Bireysel boyuttaki ekonomileri ve işleyişleri inceleyen mikroekonomi, tüketici alışkanlıkları ile davranışları gibi konular üzerine odaklanmaktadır. Daha geniş bir bakış açısı sunan makroekonomi biliminin aksine tüm dünya ile değil, örneğin bir şirketin ekonomisi ile ilgilenmektedir.
Temelinde pazarların er ya da geç denge oluşacağı prensibi üzerine çalışan mikroekonomi, bu bazda arz ve talep durumunu incelemektedir. Bu konu; “ne, nasıl, kimler için üretilecek, üretimde, bölüşümde ve dağılımda etkinlik var mı” gibi temel soruları ele almaktadır.
Şimdi incelediği konularla birlikte mikroekonomi hakkında bilgilere göz atalım:
Mikroekonomi Nedir?
Bireylerin, hanehalkının ve firmaların karar verme ile kaynakların tahsisindeki davranışlarının incelenmesi mikroekonomidir. Mikro önekinden de anlaşılacağı üzere daha küçük birimler üzerine incelemeler söz konusudur.
Mikroekonomi, genel olarak mal ve hizmet pazarları için geçerlidir. Bu nedenle bireysel ekonomik konularla ilgilendiğini söylemek mümkündür.
Mikroekonomik çalışma ise insanların ne seçtikleri, seçimlerinin hangi faktörleri etkilediği, kararların mal piyasalarındaki fiyatı, arzı ve talebi nasıl değiştirdiği ile ilgilenmektedir.
Özellikle kıt kaynakların kullanımını ve dağılımını etkileyen insan eylemlerini inceleyen sosyal bilim dalı olarak da tanımlanan mikroekonomi, makroekonomiye göre daha ilerlemiş, eksiksiz ve yerleşik bir bilimdir.
Mikroekonomi, tek pazarlarda fiyatlar ve üretim ile farklı pazarlar arasındaki etkileşimle ilgilenir. Ancak ekonomi genelindeki toplamların çalışmasını makroekonomiye bırakır.
Mikroekonomistler, teorileri ve teorilerini pazarların gerçek dünya performansına karşı sınamak için gözlemsel çalışmaları formüle etmek adına matematiksel bir dil kullanılırlar.
Mikroekonominin Ele Aldığı Konular
Mikroekonomi; farklı malların neden ve niçin farklı değerlere sahip olduğunu, bireylerin daha verimli veya daha yaratıcı kararları nasıl aldıklarını, birbirleriyle en iyi nasıl koordine olduğunu ve işbirliği yaptıklarını gösterir.
Bir pazarda neler olması gerektiğini açıklamaya çalışmayan mikroekonomi, yalnızca belirli koşullar değişirse ne bekleneceğini açıklar.
Örneğin; bir üretici araç fiyatlarını yükseltirse mikroekonomi, tüketicilerin eskisinden daha az satın alma eğiliminde olacağını söyler.
Aynı şekilde Avustralya’da bir bakır madeni çökerse tedarikin kısıtlı olması nedeniyle bakır fiyatının artacağını açıklar.
Başka bir örnek olması adına; bir yatırımcının, tüketicilerin daha az iPhone satın alması durumunda Apple hisse senedi fiyatlarının neden düşebileceğini görmesine yardımcı olur.
Mikroekonomi, daha yüksek bir asgari ücretin, neden bir şirketi daha az işçi çalıştırmaya zorladığını da açıklayabilir.
Tüm bunlara dışında; 2020’de ABD’nin GSYİH oranının ne olacağı gibi makroekonomik konuların, asıl amacı ve ekonomi için çok geniş etkileri olabilecek bunun gibi soruları da ele alabilir.
Bu bilgiler kapsamında mikroekonominin ele aldığı konuları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Tüketici seçim teorisi gibi bireysel tüketici davranışları.
- Kaynakların rasyonel kullanımı.
- Devlet müdahalelerinin piyasalara etkileri.
- Şirket üretimlerini ve kârı maksimize etmek.
- Asgari ücretin belirlenmesi gibi bireysel işgücü pazarları.
- Bireysel ve özel pazarlardaki arz ile talep.
- Üretim ve tüketim kaynaklı dışsallıklar.
Mikroekonomi çalışmasının merkezinde, bireylerin piyasa davranışlarının karar alma süreçlerini daha iyi anlayabilmeleri ve mal ile hizmetlerin maliyetini nasıl etkilediğinin analizi bulunmaktadır.
Mikroekonomi; büyüme, enflasyon, işsizlik sorunları ve bu konularla ilgili ulusal politikalarla ilgilenen toplam ekonomik faaliyetin toplamını içeren makroekonomiye tezat oluşturmaktadır.
Vergilendirme oranlarının değiştirilmesi gibi ekonomik politikaların, mikroekonomik davranış üzerindeki ve dolayısıyla ekonominin yukarıda belirtilen yönleri üzerindeki etkileriyle de ilgilenmektedir.
Bu nedenle modern makroekonomik teorilerin çoğu, mikro temeller üzerine inşa edilmiştir.
Mikroekonominin Temel Kavramları
En modern mikroekonomik araştırma; Léon Walras’ın 1874 yılında Saf İktisat Elemanları isimli eserinde geliştirilen genel denge teorisi ve 1890’da Alfred Marshall’ın Ekonomi Prensipleri isimli eserinde tanıtılan kısmi denge teorisine göre yapılmıştır.
Marshall ve Walras’ın yöntemleri, neoklasik mikroekonominin daha büyük şemsiyesinin altında toplanmıştır.
Neoklasik ekonomi, tüketicilerin ve üreticilerin ekonomik gelirlerini en üst düzeye çıkarmak için nasıl rasyonel seçimler yaptıklarına, ne kadar gelirleri ve kaynaklarının neler olduğuna dair kısıtlamalara odaklanır.
Mikroekonomi belli başlı önemli kavramları içermektedir. Arz ve talep, üretim, fayda, fiyat teorileri ile endüstriyel organizasyon ve pazar yapısı bu kavramların başında gelmektedir.
Arz, Talep ve Denge
Arz ve talep, tamamen rekabetçi bir pazarda ekonomik bir fiyat belirleme modelidir.
Dışsallıkları olmayan, birim vergileri veya fiyat kontrolleri olmadan mükemmel bir rekabetçi pazarda; belirli bir mal için birim fiyatın, tüketicilerin talep ettiği miktarın, üreticilerin arz ettiği miktara eşit olduğu sonucuna varılır. Bu fiyat, istikrarlı bir ekonomik denge ile sonuçlanır.
Esneklikleri Ölçülmesi
Esneklik, bir ekonomik değişkenin başka bir değişkende bir değişikliğe ne kadar duyarlı olduğunun ölçümüdür.
Esneklik; bir değişkenin veya onu belirleyen işlevin, değişkenlerde meydana gelen değişikliklere, birimsiz yollarla yanıt verebilmesinin ölçülmesi için bir araçtır.
Sık kullanılan esneklikler arasında; talebin fiyat esnekliği, arz fiyat esnekliği, talebin gelir esnekliği, ikama esnekliği veya üretim faktörleri arasındaki geçici ve dönemler arası ikame esnekliğidir.
Tüketici Talep Teorisi
Tüketici talep teorisi, hem mal hem de hizmetlerin tüketimine ilişkin tercihleri tüketim harcamaları ile ilişkilendirir. Sonuç olarak, tercihler ve tüketim harcamaları arasındaki bu ilişki, tercihleri tüketici talep eğrileriyle ilişkilendirmek için kullanılır.
Kişisel tercihler, tüketim ve talep eğrisi arasındaki bağlantı, ekonomide en yakından incelenen ilişkilerden birisidir. Tüketici bütçesi kısıtlamalarına tabi faydayı maksimize ederek tüketicilerin tercihler ve harcamalar arasındaki dengeyi nasıl sağlayabileceğini analiz etmenin bir yoludur.
Üretim Teorisi
Üretim çalışması ya da girdilerin çıktılara dönüştürülmesi süreci şeklinde tanımlanır.
Üretim, kullanıma uygun, hediye ekonomisinde hediye verme veya piyasa ekonomisinde alışveriş yapma için uygun olan bir mal veya hizmeti oluşturmak için kaynakları kullanır. Bu; imalat, depolama, nakliye ve ambalajlamayı içerebilir.
Üreticiler girdilerini birleştirmeyi ve karlarını en üst düzeye çıkarmak için maliyeti en aza indirecek birleştirme yöntemini seçmeye çalışırlar.
Bazı ekonomistler, üretimi geniş anlamda tüketim dışındaki tüm ekonomik faaliyet olarak tanımlamaktadır. Nihai satın alma dışındaki her ticari faaliyeti bir çeşit üretim şekli olarak görürler.
Fayda Teorisi
Üretim teorisine benzer şekilde; tüketiciler, ne kadar harcayabileceklerine bağlı olarak, mutluluklarını veya faydalarını en üst düzeye çıkaracak bir ürün kombinasyonu satın almayı ve tüketmeyi seçerler.
Fiyat Teorisi
Üretim ve fayda teorisi, rekabetçi bir piyasada fiyatları belirleyen arz ve talep teorisini üretmek için etkileme girer.
Mükemmel rekabet gücüne sahip bir pazarda, tüketicilerin talep ettiği fiyatın üreticiler tarafından sağlanan fiyatların aynı olduğu sonucuna varmaktadır. Bu ekonomik denge ile sonuçlanmaktadır.
Üretim Maliyeti Teorisi
Bir nesnenin veya koşulun fiyatının, onu yapan kaynakların maliyetinin toplamı tarafından belirlendiğini açıklar. Maliyet, üretim faktörlerinden (emek, sermaye, arazi, girişimci) herhangi birini içerebilir.
Teknoloji, sabit bir sermaye veya döner sermaye şeklinde görülebilir. Üretim maliyeti matematiksel modelde, kısa vadeli toplam maliyet, sabit maliyet artı toplam değişken maliyete eşittir.
Sabit maliyet, firmanın ne kadar ürettiğine bakılmaksızın yapılan maliyeti ifade etmektedir. Değişken maliyet ise üretilen nesnenin miktarının bir fonksiyonudur.
Fırsat Maliyeti
Ekonomik fırsat maliyeti fikri, zaman kısıtlamaları fikriyle yakından ilgilidir. Bir seferde yalnızca bir şey yapabilirsiniz; bu, kaçınılmaz olarak her zaman başka şeylerden vazgeçtiğiniz anlamına gelir.
Herhangi bir aktivitenin fırsat maliyeti, bunun yerine yapmış olabileceğiniz en iyi alternatif şeyin değeridir. Fırsat maliyeti yalnızca bir sonraki en iyi alternatifin değerine bağlıdır.
Fırsat maliyetleri, bir şeyi ne zaman yapıp yapmamak gerektiğini size söyleyebilir. Örneğin; waffle seviyorsunuzdur; ama çikolatayı daha çok seviyorsunuzdur. Birisi size waffle sunarsa alırsınız. Ama waffle ya da çikolata teklif ederse çikolatayı seçersiniz.
Waffle yemenin fırsat maliyeti, çikolata yeme şansını feda etmektir. Çünkü çikolata yememenin maliyeti, waffle yemenin faydalarından daha yüksek olduğundan, waffle’ı seçmenin bir anlamı yoktur.
Fırsat maliyetleri, davranış üzerindeki önlenemez kısıtlamalardır. Çünkü neyin en iyi olduğuna karar vermeniz ve bir sonraki en iyi alternatifi bırakmanız gerekir.
Endüstriyel Organizasyon ve Pazar Yapısı
Mikroekonomistler, mükemmel rekabetten tekellere kadar piyasaların yapılandırılabileceği pek çok yolu ve bu farklı piyasalarda üretim ile fiyatların gelişeceğini açıklar.
Piyasa yapısı birkaç çeşit etkileşimde bulunan pazar sistemine sahip olabilir. Farklı pazar biçimleri, kapitalizmin ve pazar sosyalizminin bir özelliğidir.
Devlet sosyalizminin savunucuları, genellikle pazarları eleştirir ve farklı düzeylerde hükümet odaklı ekonomik planlama ile pazarları değiştirmeyi veya ikame etmeyi amaçlar.
Rekabet, devlet düzenlemeleri sağlayan piyasa sistemleri için düzenleyici bir mekanizma olarak hareket eder, pazarın kendisini düzenlemesi beklenmez.
Mükemmel Rekabet
Aynı ürünleri üreten çok sayıda küçük firmanın belirli bir sektörde birbiriyle rekabet ettiği bir durumdur. Mükemmel rekabet, sosyal olarak en uygun çıktı seviyesini, birim başına minimum maliyetle üreten firmalara götürür.
Mükemmel rekabet halindeki firmalar, fiyat alıcıdır. Yani mal veya hizmetlerin fiyatını karlı bir şekilde artırmak için yeterli piyasa gücüne sahip değillerdir.
Bunun iyi bir örneği; birçok farklı satıcının birçok farklı alıcıya benzer ürünler sattığı eBay gibi dijital pazarlardır. Mükemmel rekabetçi bir pazardaki tüketiciler, bu pazarda satılan ürünler hakkında mükemmel bilgiye sahiptir.
Mikroekonomi ile Makroekonomi Arasındaki Farklar
İki kavram arasındaki en temel farkın, mikro ve makro öneklerinden kaynaklandığını söylemiştik. Mikro, küçük anlamına gelirken; makro daha geniş bir anlama gelmektedir. Dolayısıyla iki kavramın en temel farkı böylece anlaşılmaktadır.
Farklar şu şekilde özetlenebilir:
- Makroekonomi büyük çaplıyken, mikroekonomi küçük çağlıdır.
- Makroekonomide küresel pazar dengesizlikler içerisinde olabilirken, mikroekonomide pazarın er ya da geç denge yaratacağı prensibi benimsenmiştir.
- Mikroekonomide daha çok teoriye dayalı çalışma eğilimi söz konusuyken, makroekonomide ampirik ve bilimsel veriye önem verilerek bunun üzerinde çalışılır.
- Makroekonomi; enflasyon ve işsizliğin nedenleri, para ve mali politikalar, ekonomik büyüme, ülkeler arası yaşam standartları, uluslararası ticaret, hükümet borçları ile ilgilenir.
- Mikroekonomi ise üretim ve tüketim kaynaklı dışsallıklar, bireysel tüketici davranışları, bireysel ve özel pazarlardaki arz, talep konularını esas almaktadır.
