Piyasa kavramı oldukça geniş bir anlama sahiptir. Bu nedenle temel olarak, reel ve finansal piyasa olarak ikiye ayrıldığını söyleyebiliriz. Reel piyasalarda mal ve hizmet arz – talebi söz konusudur. Finansal piyasalarda ise daha gelişmiş sistemler üzerinden alınıp satılan değerlerden bahsedilir.
Uluslararası piyasalar ise gelişmiş ülkelerin tasarruf sahiplerinin, gelişmekte olan ülke piyasalarından kâr etmek için yaptığı işlemleri ifade etmek kullanılır. Para ve sermaye piyasalarını kapsar. Her ülkenin bu organizasyonları kontrol eden bir mekanizması da bulunur. Örneğin; ülkemizde SPK bu işi yapar.
Şimdi uluslararası finansal piyasalar hakkında detaylara göz atalım:
Uluslararası Finansal Piyasalar Nedir?
Uluslararası boyutu açıklamadan önce finansal piyasa ne demek ona bakalım. Finansal piyasa, mali varlıkların alınıp satıldığı platformlardır. Mali varlıklar ise para ve sermaye piyasası araçları olarak tanımlanabilir.
Finansal piyasalar, tasarruf fazlası olanlar ile borca ihtiyacı olanların karşılaştığı yerdir. Bir başka deyişle; arz ve talep edenlerin bir aracı vasıtasıyla fon transferi gerçekleştirdikleri ortamdır. Bu 3 unsura ek olarak, sistemi düzenleyen kurumlar vardır.
Fon arz ve talep edenleri biraz daha açıklayalım. Fon arz edenler, gelirlerinden daha az harcama yapıp, tasarruf sahibi olan kişilerdir. Fon talep edenler ise gelirlerini geçen harcamalara sahiptir ve finansal piyasalar ile bu gereksinimlerini giderirler.
Finansal piyasalar ise bu kişilerin, belirli kurallar çerçevesinde bir araya geldikleri ortamdır. Uluslararası piyasalar ise genellikle gelişmiş ülkelerdeki tasarruf sahiplerinin, diğer ülke pazarlarındaki varlığını ifade eder.
Gelişmekte olan pazarlardaki fırsatlardan yararlanan tasarruf sahiplerinin faaliyetleri ile uluslararası piyasalar var olur. Buralardaki kazanç ortamından yararlanırlar. Bu yatırımcılar, gelişmiş ekonomiden elde edeceği kazancın katbekat fazlasını buralardan elde edebilirler.
Finansal piyasalar, kapitalist ekonomilerin düzgün işlemesi için önemlidir. Borsa, tahvil piyasası, forex ve türev piyasa gibi finansal araçların alım – satımının gerçekleştiği piyasaların tamamını ifade eder.
Uluslararası Finansal Piyasaların Yapısı Nasıldır?
Bu piyasaların yapısını fon arz ve talep edenler, aracılar, denetleyici kurumlar oluşturur. Transferi yapılan fonlar ise finansal araç olarak nitelendirilir. Bunlar; para, menkul kıymetler gibi kıymetli evraklar şeklinde de tanımlanabilir.
Uluslararası finansal piyasa yapısı içerisinde aynı ülkedeki yerleşik kişi ve kuruluşlar söz konusu değildir. Bunlar yurt içi piyasalar olarak tanımlanır. Taraflardan birisi yabancı ülkede yerleşik olduğu zaman uluslararası finansal piyasadan bahsedilebilir.
Ulusal fonların yabancılara veya yabancı fonların yerli yatırımcılara aktarıldığı sistemdir. Aynı zamanda iki tarafta ülkede yerleşiktir ve işleme konu olan para yabancı ise uluslararası finansal bir piyasada işlem yapılmış olunur.
Fonların taraflar arasında el değiştirmesi ise iki şekilde olabilir. Bunlar; dolaylı ve doğrudan olarak tanımlanabilir. Dolaylı olması için finansal kurumların arz edilen fonlarla talepleri karşılaması gerekir. Arz ve talep edenler arasında bir bağlantısı bulunmaz.
Doğrudan transfer olması için fon arz edenlerin, fonların kime verileceğini tercih etmesi gerekir. Fon transferine ise bir kurum aracılık eder. Bu kurum, tasarrufları kendi hesabına kabul eder ve karşılığında belli bir getiri vaat eder.
Uluslararası Piyasaların İşleme Koşulları
2000’li yıllarla birlikte ulusal piyasalar daha fazla uluslararası bir hal kazanmaya başlamıştır. Elbette bunun sürdürülebilir olması için bazı işleme koşulları bulunmaktadır. Bunları şu şekilde listeleyebiliriz:
- Gelişmiş bir ekonomi olması, siyasal ve ekonomik istikrarın bulunması,
- Yüksek konvertibilitesi olan güçlü para birimi,
- Önemli miktarda dış finansmana imkan tanıyan yeterli tasarruf kaynakları varlığı,
- İç finansal piyasaların sağlamlığı,
- Sermaye hareketleri üzerinde devlet müdahalesinin düşük olması,
- Finansal işlemleri iç piyasaya göre cazip kılacak bir vergi sisteminin olması,
- Borsada ihraç edilen hisselerin fiyatlandırılması gibi satış sonrası hizmetlerin bulunması,
- Ulaşım ve iletişim imkanlarının artırılması,
- İşlem maliyetlerinin azaltılması,
- Finansal yeniliklerin sunulması.
Uluslararası Finansal Piyasaların Sınıflandırılması
Genel olarak bu tür piyasalar, para ve sermaye olarak ikiye ayrılır. Bu piyasaları kısaca anlatalım.
Para Piyasaları
Vadesi 1 yıla kadar olan fonların, ödünç alınıp verildiği piyasalardır. Temel görevleri ise işletmelerin kısa vadeli sermaye ihtiyaçlarını karşılamaktır.
Para piyasalarının temel aracı kurumları; bankalar ile leasing, faktoring ve sigorta şirketleridir. İşlemleri de banka ve benzeri aracı kuruluşlar tarafından gerçekleştirilir.
Para piyasalarında, kısa vadeli likidite fazlası olanlarla likidite açığı olanlar karşılaşır. Bu şekilde para piyasaları üzerinden sağlanan fonlar, işletmelerin dönen varlıklarını finanse eder.
Ülkemizdeki; Merkez Bankası Piyasası, Bankalararası Piyasa ve Takasbank Piyasası bu niteliktedir.
Para piyasalarına konu olan enstrümanlar ise şunlardır:
- Hazine bonoları,
- Banka bonoları,
- Repo ve ters repo,
- Finansman bonosu,
- Banka garantili bonolar.
Sermaye Piyasaları
Vadesi 1 yıldan uzun olan fonların işlemlerinin yapıldığı piyasalardır. Temel görevleri, işletmelerin orta ve uzun vadeli yatırım fonu ihtiyaçlarını karşılamaktır.
Tahvil, hisse senedi gibi devredilebilir menkul kıymetlerin alınıp satıldığı yerler sermaye piyasası olarak tanımlanır.
Sermaye piyasaları, para piyasalarına göre daha kolay, yaygın ve ucuz bir şekilde fonlara ulaşma imkanı sağlar. Genel olarak organize olmuş ve olmamış olarak ikiye ayrılır.
Sermaye piyasaları hakkında detaylı bilgi için tıklayın.
Forex Piyasası
Bir ek bilgi olarak burada forex piyasasından da bahsetmek gerekiyor. Çünkü uluslararası finans piyasası dediğimiz zaman akla gelen önemli yerlerdendir. Çoğunlukla uluslararası döviz piyasası olarak anılır. Dünyanın en büyük piyasası olma özelliğine de sahiptir. Öyle ki günlük 5 trilyon dolardan daha fazla işlem hacmi oluşur.
Tezgahüstü bir piyasadır ve belli bir merkezi bulunmaz. Dünyanın önemli ticaret merkezleri üzerinden ve bankalararası sistem ile işler. Bu sayede de hafta sonları hariç 5 gün 24 saat boyunca aktif kalmaktadır.
Forex hakkında detaylı bilgi için tıklayın.
Finansal Piyasaların Özellikleri Nelerdir?
Bu başlık altında, genel olarak finansal piyasaların özelliklerine de yer vermek istedik.
Finansal piyasaların en önemli özelliği, enstrümanlar için en uygun fiyatların belirlenmesidir. Enstrüman fiyatları finansal piyasalarda, hem arz hem de talep eden tarafların onaylayacağı şekilde oluşmaktadır.
Bir başka önemli özelliği ise likidite sağlamaktır. Bu işlevleri ile finansal varlıkları en hızlı ve az değer kaybı ile el değiştirmesini mümkün kılmaktadır.
Finansal piyasalar sayesinde araştırma ve haber alma giderleri de azalmaktadır. Piyasada faaliyet gösteren işletmelere ait haberler, bilgiler ve değişiklikler kolayca erişilebilir olmaktadır.
Dünyanın En Önemli Uluslararası Piyasaları
Tahmin edileceği üzere; New York, Tokyo, Londra gibi ticaret merkezleri, en önemli uluslararası piyasalardır. Özellikle ABD, 2. Dünya Savaşı’nın ardından uluslararası piyasaların lideri konumundadır.
ABD’nin lider olmasının ise çeşitli nedenleri vardır. Bunların başında, ABD dolarının güçlü bir rezerv para birimi olması gelir. Ayrıca Amerikan finans kuruluşlarının kaynaklarının, güvenilirliğinin ve likiditelerinin büyüklüğü de bir nedendir.
Bu merkezlere ek olarak; Paris, Zürih, Frankfurt, Cenevre, Amsterdam, Singapur ve Hong Kong da önemli uluslararası piyasalardır.
