Borsa Nasıl Oynanır, Nasıl Para Kazanılır?
  1. AnaSayfa
  2. VİOP

Vadeli Yatırımlara Konu Olabilecek Yatırım Araçları Nelerdir?

Vadeli işlem sözleşmelerine konu olan dayanak varlıklar, koşullar değiştikçe çeşitlenmektedir. Bu yazıda vadeli işlemlere konu olan yatırım araçlarına göz attık.

Vadeli Yatırımlara Konu Olabilecek Yatırım Araçları Nelerdir?Vadeli yatırımlar, fiyat değişikliklerinden olumsuz etkilenen yatırımcıların riskten korunma ihtiyaçlarından doğmuştur. Fiyat belirsizliklerinden kaynaklanan riskin ortadan kaldırılması için vadeli işlem sözleşmeleri oluşturulmuştur. Bu sözleşmeler, belirli bir miktar, kalite ve fiyattaki malın ileride belirlenen bir tarihte teslimatını gerçekleştirme yükümlüğünü taşımaktadır.

Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerine türev araçlar denilmektedir. Değeri başka bir yatırım aracının değerine doğrudan bağlı olan araçlar olarak adlandırılmaktadır. Türev araçlar, yatırım aracının sahipliğinin değişmesine gerek olmadan yalnızca yatırım aracı ile ilgili yükümlülüklerin devrini gerçekleştirir. Vadeli işlem sözleşmeleri, opsiyon sözleşmeleri dışında forward ve swap sözleşmeleri de türev araçlardır.

İşte vadeli işlemlere konu olan yatırım araçları:

Vadeli İşlem Sözleşmeleri Nelerdir?

Vadeli İşlem Sözleşmeleri Nelerdir?Türev araçlar, farklı yerlerde işlem görmektedir. Forward (alivre) sözleşmeleri ve swap söyleşmeleri tezgahüstü piyasalarda, vadeli işlem (futures) sözleşmeleri vadeli işlem borsalarında yani organize olmuş borsalarda işlem görmektedir. Opsiyon sözleşmeleri ise hem tezgahüstü hem de organize borsalarda işlem görmektedir.

Türev araçların spot piyasada değeri olmak zorundadır. Yani vadeli işlem sözleşmeleri spot piyasalarda işlem gören yatırım araçları üzerine düzenlenebilmektedir. Genel olarak tarım ve enerji ürünlerine, hisse senetlerine, borsa endekslerine, faiz oranlarına ve dövizlere dayalı vadeli işlem sözleşmeleri yapılabilmektedir.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası bünyesinde işlem gören vadeli işlem sözleşmelerini inceleyecek olursak;

Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri

Döviz Vadeli İşlem SözleşmeleriBilindiği gibi dövizler kısa vadeli olarak yüksek dalgalanma gösteren yatırım araçlarıdır. Riskten korunmak amacıyla anlık fiyat değişikliği gösteren dövizlere dayalı vadeli işlemlerin yapılması gerçekten mantıklı bir yatırım çeşididir. Riskten korunma dışında yatırım ve arbitraj amacıyla da vadeli işlemlere konu olurlar.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda işlem gören döviz vadeli işlem sözleşmeleri 3 tanedir:

  • TL/ABD doları kuruna dayalı vadeli işlem sözleşmeleri,
  • TL/Euro kuruna dayalı vadeli işlem sözleşmeleri,
  • Euro/ABD doları çapraz kuruna dayalı vadeli işlem sözleşmeleri.

Bir Amerikan doları veya Euro’nun Türk lirası cinsinden değeri virgülden sonra 4 haneye kadar kote edilir. Aynı zamanda 1 Amerikan doları vadeli sözleşmesinin değeri 1000 Amerikan dolarıdır. Euro ve Euro/ABD doları sözleşmesinin büyüklüğü de 1000 Euro’dur. Fiziki teslimatın söz konusu olduğu vadeli işlem sözleşmelerinin büyüklüğü ise 100.000 Amerikan doları ve 100.000 Euro’dur. Bu büyüklüklere göre sözleşmenin değeri de işlem gördüğü fiyatın 1000 ile çarpımına eşittir. Yine fiziki teslimat söz konusu olduğu zaman değer 100.000 ile çarpımına eşittir.

Nakdi uzlaşma ile sonuçlanan döviz vadeli işlem sözleşmelerinde fiziki bir teslimat söz konusu değildir. Vade bitiminde o güne ait spot döviz kuru ile sözleşme fiyatı arasındaki kar veya zarar taraflara yansıtılmaktadır.

Sözleşmeyi satın almış taraf yani uzun pozisyona sahip olan taraflar, vadeli fiyatların yükselmesi durumunda kar elde edeceklerdir. Düşmesi durumunda da zarar ederler. Sözleşme satmış olan yani kısa pozisyona sahip olan taraflar ise vadeli fiyatların düşmesi durumunda kar, yükselmesi durumunda da zarar ederler.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda TL/ABD doları ve TL/Euro döviz vadeli işlem sözleşmeleri Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık vadelidir. Euro/ABD doları döviz vadeli işlem sözleşmeleri ise Mart, Haziran, Eylül ve Aralık vadelidir. Fiziki teslimatın söz konusu olduğu döviz vadeli işlem sözleşmelerinde ise vade ayları Ocak, Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Kasım’dır.

Fiziki teslimatlı döviz vadeli işlem sözleşmeleri genel olarak kurumsal yatırımcılar için uygun bir yatırım aracıdır. 2009 yılının son ayında VOB’da fiziki teslimatlı döviz vadeli işlem sözleşmeleri de işlem görmeye başlamıştır. Yatırımcı bu sözleşmeye sahip olduğunda vade bitimine kadar beklemek şartıyla vade bitiminde dövizi önceden belirlediği fiyattan fiziki olarak alır veya satar. Fiziki teslimatlı döviz vadeli işlem sözleşmesine sahip olan bir yatırımcı eğer, vade bitimine gelmeden önce nakdi uzlaşmayla kapatabilir. Bu işlem son işlem günü seans sonuna kadar gerçekleştirilebilir.

Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri

Endeks Vadeli İşlem SözleşmeleriVadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda işlem gören endeks vadeli işlem sözleşmeleri;

  • VOB – BIST 30 vadeli işlem sözleşmeleri,
  • VOB – BIST 100 vadeli işlem sözleşmeleri,
  • VOB – BIST 30 – 100 Endeks Farkı vadeli işlem sözleşmeleri.

Vadeli işlemlerin yatırım, riskten korunma ve arbitraj amaçlı kullanıldığını biliyoruz. Endeks vadeli işlem sözleşmelerinde aynı zamanda, beklentiler doğrultusunda pozisyon alımı yapılabilmekte ve iyi bir portföy çeşidi sağlanabilmektedir. Endeksler piyasanın tümü veya önemli bir kısmını temsil eden varlıklar oldukları gibi vadeli işlemler sayesinde minimum riskle gerçekleştirilen işlemler de daha kazançlı sonuçların elde edilmesini mümkün kılmaktadır.

Endeks vadeli işlem sözleşmelerinin değeri ise spot piyasa değerinin 10’a bölümüne eşittir. Örnek vermek gerekirse; BIST 100 endeksinin spot değerinin 65.000 olduğu düşünülecek olursa, VOB – BIST 100 endeks vadeli işlem sözleşmesinin değeri 6.500 olacaktır.

VOB‘dan endeks vadeli işlem sözleşmesi alan bir yatırımcının bu endeksleri oluşturan şirketlerin hisse senetlerinin teslim alma veya sözleşmeyi satan yatırımcının bu hisse senetlerini teslim etmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Kar ve zarar durumu ise döviz vadeli işlem sözleşmelerinde olduğu gibidir.

Faiz Vadeli İşlem Sözleşmeleri

Faiz Vadeli İşlem SözleşmeleriBu tip sözleşmeler Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda işlem gören Gösterge DİBS’ler (devlet iç borçlanma senetleri) üzerine düzenlenmiştir. Faiz vadeli işlem sözleşmelerinde G – DİBS’in değeri virgülden sonra 3 basamak şeklinde kote edilmektedir. Sözleşmenin değeri ise spot değeri 100 ile çarpılarak bulunur.

Faiz vadeli işlem sözleşmelerinde herhangi bir bononun fiziki teslimatı söz konusu değildir. Elde edilen kar veya zarar ise yatırım hesabına yansıtılmaktadır. Başlangıç teminatı ise 300 Türk lirası olarak belirlenmiştir. Gösterge DİBS vadeli işlem sözleşmesi için Hazine’nin düzenlemiş olduğu gösterge tahvil ihracını takip eden ay ve bu ayı takip eden ikinci ay olmak üzere 2 vade ayı için sözleşmeler işleme açılır.

Emtia Vadeli İşlem Sözleşmeleri

Emtia Vadeli İşlem SözleşmeleriVadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda 4 tip emtia vadeli işlem sözleşmesi işlem görmektedir:

  • Buğday vadeli işlem sözleşmesi,
  • Pamuk vadeli işlem sözleşmesi,
  • Altın vadeli işlem sözleşmesi,
  • Dolar/Ons Altın vadeli işlem sözleşmesi.

VOB’da emtia vadeli işlem sözleşmelerinde fiziki bir teslimat söz konusu değildir. Alım – satım işlemleri dayanak varlığın spot piyasasında gerçekleşecektir. Vadeli piyasada da elde edilen kar veya zarar durumu teminata yansıtılacaktır. Emtia vadeli işlem sözleşmelerinde uzun pozisyona sahip olan taraflar vadeli fiyatların yükselmesiyle kar, düşmesiyle zarar ederler. Kısa pozisyon alan taraflar ise fiyatların düşmesi ile kar, yükselmesi ile zarar edeceklerdir.

Buğday Vadeli İşlem Sözleşmeleri

Buğday Vadeli İşlem SözleşmeleriBuğday vadeli işlem sözleşmelerinde dayanak varlık, “Anadolu kırmızı sert baz kalite buğday” olarak belirlenmiştir. 1 kg baz kalite buğdayın Türk lirası cinsinden değeri virgülden sonra 4 basamak halinde yazılır. Bir sözleşmenin büyüklüğü ise 5.000 kg buğdaydır. Sözleşmenin değeri ise sözleşmenin fiyatı ile sözleşme büyüklüğünün çarpımı sonucunda elde edilir. Başlangıç teminatı 240 TL’dir ve bu miktarın yatırım hesabında bulundurulması gerekir.

VOB’da işlem gören buğday vadeli işlem sözleşmelerinin vadeleri, Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Aralık ayları vadelidir.

Pamuk Vadeli İşlem Sözleşmeleri

Pamuk Vadeli İşlem SözleşmeleriDayanak varlık, “Ege standart 1 baz kalite pamuk” olarak belirlenmiştir. 1 kg baz kalite pamuğun TL cinsinden değeri virgülden sonra 3 basamak halinde yazılır. Bir sözleşmenin büyüklüğü 1.000 kg pamuktur. Sözleşme değeri, buğdayda olduğu gibi sözleşme fiyatı ile sözleşme büyüklüğünün çarpımı sonucunda elde edilir. Pamuk vadeli işlem sözleşmesine sahip olmak için başlangıç teminatı 240 TL’dir.

Pamuk vadeli işlem sözleşmeleri, Mart, Mayıs, Temmuz, Ekim ve Aralık vadelidir.

Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri

Altın Vadeli İşlem SözleşmeleriDayanak varlık, “995/1000 saflıkta rafine edilmiş külçe altın” olarak belirlenmiştir. Altın vadeli işlem sözleşmelerinde 1 gram altının TL cinsinden değeri virgülden sonra 3 basamak halinde yazılmaktadır. Sözleşme büyüklüğü ise 100 gramdır. Sözleşme değeri buğday ve pamukta olduğu gibi hesaplanmaktadır. Altın vadeli işlem sözleşmeleri için başlangıç teminatı 550 TL olarak belirlenmiştir.

VOB’da altın vadeli işlem sözleşmeleri, Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık vadelidir.

Okur Yorumları
  1. Altın mantıklı geldi bana biraz ama bu konu hakkında çok çok bilgim yok sadece altına çok güvenirim ondan

Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%
Doviz Yatırımı
Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%
Doviz Yatırımı
AL SAT
Sponsorlu | 2023/4Ç Kar/Zarar %36.13/63.87%