Bir bankadan krediniz varsa ve bunu belli bir süre ödemediyseniz temerrüde düşeceğiniz söylenir. Aynı şekilde bir yatırımcının hesabını temerrüde düştüğü ifade edilir. Peki, bunlar ne demek oluyor?
Banka örneği bize bunun ne olduğunu açıkça göstermektedir. Eğer bir borç yükümlülüğünüz varsa ve bunu yerine getiremiyorsanız temerrüt ile karşı karşıya kalırsınız. Uygulanan faiz de temerrüt faizi olarak anılır.
Şimdi temerrüt faizi gibi en merak edilen konuların detaylarına göz atalım:
Temerrüt Nedir?
En basit haliyle; kredi gibi bir borcun geri ödenememesidir. Borçlu kişinin zamanında ödeme yapmaması, ödemeleri kaçırması, bunu yapmasını engelleyen veya durduran bir durumla karşılaşması sonucunda temerrüt oluşabilir.
Borçlu kimse; birey, işletme ve ülkeler olabilir. Eğer bir ülke borç yükümlülüklerini yerine getiremezse temerrüde düşebilir. Ancak işletme ve ülkeler borçlandırılırken, temerrüt riskleri önceden hesaplanır.
Örneğin; ödeme zorluğu çekeceğiniz bir tutardaki kredinin size verilmeme nedenlerinden birisi de budur. Aynı zamanda temerrüde düşüldükten sonra gelecekteki borçlanma yeteneğiniz olumsuz etkilenir.
Temerrüt, hukuka aykırı bir durumdur. Sadece borçlu taraf için değil, alacaklı tarafın yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda da oluşur.
Banka ve borsada temerrüt köken olarak aynı şey olsa da tanımları farklılık gösterecektir. Şimdi bunlara bakalım.
Bankada Temerrüde Düşmek Ne Demek?
Bir bankaya ait kredi kartı borcunuzun veya kredinizin belirtilen süre içinde ödenmemesi durumunda temerrüt ortaya çıkar.
Bankacılıkta temerrüt; varlık sınıflarına, düzenleyici otoritenin belirlediği kurallara ve borçlu kuruluş ile borçlanma sözleşme şartlarına göre değişiklik gösterebilir.
Örneğin; banka kredilerinde, gözetim otoriteleri 90 günü aşan geri ödemelere konu olan kredileri temerrüt olarak tanımlarlar.
Bankacılıkta temerrüt değerlendirmesinin yapıldığı zaman dilimi önemlidir. Bir yıllık temerrüt olasılığının kullanılması, gelecek 12 ayı değerlendirmek demektir. Birikimli veya birkaç yıllık temerrüt olasılığında ise gelecekteki birkaç yıl değerlendirilir.
Temerrüde düşmemek için kredi gibi borçlanma durumlarında sözleşme şartları iyice değerlendirilmelidir.
Borsada Temerrüde Düşmek Ne Demek?
Takasbank’a yatırılması gereken tutarın ve diğer yükümlülüklerin zamanında ödenmemesi veya gerçekleştirilmemesi durumudur.
Borsa işlemlerinin sonunda teminat açığı olan hesaplara bir çağrı yapılır. Bu, Takasbank tarafından yapılan teminat tamamlama çağrısıdır. T+1 günde saat 15:00’e kadar bu çağrının dikkate alınması gerekir.
Müşteri, teminat tamamlama çağrısını dikkate almazsa hesabı temerrüde düşebilir. Eğer belirtilen sürede açık kapatılırsa birinci temerrüde düşülür. Bu işlem sonucunda üyeye temerrüt faizi uygulanır.
Uygulanacak faiz, Borsa İstanbul Repo – Ters Repo Pazarı’nda veya TCMB Bankalararası Para Piyasası’nda oluşan bir gecelik ağırlıklı ortalama faiz oranlarından en yüksek olanının bir katı oranındadır.
Eğer açık belirlenen süreden sonra karşılanırsa veya daha sonraki günlere kalırsa ikinci temerrüde düşülür. Bu durumda uygulanan faiz, üç katına çıkar.
Üçüncü bir durum olarak, teminat açığının ilerleyen günlere kalması durumunda temerrütte kalınan süre içinde her gün için o gün geçerli olan faiz oranı kullanılır.
Dördüncü durumda, yükümlülüklerin belirtilen sürelerde yerine getirilmemesi halinde açık pozisyonlar seans içinde ilgili üye veya borsa tarafından likide edilebilir. Aynı şekilde teminatlar Takasbank tarafından nakde çevrilebilir.
Eğer hiçbir şekilde açık kapatılmıyorsa Takasbank, üyenin tespit ettiği hak ve alacaklarını temin etmek için başvuruda bulunabilir. Takasbank’ın temerrüt yönetimi hakkında buradan detaylı bilgi alabilirsiniz.
Temerrüt Faizi Ne Demek?
Ödemelerini yapmayan borçlunun veya önceden belirlenen sürede menkul kıymet teslimatını gerçekleştirmeyen borsa üyesinin borcuna eklenen faizdir. Bir tür gecikme faizidir.
Detaylı bir tanım yapmak gerekirse; herhangi bir para alacağı nedeniyle zararın doğup doğmadığına ve borçlunun kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın, vadeden sonra temerrüt şartlarının doğumu halinde ödenmek zorunda olan faizdir.
Bu faizin talep edilebilmesi için bir borcun bulunması ve borçlunun bu yükümlülüğü yerine getirmemesi gerekir. Bu sözleşme ile belirlenmiştir. Ancak sözleşme dışı borçlara bağlı olarak da temerrüt faizi talep edilebilmektedir.
Temerrüt faizi, akdi veya kanuni olabilir. Kural olarak, borçlunun temerrüde düştüğü andan itibaren işlemeye başlar. Temerrüdün sona ereceği tarihe kadar da devam eder.
Bu faizin başlangıcı ise taraflar arasında serbestçe kararlaştırılabilir. Yine de taraflar arasında bir karara varılmaması durumunda, ihtar durumuna göre belirlenebilir. İhtar gereken hallerde temerrüt ihtarının borçluya tebliğ tarihini takip eden günde başlar.
İhtarda süre tanındığında ise bu sürenin dolduğu tarihte faiz işlemeye başlar. Vade belli olduğu ve ihtara gerek duyulmadığı durumlarda da vadenin bittiği tarihte uygulanır.
Hisse Senedinde Temerrüt Alışı Ne Demek?
Temerrüt ile ilgili en çok merak edilen konulardan birisi de pay piyasasında gerçekleşen durumdur. Bunlar, temerrüt işlemine konu olan pay sahiplerini konu alan işlemlerdir.
Bir hisse senedine ait takas yükümlülüğünün yerine getirilmemesi durumunda temerrüt alışı ortaya çıkabilir. T+2 olan takas süresinin bitimini takip eden ilk iş günü gerçekleşir.
Payda temerrüde düşen üyenin pozisyon ve miktarına göre Borsa İstanbul Pay Piyasası Müdürlüğü tarafından elektronik ortamda ayrı hisse kodu ile alım veya satım yapılması işlemidir.
Temerrüt alışı veya satışında hisse kodu TE kısaltması ile görülecektir. Bu işlemlerin takası ise aynı gün gerçekleştirilmektedir.
