Amerika Birleşik Devletleri’nin para politikasından sorumlu olan Fed, toplantı dönemlerinde tüm dünyanın odak noktasında yer alır. Normal zamanlarda da yapacağı bir açıklama ile finans piyasalarının seyrini değiştirebilir.
Fed’in finansal piyasalar için bu kadar önem taşımasının nedeni, dünyanın en büyük ekonomik gücünün para politikasını yönetmesinden kaynaklanır. Ayrıca Amerikan doları, dünyanın tüm ülkelerinin piyasalarında önemli bir para birimidir.
Şimdi bu merkez bankasının yapısını, faiz kararlarının piyasalara etkilerini detaylarıyla inceleyelim:
Fed Nedir?
Fed, Federal Rezerv Sistemi (Federal Reserve System) kelimelerinin kısaltmasıdır. Amerika Birleşik Devletleri’nin merkez bankasıdır. Tıpkı ülkemizdeki TCMB gibi ABD’de de Fed bulunmaktadır. Ama oldukça farklı bir yapısı vardır.
Tartışmasız dünyanın en güçlü finansal kurumudur. Federal Rezerv Sistemi, 1913 yılında ABD Kongresi tarafından millete güvenli, esnek ve istikrarlı bir parasal sistem sağlamak adına kurulmuştur. Bu kuruluş, 23 Aralık 1913 tarihinde onaylanan Federal Rezerv Yasası ile gerçekleşmiştir.
Washington’da merkezi bir devlet kurumu ve ABD’nin belirli coğrafi bölgesinden sorumlu 12 bölgesel Federal Rezerv Bankası’nı içeren federal bir sisteme dayanmaktadır.
Federal Rezerv’in bağımsız olduğu kabul edilmektedir. Çünkü kararlarının ABD başkanı veya başka bir devlet memuru tarafından onaylanması gerekmez. Yine de Kongre gözetimine tabidir. Ayrıca hükümetin ekonomik ve finansal politika hedefleri çerçevesinde çalışması gerekir.
Fed’in Yapısı Nasıldır?
Fed’in nasıl çalıştığını anlamak için yapısını bilmeniz gerekiyor. Federal Rezerv Sistemi üç bileşene sahiptir. Guvernörler Kurulu, para politikasını yönlendirir ve yönetim kurulu olarak anılır. Üye banklar için reeskont oranının ve rezerv şartının belirlenmesinden sorumludur.
Atamaları da yapan Guvernörler Kurulu, 7 üyeden oluşur. Bu üyeler, ABD başkanı tarafından belirlenip, Kongre tarafından onaylanır. Bir başkanı ve bir başkan yardımcısı da bulunur.
Guvernörler Kurulu’nun personel ekonomistleri tüm analizleri sağlar. Aylık Bej Kitabı ve yarı yıllık Para Raporu’nu Kongre’ye sunarlar.
Bunun dışında bankalar, kendi bölgelerinde 9 üyeli yönetim kuruluna sahip, 12 Merkez Bankası kurarlar. Bu merkez bankalarının 6 üyesi bölgedeki bankalar tarafından belirlenir. Geri kalan 3 üye ise Fed tarafından belirlenir.
Bölgesel merkez bankaları, politika uygulamak için yönetim kurulu ile birlikte çalışır. Ayrıca bulundukları 12 bölgedeki ticari bankaları denetlerler.
12 bölgesel merkez bankası; Boston, New York, Philadelphia, Cleveland, Richmond, Atlanta, Şikago, St. Louis, Minneapolis, Kansas City, Dallas ve San Francisco’da bulunur.
Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) açık piyasa işlemlerini denetler. Bu, faiz oranlarını yönlendiren federal fon oranı için hedef belirlemeyi içerir. Yedi kurul üyesi, New York Federal Rezerv Bankası Başkanı ve geri kalan 11 banka başkanının dördü üyedir. Yılda sekiz kez toplanır.
Fed Ne İş Yapar? Görevleri Nelerdir?
Fed’in en kritik ve görünür işlevi, enflasyonu yönetmek ve sabit fiyatları korumaktır. Çekirdek enflasyon oranı için yüzde 2 enflasyon hedefi belirlemişti. Enflasyonu yönetmek son derece önemlidir. Çünkü devam eden enflasyon, büyümenin yararlarını tahrip eden hastalık hücresi gibidir.
Fed, para politikası uygulayarak işlevlerini yerine getirir. Bunun amacı, sağlıklı ekonomik büyümedir. Hedef ise yüzde 2 ila 3’lük gayri safi yurt içi hasıla oranıdır.
Aynı zamanda maksimum istihdam peşindedir. Amaç ise doğal işsizlik oranının yüzde 4,7 ila 5,8 arasında olmasıdır.
Bu kapsamda Federal Rezerv’in görevleri dört genel alana ayrılabilir:
- Maksimum istihdam, istikrarlı fiyatlar ve ılımlı uzun vadeli faiz oranları sağlamak için ABD ekonomisindeki para ve kredi koşullarını etkileyerek ulusal para politikasını uygulamak.
- ABD bankacılık ve finansal sisteminin güvenliğini sağlamak. Tüketicilerin kredi haklarını korumak için bankacılık kurumlarını denetlemek ve düzenlemek.
- Sistematik risk içeren finansal sistemin istikrarını korumak.
- Depo kurumlarına, ABD hükümetine ve yabancı resmi kurumlara finansal hizmetler sağlamak.
Fed’in görevlerini ve hedeflerine ulaşmak için attığı adımları ele alacak olursak;
Enflasyonu Yönetmek
Federal Rezerv, para arzının en büyük bileşeni olan krediyi yöneterek, enflasyonu kontrol eder. Bu nedenle insanlar Fed’in para bastığını söyler. Ancak açık piyasa işlemleri ve federal fonlar oranı ile uzun vadeli faiz oranlarını düzenlemektedir.
Enflasyon riski olmadığında, faiz oranlarını düşürerek krediyi ucuzlaştırır. Bu işlem, likiditeyi artırır ve ticari büyümeyi teşvik eder. Sonucunda ise işsizlik azalır.
Fed, Tüketim Harcamaları Fiyat Endeksi (PCE) ile ölçüldüğü üzere enflasyonu çekirdek enflasyon oranı ile izler. Değişken gıda ve gaz fiyatlarını düzenli enflasyon oranından çıkartır. Yiyecek ve gaz fiyatları yazın artarken, kışın azalmaktadır. Bu nedenle Fed’in yönetimi için dikkate alınmaz.
Federal Rezerv, faiz oranlarını düşürdüğünde genişleyici para politikası kullanır. Kredi ve likiditeyi artırır. Bunlar ekonominin daha hızlı büyümesini ve iş yaratmasını sağlar.
Eğer ekonomi çok büyürse enflasyonu tetikler. Bu noktada da daraltıcı para politikasını kullanır ve faiz oranlarını yükseltir.
Yüksek faiz oranları borçlanmayı pahalı hale getirir. Artan kredi maliyetleri büyümeyi yavaşlatır. Ayrıca işletmelerin fiyat artırma olasılığını azaltır.
Enflasyonla mücadelede en büyük oyuncular, Federal Rezerv başkanlarıdır. Bunlar, Fed’in faiz oranlarını yöneten başkanlardır.
Fed’in birçok güçlü aracı vardır. Ülke bankalarının rezerv ihtiyacını belirler. Bankanın her gece mevduatlarının en az yüzde 10’unu elinde bulundurması gerektiğini belirtir. Bu oran daha küçük bankalar için daha düşüktür. Gerisi ise ödünç verilebilir.
Günün sonunda bir bankanın elinde yeterli para yoksa diğer bankalardan ihtiyaç duyduğu borçları alır. Ödünç aldığı fonlar, federal fonlar olarak bilinir. Bankalar, bu krediler için birbirinden federal fon oranı almaktadır.
FOMC, aylık fon toplantılarında federal fon oranı hedefini belirlemektedir. Hedefine yakın tutmak için Fed üye bankalarından menkul kıymet alıp satmak için açık piyasa işlemini kullanır. Bunları almak için yoktan kredi yaratır. Bu, para basma ile aynı etkiye sahiptir.
Rezervlere ek olarak, bankaların ödünç verebilmekte ve federal fon oranının düşmesine neden olur. Federal fon oranı, finansal piyasalarda bir ölçüt olduğu için önemlidir.
Bankacılık Sistemini Denetlemek
Yaklaşık 5000 banka holding şirketini, Federal Rezerv Bankacılık Sistemi’nin 850 devlet bankası üyesini ve ABD’de faaliyet gösteren yabancı bankaları denetler. Federal Rezerv Bankacılık Sistemi, bölgelerinde bulunan tüm ticari bankaları denetleyen ve hizmet veren 12 Fed ağıdır.
12 banka, ödemelerini gerçekleştirerek, devlet menkul kıymetli satarak, nakit yönetimi ve yatırım faaliyetlerine yardımcı olarak, ABD Hazinesi’ne hizmet etmektedir. Ayrıca ekonomik konularda değerli araştırmalar yapmaktadır.
Dodd-Frank Wall Street Reform Yasası, Fed’in bankalar üzerindeki gücünü artırdı. Herhangi bir banka başarısız olmayacak kadar büyük olursa Federal Rezerv denetimine devredilebilir. Herhangi bir kayba karşı korunmak için daha yüksek bir rezerv gereksinimi gerektirecektir.
Dodd-Frank ayrıca Fed’e sistematik olarak önemli kurumları denetleme yetkisi verdi. 2015 yılında Fed, Büyük Kurum Denetleme Koordinasyon Komitesi’ni oluşturdu. Bu şekilde en büyük 16 bankayı düzenler.
En önemlisi, 31 bankanın yıllık stres testinden sorumludur. Bu testler, sistemlerin Ekim 2008’de olduğu gibi dağılsa bile, kredi vermeye devam etmek için yeterli sermayeye sahip olup olmadıklarını belirler.
Finansal Sistemin İstikrarını Korumak
Federal Rezerv, 2008 mali krizi sırasında, küresel finansal çöküşü önlemek için Hazine Departmanı ile yakın çalıştı. Terim Açık Artırma Sistemi, Para Piyasası Yatırımcı Fonlama Tesisi ve Parasal Gevşeme dahil olmak üzere birçok yeni araç yarattı.
Yirmi yıl önce Federal Rezerv, Uzun Vadeli Sermaye Yönetimi Krizi’ne müdahale etti. Federal Rezerv işlemleri, 1929’da Büyük Buhran’ı altın standardını savunmak için para arzını sıkılaştırarak daha da kötüleştirdi.
Bankacılık Hizmetleri Sunmak
Fed, ABD Hazineleri’ni federal hükümetten satın alır. Buna borç para kazandırma denir. Hazineleri satın almak için kullandığı parayı yaratır. Para arzı için bu kadar para ekler. Son 10 yılda Fed, Hazineler sayesinde 4 trilyon dolar kazanmıştır.
Fed’e bankacı bankası da denir. Bunun nedeni ise her rezerv bankasının para birimini depolaması, çekleri işlemesi ve gerektiğinde üyelerinin rezerv gereksinimlerini karşılaması için kredi kullanmasıdır.
Bu krediler, indirim penceresinden yapılır ve FOMC toplantısında belirlenen indirim oranı üzerinden alınır. Bu oran, federal fonların oranından ve Libor’dan daha düşüktür. Çoğu banka indirim penceresini kullanmaktan kaçınır. Çünkü kötü bir imaj yaratır.
Bankanın diğer bankalardan kredi alamayacağı varsayılmıştır. Bu nedenle Federal Rezerv son çare olarak bilinmektedir.
Fed Faiz Kararlarının Etkileri
Fed, hisse senetlerini, tahvil yatırım fonlarını ve kredi oranlarını doğrudan etkiler. Ekonomi üzerinde böyle bir etkiye sahip olan Fed, dolaylı olarak ABD’deki evlerin değerini ve hatta işten çıkarılma veya rehin alınma işlemlerini de etkiler.
Federal fon oranı, ABD’de finansal kurumların gecelik borçlanmalarını gerçekleştirdikleri piyasa faiz oranıdır. Aylık FOMC toplantılarında belirlenen bu oran, piyasalar için önemli bir ölçüttür.
Para politikasını yönetmek için elinde birçok güçlü araç bulunan Fed’in federal fon oranı en sık takip ettiğimiz konudur. Genellikle faiz indirimi veya artırımı olarak tanımladığımız oran da budur.
Federal Fon Oranı Nedir?
Federal fon oranı, bankaların fazla rezervlerini veya nakit paralarını ödünç vermek için birbirlerinden tahsil ettiği orandır. Bazı bankaların fazla nakit parası varken, diğer bankaların kısa vadeli likidite ihtiyacı olabilir.
Fed fonları, Federal Rezerv Bankası tarafından belirlenen bir hedef oranıdır. Genellikle ticari bankaların birbirlerine borç verdikleri oranın temelidir.
Ancak federal fon oranının bir bütün olarak ekonomi üzerinde çok daha fazla etkisi vardır. Federal fon oranı, faiz oranı piyasalarının kilit bir prensibidir. Ayrıca bankaların müşterilerini kredi için talep ettiği faiz oranını belirlemek için kullanılır.
İpotek ve kredi oranları ile tasarruflar için mevduat oranları, federal fon oranındaki değişikliklerden etkilenmektedir.
Fed, FOMC veya Federal Açık Piyasa Komitesi aracılığıyla ekonominin ihtiyaçlarına bağlı olarak oranları ayarlar. FOMC, ekonominin çok hızlı bir şekilde büyüdüğüne inanıyorsa ve enflasyon veya yükselen fiyatların ortaya çıkması muhtemelse federal fon oranını artıracaktır.
Diğer taraftan, eğer FOMC ekonominin mücadele ettiğine inanıyorsa veya resesyona gireceğini düşünüyorsa FOMC federal fon oranını düşürecektir. Yüksek oranlar, kredi vermeyi ve ekonomiyi yavaşlatırken, düşük oranlar kredi vermeyi ve ekonomik büyümeyi teşvik eder.
Peki, Fed faiz artırırsa veya indirirse ne olur?
Fed Faiz Artırırsa Ne Olur?
Federal fon oranındaki değişiklikler, doları etkiler. Federal fon oranı arttığı zaman, çoğunlukla ekonomi genelinde faiz oranlarını artırır.
Daha yüksek verim, tahvil ve faiz oranı ürünlerinde daha yüksek getiri elde etmek isteyen yurt dışındaki yatırımcılardan yatırım sermayesini çekmektedir.
Küresel yatırımcılar, dolar cinsinden yatırımlar karşılığında yerel para birimleri cinsinden yatırımlarını satmaktadır. Sonuç, ABD doları lehine daha güçlü bir kurdur.
Fed’in federal fon oranını artırması, enflasyonun yükseleceği veya ekonominin çok hızlı bir şekilde büyüdüğü anlamına gelebilir. Çünkü oran, ekonominin ihtiyaçlarına göre belirlenir. Sonucunda da hedeflere ulaşılması amaçlanır.
Federal fon oranının artması, kredi vermeyi zorlaştırır ve ekonomiyi yavaşlatır. Bu şekilde ekonominin soğuması sağlanır. Eğer ekonomi çok hızlı büyüyorsa enflasyona neden olabilir. Dolayısıyla Fed’in burada hedefler doğrultusunda bir ilerleme için müdahalesi gereklidir.
Bu kapsamda uygulanan daraltıcı para politikasıdır ve faiz oranları yükseltilir. Yüksek faiz oranları, borçlanmayı pahalı hale getirecektir. Kredi maliyetlerinin artmasıyla büyüme yavaşlayacaktır. Bu sayede de fiyatların artma olasılığı azalacaktır.
Federal fon oranı arttığı zaman, insanları daha fazla tasarruf etmeye ve daha az harcamaya teşvik eder. Böylece enflasyonist baskıları azaltır.
Genellikle faiz arttığı zamanda dolar da artar. Yatırımcıların dolardan daha fazla kâr almasını sağlayacaktır. Dolayısıyla yatırımcı dolara yönelerek, faiz kazancı elde edecektir. Böylece dolara olan talep artacaktır ve fiyatı yükselecektir.
Ancak her faiz artırımında dolar fiyatı yükselmez. Çünkü Fed’in karardan önce sinyaller verir. Piyasa ise bunu fiyatlar. Eğer sinyaller net bir şekilde faiz artırımına işaret ediyorsa yatırımcılar bunu değerlendirmek için öncesinde dolar almaya başlarlar. Bu ise henüz karar çıkmadan, doların yükselmesine neden olur.
Faiz kararı geldiğinde ise zaten bunu fiyatlandırmış olan dolarda artış gözlenmeyeceği gibi düşüş de başlayabilir.
Fed Faiz İndirirse Ne Olur?
Eğer Fed, ekonominin resesyona gireceğini düşünmeye başladıysa federal fon oranını düşürecektir. Bunun en iyi örneği; 2019 yılı için ABD’de resesyon söylemlerinin artmasıyla Fed’in faiz indirim kararı almasıdır.
Ticaret savaşı ile ABD ekonomisi resesyon sinyali vermeye başladı. Ayrıca 2 ile 10 yıllık hazinelerin verim eğrisinin tersine dönmesi de durgunluk işareti olarak algılandı.
Sonucunda da Fed, 11 yıllık bir aradan sonra 2019 Temmuz FOMC toplantısında faiz indirimine gitti. Daha sonra Eylül ve Ekim 2019 toplantılarında da indirim gerçekleşti.
Powell ise Ekim toplantısının basın açıklamasında, faiz indiriminin genişleme döngüsünün başlangıcı olmadığını, faiz indirimlerinin devam edebileceğini söyledi. Buna karşın faizlerin bir daha artmayacağının düşünülmemesini ifade etti.
Ayrıca federal fon oranının düşürülmesi, tüketici harcamalarını teşvik eder. Bu ise işletmelerden ekonomiye doğru bir etki yaratarak, büyümeyi canlandırır. Ayrıca enflasyonun da hedef altındaki seviyesinden yükselmesi sağlanabilir.
Kısaca Fed Tarihi
ABD ekonomisini önceki yüzyılı etkileyen ve tekrarlanan finansal paniklerle çöktü. Banka başarısızlıkları ve iflaslar nedeniyle ciddi bir ekonomik aksaklık dönemi yaşanmaya başlandı. 1907 yılındaki kriz, panik ve aksaklıkları önleyecek bir kurumun varlığına ihtiyaç duyuldu.
1907 Paniği, Federal Rezerv Sistemi’ni oluşturmak için Başkan Woodrow Wilson’u teşvik etti. Devam eden mali panik, banka başarısızlıkları ve iş iflaslarını önlemek için en iyi yanıtı değerlendirmek üzere bir Ulusal Para Komisyonu çağırdı.
Kongre, o yıl 23 Aralık 1913 tarihli Federal Rezerv Yasası’nı kabul etti. Kongre aslında Fed’i; Federal Rezerv bankalarının kurulmasını sağlamak, esnek bir para birimi oluşturmak, ticareti kağıdın yeniden hesaplanmasına olanak vermek, ABD’de ve diğer amaçlar için daha etkin bir bankacılık denetimi sağlamak için oluşturma kararı almıştır.
Yasa, sistemin amacını, yapısını ve işlevini belirler. Kongre ise yasayı değiştirebilir. 1913 öncesi, finansal panik yaygındı. Çünkü yatırımcılar banka mevduatlarının güvenliğinden emin değillerdi.
Federal hükümeti 1895’te kefaletle karşılayan J.P. Morgan gibi özel finansörler, finans sektöründe istikrar sağlamak için sık sık kredi kullandılar.
Başkan Woodrow Wilson tarafından yasayla imzalanan 1913 Federal Rezerv Yasası, 12 Federal Rezerv bankasına ekonomik istikrarı sağlamak için para basma yetkisi verdi. Sistemi, istihdamı maksimize etmek ve enflasyonu düşük tutmak için çift görevi (dual mandate) oluşturdu.
O zamandan beri Kongre, Fed’in yetkilerini ve amacını değiştirmek için yasalar çıkardı. Kongre, politikadan bağımsızlığını sağlamak için Fed’in kurul yapısını oluşturdu. Yönetim Kurulu üyeleri her biri 14 yıllık kademeli olarak hizmet verir. Başkan her iki yılda bir yeni üye atar, ABD Senatosu onaylar.
Aşamalı zaman çizelgesine uyulursa hiçbir başkan veya kongre partisi çoğunluğu, kurulu kontrol edemez. Bu bağımsızlık önemlidir. Tüm kararları yalnızca ekonomik göstergelere dayanarak verebilir.
