz Toplumun Dezavantajları Nelerdir?
Bu hareketin dezavantajları, şu anda tartışmaların ana nedenleridir. Birçok kişi için henüz böyle bir hayata geçmek ve zorunlu tutulması mümkün değildir.
İşte nakitsiz toplum hareketinin dezavantajları:
Gizlilik Sorunu
Nakit para ile belli bir gizliliğin sahibi olursunuz. Ancak elektronik gerçekleştirilen işlemlerde gizlilik söz konusu değildir. Mutlaka banka tarafından bu işlemler kayıt altında olacaktır.
Verilerinizi işleyen kuruluşlara güvenmeyebilirsiniz. İnternet ortamında ne kadar çok bilgi dolaşırsa kötü niyetli kişilerin eline geçme olasılığı o kadar artar.
Teknolojik Sorunlar
Teknolojinin ne kadar mükemmel bir şey olduğunu söylesek de bazı kesintilerle karşılaşma ihtimalimiz var.
Elektronik ödemelerde; hatalar, kesintiler ve tek bir rakam yanlışlıkları sorun yaratabilir. Aynı şekilde tüccarların sistemlerinde arızalar yaşanabilir.
Örneğin; elektrikler kesik olduğu için kredi kartı ile ödeme alınamaması durumuyla karşılaşabilirsiniz. Aynı şekilde mobil cüzdanlarınızı aktif kullanabilmek için her zaman telefonunuzun şarjı olması gerekir.
Hacklenme Riskleriyle Karşılaşmak
Bilgisayar korsanları, elektronik dünyanın banka soyguncularıdır. Nakitsiz bir toplum demek, hacklenme olaylarını artırabilecek bir harekettir.
Eğer bir hacker’ın hedefine girerseniz hesaplarınız boşaltılabilir. Siz ne kadar güvenli bir şifre seçseniz bile hacker’lar için bunları kırmak çocuk oyuncağıdır. Benzer şekilde temassız kartlarınız ile hırsızlığa maruz kalabilirsiniz.
Ekonomik Eşitsizlik Daha Çok Artabilir
Özel sosyal yardım uygulaması tam çalışmadığı sürece, fakir ve banka hesabı olmayan nakitsiz bir toplumda muhtemelen ödemeler zorlaşacaktır.
Fazla Harcama Çekiciliği Artabilir
Nakit harcama yaptığınız zaman cüzdanınızdaki para azaldıkça bir strese girersiniz. Hatta bir ürünü almaktan vazgeçebilirsiniz.
Ancak elektronik ödemelerde ne kadar çok harcama yaptığınızı anlamazsınız. Birkaç tıklama yaparak, normalde harcayacağınızdan daha fazlasını ödeyebilirsiniz. Eğer yüksek kredi kartı limitine sahipseniz işler biraz daha fazla karışabilir.
Ödeme Sağlayıcılar Ücret Alabilir
Kartlarınızdan aidat, kullanım bedeli gibi çeşitli kesintiler yapıldığını görmüşsünüzdür. Ayrıca para göndermek için de belli bir ücret ödeyebilirsiniz.
Bir mobil cüzdan kullanırken, güvenli işlemler için belli ücretler talep edilebilir. Kısaca seçeceğiniz bir elektronik ödeme sistemi için belli ücret kesintileriyle karşılaşabilirsiniz.
