Finans piyasalarında temel yatırım stratejileri vardır. Bunlardan birisi de arbitrajdır. En genel mantık ise düşükten alıp, yüksekten satmaktır. Yatırım stratejilerinin temelini oluşturan bu mantık, arbitraj için de geçerlidir.
Carry trade ile birbirine karıştırılan arbitrajda farklı iki piyasa söz konusudur. Bu nedenle aralarındaki fark bilinmelidir. Yatırım stratejileri de buna göre doğru bir şekilde belirlenmelidir. Her ne kadar kazancınızı artıran eylemler olsa da risk taşıdıkları da bilinmelidir.
Şimdi arbitraj hakkında bilinmesi gerekenlere göz atalım:
Arbitraj Nedir?
En basit haliyle arbitraj; finansal varlığı daha düşük fiyatlı olduğu bir piyasadan alıp, yüksek fiyatlı olduğu başka bir piyasada aynı anda satmaktır.
Risksiz bir yatırım stratejisi olarak görülür. Ancak her işlemde olduğu gibi arbitrajda da riskli durumlarla karşılaşılabilir.
Bu işlemin risksiz kabul edilmesinin nedeni ise varlığın bir piyasadan satın alınıp, aynı anda başka bir piyasada satılmasıdır.
Arbitraj piyasadaki verimsizliklerin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle tüm pazarlar düzgün bir şekilde çalışsaydı arbitrajın olmayacağı dile getirilmektedir.
Bu işlem, fiyatların uzun süreler boyunca gerçeğe uygun değerden önemli ölçüde sapmamasını sağlayan bir mekanizmaya sahiptir. Buna karşın teknolojideki ilerlemeler piyasalardaki fiyatlandırma farklarını eşitlemeye başladı.
Günümüzde finansal piyasalarda kullanılan ileri teknolojiler, bilgi akışının hızlı olmasını sağlıyor. Bu nedenle arbitraj fırsatları artık manuel olarak yakalamak zorlaşıyor. Bu kapsamda özel olarak geliştirilmiş algoritmik yazılımlar kullanılıyor.
Bu yazılımlar, arbitraj fırsatlarını tespit ediyor ve aynı anda bir piyasaya alım diğerine satım emri gönderiyor. Böylece otomatik bir şekilde arbitraj işlemi gerçekleşiyor. Aynı zamanda volatilitenin yüksek olduğu zamanlarda arbitraj fırsatları daha kolay yakalanabiliyor.
Yine de spot piyasadan alıp, vadeli piyasadan satmak için arbitraj yöntemi kullanılmaktadır. Bu kapsamda da finansal piyasa için gerekli güçlerden biri olduğu söylenmektedir.
Arbitraj Çeşitleri Nelerdir?
Arbitraj işlemi; dolaylı ve dolaysız olarak iki çeşittir. Ayrıca zaman ve mekan anlamında çeşitlendiği de görülmektedir.
Dolaysız arbitraj, bir piyasadan veya ülkeden alım yapıp, diğer piyasa veya ülkede satmaktır. Örneğin; Londra Borsası’nda 1 sterlin 1,10 Euro iken, Euronext Paris’te 1 sterlin 1,15 Euro’dan işlem görüyor olabilir. Bu durumda Londra’dan alıp, Paris’te satılır.
Dolaylı arbitrajda ise işlem yapılan piyasa veya ülke sayısı en az 3 olmalıdır. Örneğin; ülkemizden TL ile dolar alıp, sonra İngiltere’de sterlin üzerinden satılır.
Ayrıca çapraz kura bağlı veya üç uçlu arbitraj ile yer veya iki uçlu arbitraj türleri de vardır. Bunları aşağıda örnekle açıkladık.
Arbitraj Nasıl Yapılır?
Arbitraj tanımından da anlaşılacağı üzere; bu işlem için iki farklı piyasa olması gerekiyor. Aynı ürünün, hem A hem de B ülkesinde işlem görüp, farklı fiyata sahip olması söz konusudur.
Arbitraj işlemi için en uygun finansal varlıklar, altın ve dövizdir. Hemen her ülkenin kendine ait bir altın borsası bulunur. Ancak uluslararası piyasalarda altın, dolar cinsinden fiyatlanır.
Altın, ülkeler bazında ise yerel para birimi cinsinden işlem görür. Bu durum bize arbitraj fırsatı yaratır. Ülkemizde TL, Hindistan’da ise rupi üzerinden fiyatlanan altın, döviz kuru üzerinden dolara çevrilir. Sonucunda da ucuz ülkeden alınıp, pahalı ülkede satılır.
Buna daha iyi bir örnek verelim. Dolar kurunun 6,70 ve Euro kurunun 7,25 düzeyinde olduğunu varsayalım. EUR/USD paritesi ise 1,10 düzeyinde olsun.
Bu işlem için önce 7,25 lira karşılığında 1 Euro alalım. 1 Euro’nun karşılığı ise 1,10 dolardır. Bu durumda elimizde 1,10 dolar olduğunu düşünebiliriz. 1,10 doların karşılığı ise 7,37 lira yapar.
İlk başta 7,25 lira ile işleme başladığımız için 7,37 lira ile arasındaki fark kârımız olur. Yani bu işlemden 0,12 kuruş kazanç sağlarız. Elbette bunun için işlem ücretlerine, komisyonlara, kur makaslarına dikkat etmemiz de gerekir.
Normal şartlarda EUR/USD paritesi üzerinden arbitraj fırsatı yakalamak zordur. Ancak Türk lirasını bu işleme dahil ederek, küçük de olsa risksiz bir kazanç sağlanır. Bu şekilde yapılan işlem ise çapraz kura bağlı arbitraj veya üç uçlu arbitraj olarak tanımlanır.
İki uçlu (yer) arbitraj ise şu şekilde anlatılabilir. 1 lira Londra’da 7,80 sterlin iken, Türkiye’de 7,90 sterlin olabilir. Bu durumda daha ucuz olan Londra’dan alım yapıp, Türkiye’de aynı anda satış yapılarak kazanç sağlanabilir.
Arbitraj için en iyi örneklerden birisi de kripto para borsalarıdır. Borsalardaki işlem hacimlerine bağlı olarak bitcoin fiyatında farklılıklar görülebilir. Ucuz olandan alıp yüksek olan borsada satışı yaparsanız bu arbitraj işlemi olacaktır.
Arbitraj için En Çok Kullanılan Enstrümanlar
Arbitraj işlemi genellikle piyasa derinliği fazla olan paritelerde söz konusu olur. Ayrıca likiditenin de daha fazla olduğu pariteler incelenmelidir.
Aynı şekilde sadece parite değil; emtia, pay senedi ve borçlanma senetlerinde de arbitraj yapılabilir. Önemli olan fiyat makası 2 veya 3 pipten fazla olmayan varlıklara odaklanmaktır. Bu işlemler küçük yatırımcı için anlamlı olur.
Büyük hacimli işlem yapan fonlar, piyasa yapıcıları açısından ise arbitraj, kısa sürede yüksek getiri sağlamalıdır. Yatırımcıya bu imkanı veren her enstrüman ile arbitraj yapılabilmektedir.
